Blog

2010 yılında Sibirya’daki Denisova mağarasında bulunan bir küçük parmak kemiğinin DNA dizisi çıkarıldığında yeni bir insan türü keşfedildi: Denisovalılar. O zamandan beri bilim insanları küçük parmağın ait olduğu genç kızın ne zaman yaşadığını ve Denisovalıların bu mağarada ne zaman ve özellikle ne kadar uzun süre bulunduğunu merak ediyor. Fakat Denisovalılar arkalarında çok az fosil kalıntı, sadece bir parmak kemiği ve birkaç diş bıraktı. Bulundukları Denisova mağarası da tarihlendirmenin özellikle zor olmasıyla ünlü bir mağaraydı.

Şimdi ise Denisovalı azı dişleri üzerinde yapılan son teknoloji DNA analizleri ve mağaradan elde edilen yeni tarihler, Denisovalıların mağarada şaşırtıcı derecede erken bir zamanda yaşadığını ve mağaraya tekrar tekrar geri geldiğini gösterdi.

Analizler kızın en az 50,000 yıl önce yaşadığını, ve diğer iki Denisovalı bireyin en az 110,000 yıl, hatta belki de 170,000 yıl  önce mağarada öldüğünü ortaya koydu. Sonuçları Avrupa İnsan Evrimi Topluluğu’nun toplantısındaki konuşmaları dinleyen, New Scientist sitesinden Ann Gibbons bildirdi.

Yeni tarihlendirmelerin büyük bir hata payı olsa da, Denisovalılar hakkındaki belirsiz kanıları daha kesin bir hale getiriyor ve “mağaranın birden çok kez yerleşildiğine dair oldukça ikna edici kanıtlar sağlıyor. Denisovalıların geçerli bir insan türü olduğunu görebilirsiniz” diyor paleoantropolog Fred Spoor.

Mağaranın fosillerinin çoğu 11. Katman isimli kalın bir kumtaşı tabakasında bulundu. Araştırmacılar bu tabakadaki kemik ve buluntuları ilk olarak tarihlendirdiğinde, sonuçlar 30,000 ila 50,000 yıl arasında değişiyordu. Bunun üzerine Sibiryalı araştırmacılar tabakayı yeniden tarihlendirmesi için Oxford’dan geokronolog Tom Higham’ı davet etti.

Higham ve ekibi, eski insanlar tarafından kullanılıp atıldığı düşünülen, kesik izleri olan kemikler ve buluntulardan alınan 20 adet örneği radyokarbon testiyle tarihlendirdi.

Arkeolog Katerina Douka’nın bildirdiğine göre, parmak kemiğinin bulunduğu 11. Katman’ın dibindeki tortular radyokarbon tarihlendirmesinin tam sınırında çıktı, ve büyük ihtimalle 50,000 yıldan daha eskiye tarihleniyor. Douka tarihlerin kesik izleri olan hayvan kemikleri ve süs eşyalarından ölçüldüğünün, ve üç mağara odasında da tutarlı olduğunu vurguluyor.

Bu tarihler Denisovalıların erken tarihlerde mağarada yaşadığını gösteren genetik kanıtlarla da uyuşuyor. Araştırmacılar 11. Katman’da bulunan üç azı dişinin ve daha derindeki 22. Katman’da bulunan bir çocuk azı dişinin nükleer DNA dizisini çıkardı.

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde Svante Pääbo’nun laboratuvarında çalışan Viviane Slon ve meslektaşları Denisovalı olduğu anlaşılan üç dişten önemli miktarda nükleer DNA analiz etmeyi başardı. Dördüncü bir dişin bir Neandertal’e ait olduğu anlaşıldı.

Dişlerden elde edilen DNA’nın önemli kısımlarıyla, parmak kemiği bulunan Denisovalı kızın genomunu, Neandertal genomunu ve modern insan genomunu karşılaştıran araştırmacılar, bu mağaradaki Denisovalıların arasında yakın bir bağ olmadığını ortaya koydu. Denisovalıların arasndaki genetik çeşitlilik, şimdiye kadar DNA dizisi çıkarılmış tüm Neandertallerin arasındaki genetik çeşitlilikten daha fazla çıktı (fakat Neandertallerin genetik olarak birbirine daha yakın olduğu da bir gerçek).

Genetik Araştırmalar Denisovalıların 65,000 Yıl İçinde Birden Çok Kez Mağaraya Geldiğini Gösteriyor

Denisovalıların ne zaman mağarada olduğunu bulabilmek için ekip tüm mitokondriyel DNA genomlarının da dizisini çıkardı ve bunları bir soy ağacı üzerine yerleştirdi.

Ekip bireyler arasındaki mitokondriyel DNA farklılıklarını saydı, ve modern insandaki mutasyon hızını kullanarak, Denisova DNA’sındaki mutasyonların ne kadar sürede ortaya çıkmış olabileceğini hesapladı.

Bu çalışma sonucu, küçük parmak kemiği bulunan kızın, en erken Denisovalı’dan yaklaşık 65,000 yıl sonra mağarada bulunduğu ortaya çıktı. En erken (yani en yaşlı) Denisovalı ise günümüzden en az 110,000 yıl önce mağarada yaşamıştı.

Denisova mağarasında Neandertaller de vardı. Pääbo’nun ekibi bir ayak parmağı kemiği ve bir azı dişi kullanarak onların da DNA dizisini çıkardı. Daha sonraki zamanlara ait buluntular göz önüne alındığında, modern insanların da mağaraya geldiği anlaşılıyor.