Aktüel Arkeoloji Dergisi Sayı 105

Aktüel Arkeoloji Dergisi 105. Sayı Aile Üzerinden Toplumu Okumak: Arkeolojinin Yeni Yaklaşımları

Tarih yazımı, çoğu zaman, kralların, savaşların, yükselen imparatorlukların ve çöken tahtların anlatımıyla sınırlı kalır. Bizlere sadece kuru bu süreç verilir. Oysa gerçek hayat, satır aralarında saklıdır. İşte bu sayımızda amacımız; Anadolu uygarlıklarını oluşturan toplumların temelinde var olan aile kurumunu ve merkezinde yer alan kadın ve çocuğun konumlarını vermeyi hedefledik. Resmi tarihte olmayan aile kavramını sizlerle paylaşmak istedik.

Aile denilen toplumların temelini oluşturan kavram nedir? Bizler hangi gelenekleri taşıyoruz, hangilerini yitirdik? Hangi değerler evrensel, hangileri zamana yenik düştü? Aileyi sadece bir kan bağı değil, aynı zamanda dayanışma alanı, öğretim kurumu ve sevgi ortamı olarak tanımlayan, her biri konunun uzmanı tarafından kaleme alınan bu yazılar, sizleri farklı bir yolculuğa davet edecek.

Hititlerin aile yapısına dair metinlerde, ataerkil ve koruyucu bir toplum yapısı vardır. Kadının ev içindeki rolü belirgindir. Çocukların eğitimi, ev işlerinin düzenlenmesi, tanrılara adakların sunulması gibi pek çok görev ve sorumluluk yasalarla belirlenmiştir. Kadınlar bugün olduğu gibi görünmez ama vazgeçilmezdi. Evde çalışan kadın, aynı zamanda toplumun tarihini yazan sessiz mimarı olabiliyordu. Boğazköy’den Sardes’e uzanan ev planları, bize sadece mimariyi değil; içinde yaşanmış ilişkileri, kuşaktan kuşağa aktarılan gelenekleri, aidiyetin mekânı nasıl etkilediğini anlatır. Friglerde Gordion kraliyet ailesinin gömülerinden yola çıkarak elit sınıfa ait kadınların statüsü ve ölümden sonraki yolculukları özenle kurgulanmış mezar mimarisiyle gözler önüne seriliyor. Bizans İmparatorluğu’nda, bizi Antik Yunan-Roma mirasının Hristiyanlıkla harmanlanmasıyla şekillenen Bizans ailesi karşılar. Evlilik sadece bireylerin değil, ailelerin, dolayısıyla toplumların geleceğini belirleyen bir sözleşme olduğu anlaşılıyor.

Çocuklar tüm uygarlıklarda birer umut ve mirastı. Çocuk sahibi olmak sadece bir mutluluk değil, aynı zamanda toplumsal bir görevdi. Eğitim, oyun, dini değerlerle iç içe büyümek, bireyin ve toplumun ahlaki formasyonunun temel taşıydı. Kız çocukları geleceğin anneleri olarak yetiştirilirken; erkek çocuklar da bürokraside ya da orduda görev alacak birer devlet adamı olarak hazırlanıyordu.

Konunun uzmanları tarafından kaleme alınan bu yazılar, tarih boyunca kadının, çocuğun ve ailenin farklı kültürlerde izini süren benzersiz bir anlatının parçalarını oluşturuyor. Bu anlatının içinde hem geçmişin izlerini sürecek hem de bugüne ve geleceğe dair çok değerli ipuçlarına tanık olacaksınız.

Her satırda kendinizden bir şeyler bulacağınız bu yolculukta, tarih ve arkeoloji artık size uzak bir konu değil; tanıdık bir evin duvarlarına sinmiş yaşanmışlıklar gibi gelecek.

Çünkü arkeoloji nihayetinde geçmiş toplumların hikâyesidir. Ve bu hikâyelerin kalbinde ise her zaman ‘aile’ vardır.

Mutlu ve keyifli okumalar…

Ahmet YARAŞ

Türkçe

Temmuz - Ağustos 2025

124 Sayfa

18,50 x 27,50 cm