Blog
‘Düellocu Dinozorlar’ Fosili Nihayet Sýrlarýný Açýða Çýkarýyor
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorum‘Düellocu Dinozorlar’ Fosili Nihayet Sýrlarýný Açýða Çýkarýyor
Bir T. rex ve Triceratops’un, savaþýrken ölmüþler gibi birbirine karýþmýþ ve iyi korunmuþ halde bulunan fosili, Kuzey Carolina Müzesi tarafýndan satýn alýndý.
On yýldan fazla bir süredir paleontologlar, dünyanýn en ünlü iki dinozoru olan Tyrannosaurus rex ve Triceratops’un iskeletlerini koruyan tek bir fosil hakkýnda tahminde bulunuyorlar. Dinozorlarýn kemikleri, yaþadýklarý zamandaki gibi anatomik bir düzende duruyor ve neredeyse iç içe geçmiþ.
Bu örnek, þimdiye kadar bu türe dair bulunanlarýn en iyileri arasýnda. “Düellocu Dinozorlar” lakaplý çift, paleontolojik bir gizeme sahip: Hayvanlar tesadüfen mi birlikte gömüldü? Belki de ayný nehir kýyýsýnda ölüme yakalanmýþlardý ya da ölümüne ettikleri kavga sonucu birbirlerine kitlenmiþlerdi. Kimse doðrunun ne olduðunu bulmak için fosili inceleme þansýna sahip olamadý.
Ama bu durum deðiþmek üzere. Yýllarca süren ve fosillerin laboratuvarlarda ya da depolarda kilitli býrakýlmasýna sebep olan yasal savaþlardan sonra, ünlü fosil Raleigh’deki Kuzey Carolina Doða Bilimleri Müzesi’ne (NCMNS) gidiyor. Özel vakýflar, þehir, ilçe ve eyalet hükümetleri dahil olmak üzere baðýþçýlar sayesinde, kâr amacý gütmeyen Kuzey Carolina Doða Bilimleri Müzesi Dostlarý, açýklanmayan bir meblað karþýlýðýnda müze adýna “Düellocu Dinozorlar”ý satýn alýyor.
Fosil, 2022’de, son teknoloji ürünü bir paleontoloji laboratuvarý da dahil olmak üzere müzede yeni açýlacak bir alana yerleþtirilecek. Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde paleontolog ve NCMNS paleontoloji baþkaný Lindsay Zanno, “Düellocu Dinozorlar” gerçekten on yýldan uzun süredir saklý kalmýþ bir mücevher.” diyor.
Paleontologlar, “Düellocu Dinozorlar” fosilinin kalýcý bir yuva bulmasýný memnuniyetle karþýlýyor. Denver Doða ve Bilim Müzesi’nden paleontolog Tyler Lyson, “Bu fosiller üzerinde gerçek anlamda binlerce çalýþma yapýlacak.” diyor.
Smithsonian Enstitüsü Ulusal Doða Tarihi Müzesi direktörü paleontolog Kirk Johnson, “Bu fosil çok ikonik bir örnek olacak.” diye de ekliyor.
Karanlýkta 14 yýl
Düellocu Dinozorlarýn keþfi ve NCMNS’ye uzun yolculuðunun hikayesi, fosilin kendisi kadar dramatik.
2006 yazýnda Montana, Garfield Country’de güneþin battýðý sýrada, Clayton Phipps adýnda bir fosil avcýsý hayatýnýn buluþunu gerçekleþtirdi. Phipps ve ekibi, Phipps’in kuzeni Chad O’Connor yamacýn aþýnmasýyla aþaðý düþen Triceratops pelvisine ait kemik parçasý bulduðu sýrada, Lige ve Mary Ann Murray’nin sahibi olduðu Montana çiftliðinde araþtýrma yapýyordu. Aylarca süren kazý çalýþmalarý sonunda çikolata kahvesi rengindeki fosilin büyük ölçüde eksiksiz bir Triceratops ve onun yaný sýra komþu bir Tiranozor olduðunu ortaya çýkardý.
Phipps’in ekibi fosili kenevirden dokunmuþ bez kumaþ ve alçý ile koruduktan ve Murray’ýn çiftliðinden aldýktan sonra, fosil, Montana, Fort Peck’teki özel bir laboratuvarýn deposunda yýllarca kaldý. Phipps ve Murray bir müzeyi fosili satýn almaya ikna etmeye çalýþtý ancak herhangi bir alýcý bulamadý. Phipps, bazý paleontologlarýn onun kazý ve kazý alanýný kataloglama yöntemiyle ilgili itirazlarý olduðunu anýmsadý.
ABD’de, federal topraklarda bulunan fosiller, ruhsatlý müzeler gibi onaylanmýþ depolarda tutulmalýdýr. Ancak “Düellocu Dinozorlar” gibi özel mülklerde bulunan fosiller yasal olarak satýn alýnabilir ve satýlabilir.
2013 yýlýnda, Londra merkezli müzayedeci Bonhams, Phipps ve Murrayler’i fosili açýk artýrmaya çýkarmaya ikna etti. Alýcýnýn kimliði üzerindeki kontrolü býrakma konusundaki karýþýk duygulara raðmen, Phipps ve Murray aileleri zararlarýný karþýlamak için bu fikri kabul ettiler. Ancak satýþ, 6 milyon dolarlýk minimum fiyat teklifine ulaþamayan tekliflerle sonucunda yapýlamadý. Düellocu Dinozorlar New York City müzayede evinden ayrýldý ve Long Island’daki bir depolama tesisine kaydedildi.
Yýllar sonra Zanno, Düellocu Dinozorlar’ý NCMNS’ye satma konusunda bilgi almak için, Güney Dakota ticari paleontoloji firmasý olan Black Hills Enstitüsü baþkaný Pete Larson aracýlýðýyla Phipps’e ulaþtý. Þubat 2016’da Zanno ve müze ekibinden oluþan bir ekip, Long Island’ýn deposunu ziyaret etti ve bu aný hayranlýk uyandýrýcý olarak tanýmladý.
“Bu örneklere bakarken neredeyse sokaðýn köþesinden çýkýp yanýnýzdan yürüyüp geçeceklermiþ gibi hissedersiniz, onlarý hayattalarmýþ gibi görebilirsiniz.” diyor Zanno.
Müzakereler sorunsuz geçti, ancak Düellocu Dinozorlar Raleigh’e gitmeden önce, yýllarca süren zorlu ABD mahkeme savaþlarýndan geçmek zorunda kaldýlar.
Mary Ann Murray, 2013 müzayedesinde çiftlikteki eski iþ ortaklarý Jerry ve Robert Severson’ýn bir dava açmak konusunda tehditte bulunduklarýný söyledi. Murrayler 2005 yýlýnda Seversonlar’ýn arazideki hisselerini satýn aldýðýnda, Severson kardeþler arazinin temelindeki maden haklarýnýn üçte ikisini elinde tutuyordu. Seversonlar, burada ellerinde tuttuklarý maden hakkýnýn, Düellocu Dinozorlar’ýn hissesinde ve satýþlarýndan elde edilen herhangi bir kârda pay vereceðini savundu.
Yüzyýlý aþkýn süredir Montana’da fosiller, maden haklarýna sahip olanlarýn deðil, bir mülkün arazi sahibine ait olduðu varsayýmý ile toplanýyordu. Bu yüzden Murrayler, fosillerin maden olmadýðýna dair resmi bir karar almak için daha önceden Montana eyalet mahkemesine gitmiþlerdi.
Eyalet dýþýndan olan Seversonlar 2016’da davayý bir federal bölge mahkemesine taþýdý. Mahkeme Murrayler lehine karar verdi. Seversonlar bu sefer üst mahkemeye baþvurdu. Phipps, Larson ve Murrayler’in þaþkýnlýðýna raðmen, ABD Dokuzuncu Temyiz Mahkemesi Dairesi, 2018’de Seversonlar lehine karar vererek Düellocu Dinozorlar’ýn çoðunluðunun hakkýný onlara verdi.
Paleontologlar bu kararý felaket olarak gördü. Fosilleri madenlerle bir tutmak, sadece bir asýrlýk fosil sahipliði iddialarýný alt üst etmekle kalmayacaktý, ayný zamanda belirli bir mülk için maden haklarý o kadar parçalanacaktý ki gelecekteki kazýlar için özel arazilerden izin almak neredeyse imkânsýz hale gelecekti. Bu nedenle, kolay bir ittifakla, 2.000 üyeli Omurgalý Paleontoloji Derneði ve bir müzeler konsorsiyumu, Murrayler adýna bir bilgilendirme yapmak üzere Montana toprak sahiplerinden oluþan bir gruba katýldý.
Royal Ontario Müzesi’ndeki omurgalý paleontoloji bölümünden David Evans, bu gruplarýn ABD’de özel mülk olarak tutulan fosillerin ticaretinde her zaman ayný fikirde olmadýklarýný, bu nedenle dava etrafýnda ‘olaðanüstü bir toplanma’ gerçekleþtirdiklerini söylüyor.
Phipps ve Murrayler ayrýca Montana eyalet yasama meclisine, fosil haklarýnýn toprak sahiplerine ait olduðunu onaylayan bir yasayý yürürlüðe koymalarý için baský uyguladýlar. Tasarý 2019’da oybirliðiyle kabul edildi, ancak devam eden federal dava nedeniyle yeni yasa Düellocu Dinozorlar için geçerli olamadý.
2019’da Dokuzuncu Daire, temyiz davasýna tekrar bakmayý kabul etti ve Montana Yüksek Mahkemesi’nden fosillerin maden olup olmadýðý konusunda fikir vermesini istedi. Mayýs 2020 tarihinde eyalet mahkemesi maden sayýlmadýklarýna karar verdi. Dokuzuncu Daire, haziran ayýnda, Murrayler’in Düellocu Dinozorlar’a ve onlarý satma hakkýna sahip olduðunu onaylayarak NCMNS’nin satýn alýnmasýnýn önünü açtý.
Dino Hunters’ýn sunduðu Discovery Channel programýna katýlan Phipps programda, “Sonsuza kadar sürecekmiþ gibi hissettirse de bunu bekliyordum, sonunda vardýklarý yer konusunda daha mutlu olamazdým.” dedi.
Özel Fosil Satýþý Tartýþmasý
Düellocu Dinozorlar gibi özel olarak tutulan fosillerin hepsi kamu müzelerine giremiyor. Birçok bilim insaný için Düellocu Dinozorlar’ýn satýþý, Larson ve Black Hills Enstitüsü tarafýndan çýkarýlan ünlü ve bilimsel açýdan önemli bir T. rex fosili olan Stan’in Ekim ayýnda NCMNS tarafýndan satýn alýndýðý haberinin üstüne ilaç gibi geldi. Enstitü, mahkeme emriyle fosili açýk artýrmaya çýkarmak zorunda kaldý ve isimsiz bir alýcý -büyük olasýlýkla özel bir koleksiyoncu- fosili 31,8 milyon dolara satýn aldý.
Bu þaþýrtýcý fiyat paleontologlarý öfkelendirdi; bilim insanlarýnýn toprak sahipleriyle iliþkilerinin bozulacaðýndan ve küresel fosil kaçakçýlýðýnýn artacaðýndan endiþe ettiler. Fakat bu kötü haberin aksine, Evans, Düellocu Dinozorlar’ýn satýn alýnmasýný, özellikle Stan müzayedesinde olanlarýn üstüne, paleontoloji için gerçekten harika bir haber olarak nitelendirdi.
Ancak bu haber tüm bilim insanlarýný sevindirmedi. Wisconsin, Kenosha’daki Carthage College’da bir paleontolog olan Tiranozor uzmaný Thomas Carr, ABD’deki fosillerin ticari amaçla satýlmasýnýn yasaklanmasýný savunuyor. Düellocu Dinozorlar’ýn satýn alýnmasýnýn bu tek ve biricik fosillerin etik olmayan ticaretini meþrulaþtýrdýðý ve desteklediði konusundaki endiþelerini sürdürüyor.
Carr, “Bu örneklerin gerçek bir müzede kendilerine yer bulmasý ve Stan’in yaptýðý gibi ortadan kaybolmamasý iyi, fakat öte yandan, onlara bir fiyat biçmek de neyin nesi?” diyor. “Bu satýþ bilim insanlarýnýn ve müzelerin ticari fosil ticaretine aracý olup olmadýklarý konusunu gündeme getiriyor.”
Carr, 40’tan fazla T. rex fosilinin (bilinen tüm fosillerin kabaca yarýsý) özel veya ticari ellerde olduðunu ve bilimin eriþiminin dýþýnda kaldýðýný tahmin ediyor.
Tarih öncesi bir duello mu ?
Artýk Zanno ve ekibi Düellocu Dinozorlar’ý inceleyebildiðine göre, ikilinin gerçekten ölümcül bir mücadelede ölüp ölmediðine bir göz atmak da dahil olmak üzere yýllarca süren bilimsel çalýþmalar baþlayabilir.
Daha önceleri bulunan baþka fosillerde hem avý hem de avcýyý görmek mümkün. 1971’de Polonyalý ve Moðol paleontologlar, bir kumul çöktükten sonra gömülen, birbirleriyle savaþan bir Velociraptor (Triceratops‘un erken kuzeni) ve Protoceratops buldular. Montana dinozorlarýnýn kaderini açýklýða kavuþturmak için araþtýrmacýlarýn, her bir dinozorun nasýl ve ne zaman gömüldüðünü ve her birinin diðerinin diþ oyuklarý gibi açýk bir þekilde yaralanma belirtileri taþýyýp taþýmadýðýný tam olarak çözmeleri gerekecek.
En önemlisi Zanno ve ekibi, orijinal kazý alanýný ziyaret etme izni aldý. Bu, fosilin nasýl oluþtuðunu çözmeye çok yardýmcý olacak. Zonna “Örneklerin keþfedildiði alana gidip bu verileri kendimiz toplayamazsak, o zaman örnekler bilimsel açýdan çok daha az deðerli olurdu.” diyor.
Dinozorlarýn gerçekten düello yapýp yapmadýklarýna bakýlmaksýzýn, fosil, her iki eski canlýnýn muhteþem bir þekilde korunmuþ örneklerini incelemek için eþsiz bir fýrsat sunuyor.
Örneðin, tiranozor, T. rex‘in yumurtadan yeni çýkmýþ bir yavrudan yýrtýcý bir hayvana nasýl geçiþ yaptýðýna ýþýk tutabilir. Uzmanlarýn çoðu, tiranozorun genç bir T. rex olduðunu düþünüyor, bu da onu türünün sadece birkaç fosilinden ve açýk farkla en eksiksiz olaný haline getiriyor. Buna karþýn Phipps, fosilin Nanotyrannus olduðunu, çoðu uzmanýn aslýnda genç T. rex olduðunu düþündüðü tartýþmalý bir cüce tiranozor türü olduðunu iddia ediyor.
Denver Doða Bilimleri Müzesi’nden Lyson, “Bana göre buradaki daha büyük temel soru, onlarýn neslinin tükenmesine yol açan dinozor çeþitliliði olmalý. Bence gerçekten, gerçekten önemli olan yer burasý. Bir tane mi büyük tiranozor türü var yoksa iki mi?” diyor.
Hayvanlarýn yumuþak dokularýnýn bozulmasýyla oluþmuþ olabilecek dinozor derisi izlerini ve kalýntý halelerini içeren kemiði çevreleyen kayanýn içinde daha da fazla sýr yatmakta. Paleontolojideki son geliþmeler sayesinde, geleceðin bilim insanlarý taþta, mide içeriðini, hatta dinozorlarýn orijinal proteinlerinin kalýntýlarýný bulabilirler. Johnson, “Kemikleri ortaya çýkarmak ve bunu yaparken cildi tahrip etmemek çok karmaþýk bir iþ olacak.” diyor.
Phipps, ilk lolarak bilim insanlarýnýn sonunda fosili görme þansý bulduklarý için rahatladý ve þimdiden Kuzey Carolina’ya yapýlacak olan gezi için sabýrsýzlanýyor.
“Bir gün torunlarýmý oraya götürmek ve þunu söylemek istiyorum, “Bak, o antik dinozorlarý bulan kiþi büyükbaban. Ýstediðim þey hep insanlarýn onlarý sonsuza dek görebilmesiydi.” diyor.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >