“Ani bir dünyadýr ama dünya bir Ani deðildir…” Kars Ani’yle ilgili baþlayan her sohbet bu sözle biter. Tarihin izinde son duraðýmýz Ani kazýsý. Ani, Türkiye-Ermenistan sýnýrýný oluþturan derin vadi üzerinde yüzlerce yýldýr tüm heybetiyle duruyor. Ermeni krallýklarýndan Bizanslýlara, Selçuklulardan Gürcülere ve Osmanlýlara birçok imparatorluða tanýklýk etmiþ. Ermeni Bagratuni Hanedanlýðý döneminde ise bölgenin en önemli kültür ve göç merkezi haline gelmiþ. Sayýsýz medeniyete ev sahipliði yapan Ani’deki restorasyon 2011’de baþladý. Zamanýn yýkýcý etkisinden kurtarýlmaya çalýþýlan Ani geçen yýl UNESCO Dünya Kültür Mirasý Listesi’ne alýndý. Bu geliþmenin ardýndan Ani’deki kazý çalýþmalarý da hýzlandý. Kazýya Pamukkale Üniversitesi’nden Prof. Dr. Fahriye Bayram baþkanlýk ediyor. Birçok tarihi eseri gün yüzüne çýkaran 17 kiþilik ekibin en büyük hedefi ise 1892’de Ani’de kazýlar yapmýþ Rus arkeolog Nicholas Marr’ýn toprak altýna gömdüðü eserleri ortaya çýkarmak.Prof. Dr. Fahriye Bayram þöyle dedi:
 “Þimdi surlarýn onarým iþlemleri gerçekleþtiriliyor. Surlarda yapýlan kazýlarda bir odada tandýr ve buðday taneleri bulundu. Bu da bize surlarýn içerisinde yaþam alanlarýnýn, evlerin inþa edildiðini gösteriyor. Aslanlý Kapý’nýn doðusundan baþlayarak tüm surlarýn önünü kazacaðýz. Bu sene yaptýðýmýz kazýlarda çok sayýda Ýslami sikke çýktý. Onun dýþýnda çok kaliteli seramikler var. Ani ören yeri, Efes’le boy ölçebilecek kapasitede bir yer.”
 “1900’lü yýllarda Rus bilim insaný Marr ayakta kalan eserlerin çoðunun üzerinde çalýþmýþ. Buralarý daha önce kazmýþ. Söylenenlere göre buradan çýkarýlan eserleri 1. Dünya Savaþý baþladýðý sýrada Rusya ve Ermenistan’a götürmüþ. 2 vagon eseri Erivan Müzesi’ne, 2 vagonu da Rusya’da Ermitaj Müzesi’ne götürmüþ. Rusya ve Ermenistan’a götüremediði eserleri yine ayný alana gömmüþ. Onlarýn da gün yüzüne çýkartýlmasýný hedefliyoruz. Geçen yýl kabartmalý çok güzel parçalar bulduk. Yöre halkýnýn ‘Þahmeran’ dediði ama bizim bilimsel anlamda ‘Harpi’ dediðimiz kabartmalý bir taþ bulduk.”