Blog
Ýnsanlýk Ýlk Ne Zaman Savaþtý?
Modern insan yaklaþýk 40.000 yýl önce Avrupa’ya ulaþtýðý zaman, tarihin seyrini deðiþtirecek bir keþifte bulundu.
Modern insanlar buraya vardýðýnda, kýta halihazýrda bizim evrimsel kuzenlerimiz Neandertaller tarafýndan iskan edilmiþti. Son kanýtlar Neandertallerin göreceli olarak kendilerine özgü kültür ve teknolojiler geliþtirdiklerini öne sürüyor. Ancak birkaç bin yýl içinde Neandertaller ortadan kalktýlar ve türümüzü dünyanýn dört bir yanýna yayýlmaya devam etmesi için yalnýz býraktýlar.
Neandertallerin neslinin nasýl tükendiði konusunda araþtýrmalar arasýnda tam olarak bir uzlaþý olmadýðýndan, tartýþmalar devam ediyor. Son yýllarda dikkat çeken iki temel açýklama var: kýtaya yeni gelen modern insanlarla rekabet ve küresel iklim deðiþikliði.
Afrika dýþýndaki tüm modern insanlarda bulunan Neandertal genetik materyallerinin kalýntýlarý, iki türün etkileþime girdiðini ve hatta seks yaptýklarýný gösteriyor. Ancak baþka türden etkileþimler de olasý.
Bazý araþtýrmacýlar av hayvanlarý ve taþ aletler gibi þeylerin yapýmýnda kullanýlan ham maddelere eriþim için rekabetin olduðunu ileri sürüyor. Diðerleri ise þiddete dayalý etkileþimlerin olduðunu, hatta savaþlarýn yaþandýðýný öne sürüyor ve buna baðlý olarak Neandertallerin öldüðünü iddia ediyorlar.
Bu fikir türümüzün þiddetli savaþ geçmiþi göz önüne alýndýðýnda ilgi çekici olabilir. Ancak erken savaþýn varlýðýný kanýtlamak -her ne kadar büyüleyici olsa da- sorunlu bir alan.
Savaþ ya da Cinayet
Yeni araþtýrmalar savaþa dair kanýtlarý giderek daha erken tarihli bir eþiðe doðru hareket ettiriyor. Ancak bu tipte kanýtlar bulmak son derece sorunlu.
Sadece bir silahtan kaynaklanabilecek yaralarýn korunmuþ olduðu kemikler, bize belirli bir zaman için, güvenilir þiddet emareleri verir. Fakat bir cinayet ya da aile kavgasý ile tarih öncesi bir savaþý birbirinden nasýl ayýrabilirsiniz?
Bu soru bir dereceye kadar, bütün yaþayanlarýnýn öldürüldüðü ve birlikte gömüldüðü bir dizi Neolitik döneme tarihlendirilmiþ Avrupa yerleþimlerinde görülen katliamlar sayesinde yanýtlandý.
Bir süre için bu keþifler sorunu çözmüþ gibi göründü; tarým nüfus patlamasýna yol açýyordu ve bu baský gruplarý savaþmaya zorluyordu. Ancak avcý-toplayýcýlara ait kemiklerin daha erken tarihli toplu ölümleri, tartýþmayý yeniden baþlattý.
Savaþýn Tanýmlanmasý
Bir baþka zorluk, savaþ tanýmýnýn anlamýný yitirmeden, geniþ ve belirsiz hale gelmeden tarih öncesi toplumlara uygulanabilmesinin son derece zor olmasý. Sosyal antropolog Raymond Kelly’nin öne sürdüðü üzere aþiret toplumlarý arasýnda grup þiddeti gerçekleþebilirken, bu olay çatýþmaya dahil olanlar tarafýndan her zaman savaþ olarak görülmez.
Örneðin, cinayet, büyücülük ve sosyal sapkýnlýklar için adaletin daðýtýmýnda, bu iþleri yapmak ile suçlanan kiþi çok sayýda kiþi tarafýndan saldýrýya uðrayabilir. Bununla birlikte, bu tip toplumlarda savaþ eylemleri genellikle bir tek kiþinin organize bir grup tarafýndan pusuya düþürülmesi ve öldürülmesini içerir.
Ýki senaryo da dýþ gözlemci için özdeþ görünür ancak biri savaþ eylemi olarak görülürken diðeri deðildir. Bu bakýmdan savaþ, niceliksel olarak deðil, sosyal baðlam ile tanýmlanýr.
Önemli nokta, ihtilaflý olunan bir grubun herhangi bir üyesinin, tüm topluluðu temsil etmesi ve böylece geçerli bir hedef haline gelmesi ile oluþan bir mantýðýn yürürlükte olmasý. Örneðin bir grup yaðma için misilleme yaptýðýnda, diðer grubun daha önce böyle iþlere karýþmayan bir üyesi de öldürülebilir.
Bu manada savaþ fiziksel olduðu kadar soyut ve yanal düþünceyi de içeren bir ruh halidir. Bu tür savaþ eylemleri erkeklere olduðu kadar kadýnlara ve çocuklara da yönelir. Bu davranýþý erken modern insanlarýn kemiklerindeki kanýtlarda görebiliyoruz.
Fosil Kayýtlarý
Peki bütün bunlar, modern insanlar ve Neandertallerin savaþa girip girmediði sorusu için ne anlama gelir?
Neandertallerin þiddet eylemlerine karýþtýklarý ve buna yatkýn olduklarý konusunda hiçbir þüphe bulunmuyor. Fosillerin çoðunlukla kafalarýnda künt yaralamalarýn tekrarlayan örnekleri yo. Ancak bunlarýn çoðu modern insanýn Avrupa’ya varýþýndan önce ve bundan dolayý iki tür arasýndaki karþýlaþmalar sýrasýnda gerçekleþmesi mümkün deðil.
Benzer biçimde, anatomik olarak erken modern insanlarýn seyrek fosil kalýntýlarý arasýnda silahla yaralamanýn çeþitli örnekleri mevcut, ancak bunlarýn çoðu Neandertallerin ortadan kaybolmasýndan binlerce yol sonrasýna ait.
Neandertallere karþý þiddetin izlerine dair kanýtlara sahip olduðumuz örneklerin neredeyse tamamý sadece erkeklerden meydana geliyor. Bu, savaþýn deðil erkekler arasýndaki bir rekabetin sonucunda ortaya çýkan þiddetin izleri gibi görünüyor.
Neandertallerin þiddet eylemlerine dair hiçbir þüphe bulunmasa da, savaþ kavramýný modern insan kültürlerinin anladýklarý gibi kavramsallaþtýrabilme kabiliyetleri tartýþmaya açýk. Ýki türün küçük ve daðýnýk popülasyonlarýnýn üyeleri temasa geçtiðinde -kesin kanýtýmýz olmasa da-, þiddetli etkileþimlerin yaþanmýþ olmasý mümkün. Ancak bunlar gerçek savaþlar olarak nitelendirilemez.
Kuþkusuz, Üst Paleolitik dönemden (50.000 ila 12.000 yýl önce) modern insan iskeletlerinde, daha yeni Mezolitik ve Neolitik dönemlerde de ayný kalan, þiddetle iliþkili bir travma modeli görebiliriz. Ancak, Neandertallerin bu kalýbý izlediði hiç de net deðil.
Neandertallerin yok oluþundan modern insanlarýn sorumlu olup olmadýðý sorusuna gelince, Avrupa’nýn birçok yerindeki Neandertallerin türümüz gelmeden önce yok olmuþ gibi göründüðünü belirtmek gerekir. Bu, modern insanlarýn, ister savaþ ister rekabet yoluyla olsun, tamamen suçlanamayacaðýný gösteriyor.
Bunun yanýnda mevcut olduðu görünen þey, Neandertaller tarafýndan tercih edilen ormanlýk alanlarýn iklim deðiþikliði sabebiyle sürekli ve dramatik bir þekilde azalmasý. Afrika’dan yeni çýkmýþ olmalarýna raðmen, modern insanlar farklý ortamlara uyum konusunda daha esnekti. Bu sayede, giderek yaygýnlaþan soðuk ve açýk habitatlarla baþa çýkma konusunda, Neandertallerin hayatta kalma yeteneklerine göre çok daha iyi görünüyorlar.
Dolayýsýyla ilk modern Avrupalýlar organize savaþ yapabilen ilk insanlar olsalar da, bu durumun Neandertallerin ortada kaybolmasýndan sorumlu ve hatta gerekli olduðunu söyleyemeyiz. Neandertaller gezegenimizin doðal evriminin kurbanlarý olabilirler.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >