Campi Flegrei’nin 40.000 yıl önce patlaması, Neandertallerin ölümüyle ilişkilendirildi. Ancak bunun eski akrabalarımızı ölüme mahkûm etmiş olması pek olası değil. C: Stephane De Sakutin

Dünya yüzeyinin derinliklerinde, Napoli kenti yakınlarındaki Campi Flegrei “süper volkanı” yavaş yavaş canlanıyor olabilir. Bu destansı yanardağın yıkıcı bir tarihi var. Ve bazı uzmanlar 40.000 yıl önceki bir patlamanın Neandertallerin yok oluşunda rol oynamış olabileceğine inanıyor.

Peki bu volkan gerçekten de eski akrabalarımızı öldürdü mü?

Güney İtalya’da yer alan 12 ila 15 kilometre büyüklüğündeki Campi Flegrei, ünlü Vezüv Yanardağı’na çok uzak olmayan bir bölgede bulunan ve 1538 yılından beri patlamamış büyük bir yeraltı volkanı. Ancak volkan 1950’lerden bu yana sismik aktivitenin arttığına dair işaretler gösteriyor. Ve son araştırmalar, Avrupa’nın en tehlikeli yanardağının bir patlamaya doğru sürükleniyor olabileceğini gösteriyor.

Campi Flegrei geçmişte bazı büyük patlamalar üretti. En önemlisi yaklaşık 40.000 yıl önce meydana gelen bir patlama ve bu Avrupa’nın son 200.000 yıldaki en büyük patlaması olabilir. Journal Frontiers of Earth Science dergisinde 2020 yılındayapılan bir araştırmaya göre uzmanlar bunu Volkanik Patlama İndeksi’nde 7 olarak derecelendirilen bir patlama olan “Campanian Ignimbrite” olarak adlandırıyor. Ölçek yalnızca 8’e kadar çıkıyor ve yalnızca süper volkanlar en yüksek dereceli patlamaları kaydediyor.

Patlama, Dünya’nın ikliminde büyük bir değişikliğe yol açtı. Ve tam da Neandertallerin (Homo neanderthalensis) ortadan kaybolduğu sırada meydana geldi. Her iki olayın zamanlaması, bilim insanlarının Campi Flegrei’nin patlamasının Neandertallerin yok oluşunu etkilemiş olabileceği yönünde yorum yapmalarına yol açtı.

Campi Flegrei kalderasını gösteren harita. Kaldera 15 kilometreye kadar uzanıyor. C: NASA Earth Observatory

Campi Flegrei ve Neandertaller

Rutgers Üniversitesi’nde yardımcı doçent olan Benjamin Black, volkanın Neandertallerin sonunun gelmesinde öldürücü darbeyi vurmuş olabileceği hipotezini test etmek için 2014 yılında bir iklim modeli oluşturan bir ekibin parçasıydı.

Black, “Neandertallerin tam olarak ne zaman yok olduğu daha fazla tartışma konusu, ancak bunun (Campanian Ignimbrite patlamasıyla) aynı zamanda olabileceğini gösteren kanıtlar var. Bence insanları patlamanın Neandertallerin yok oluşuyla bağlantılı olup olmadığını merak etmeye iten şey, zaman içindeki bu tesadüf önerisi ve iklimin bozulma olasılığı.” diyor.

İklim modeli, ne kadar kükürt salındığına bağlı olarak, Campanian Ignimbrite patlamasından bir yıl sonra Avrupa’da yaklaşık 2 ila 4 santigrat derece soğuma öngördü.

Bu, “Küçük Buz Devri” olarak bilinen, 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar süren, yaygın kıtlık ve toplumsal huzursuzluğun yaşandığı 2 C derecelik düşüşten daha soğuk olmalıydı. Bu nedenle, Campi Flegrei tarafından tetiklenen büyük bir iklim felaketinin Neandertalleri yok etmiş olabileceği düşünülebilir. Ancak Black’e göre, kanıtların geri kalanı birbiri ile tutarlı değil.

Black, “Modelimiz, en şiddetli volkanik soğumanın Neandertal toplumlarının hayatta kalmaya çalıştığı Avrupa bölgelerinin aksine daha doğuda gerçekleştiğini öngördü.” diyor. Black, Neandertallerin kuşkusuz volkan tarafından etkilendiğini ancak çoğunun iklim bozulmasının meydana geldiği bölgelerden çok uzakta olduğunu öne sürüyor.

Campanian Ignimbrite patlaması sırasında Neandertaller zaten daha büyük bir tehditle karşı karşıyaydı. Anatomik olarak modern insanlar (Homo sapiens) Avrupa’ya gelmiş ve kaynaklar için Neandertaller ile rekabete girmişlerdi. Bu da onları zor durumda bırakmıştı.

Anatomik olarak modern insanlarla rekabet etmek Neandertallerin neslinin tükenmesinin ardındaki itici güçtü. C: The Washington Post

İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü’nde kıdemli bir araştırmacı olan Antonio Costa, volkanın Neandertallerin ölümünün gizeminde kesin bir kanıt olmadığı konusunda hemfikir. Costa, “Neandertal nüfusunun çoğu yaklaşık 40.000 yıl önce hızla azalmaya başladı. Ancak, bu olayların zaman içindeki gerçekleşmesi bir neden-sonuç ilişkisi olduğunu iddia etmek için yeterli değil.”

Costa, sadece yanardağın Neandertalleri öldürmediğini öne sürmüyor. Patlamanın aslında mücadele eden Neandertal popülasyonlarının normalde olduğundan daha uzun süre hayatta kalmalarına yardımcı olabileceğini de savunuyor. Costa, patlamadan önce Avrupa’da modern insanlarla Neandertallerin bir arada yaşadığını ancak volkanik külün modern insanların Neandertallerin yaşam alanlarına -batıya- doğru genişlemesini geçici olarak durdurmuş olabileceğini öne süren 2016 tarihli Scientific Reportsçalışmasının yazarlarından biriydi.

Costa, “Aslında patlamanın Neandertallerin düşüşünü bile geciktirmiş olabileceğini öne sürüyoruz.” diyor. Gerçek yok oluş tarihi tartışma konusu olsa da Neandertaller Campanian Ignimbrite patlamasından sonra uzun süre varlıklarını sürdürdüler. Ve son kalanlar 28.000 yıl kadar önce Cebelitarık’ta varlıklarını devam ettirmeye çalışıyordu.

Live Science. 11 Temmuz 2023.

Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >