Blog
Amerika Yerlilerinin Týpta Devrim Yaratan 7 Buluþu
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumAmerika Yerlilerinin Týpta Devrim Yaratan 7 Buluþu
Ýster asma köprüler gibi önemli yapýlarýn icadý olsun, ister lakros gibi spor dallarý… Bugün modern kültürde var olan ve sayýsý azýmsanmayacak birçok unsur, Amerika kýtasý “yeni gelenler” tarafýndan iþgal edilmeden çok önce ortaya çýkmýþtý bile.
Hastalýklar için önleyici tedbirlerden, týbbýn uygulanmasýna kadar uzanan ve dünyanýn saðlýk sistemini oluþturan bu uygulamalarýn ve yeniliklerin çoðunu yine bu atalara ve þifacýlara borçluyuz.
Bu yazýda, týpta ve halk saðlýðýnda her gün kullanýlan ve Yerli Amerikalýlara borçlu olduðumuz yedi buluþu sizler için derledik. Muhtemelen bunlar olmadan çok da uzun yaþayamazdýk.
1. Þýrýnga
1853’te Alexander Wood adlý Ýskoç bir doktor ilk hipodermik þýrýngayý yaratmýþtý, ancak tarihi bundan çok daha eskiye dayanan baþka aletler de vardý. Yerli halklar, kolonizasyondan önce, sývýlarý içerisinde tutabilen, hayvan mesanesine baðlý, ucu keskinleþtirilmiþ, içi boþ bir kuþ kemiði kullanarak, istedikleri sývýlarý vücuda enjekte ediyorlardý. Bu ilk þýrýngalar, ilaçlarý vücuda enjekte etmekten yaralarýn nemli tutulmasýna kadar birçok þeyi yapmak için kullanýlýyordu. Ayrýca bu aletlerin kulaklarý temizlemek ve lavman için kullanýlmasý gibi çeþitli baþka yönleri de vardý.
2. Aðrý Kesiciler
Yerli Amerikan þifacýlarý aðrý kesmede, dünyanýn en iyileri arasýndaydý diyebiliriz. Örneðin, söðüt aðacý kabuðunun bir anti-enflamatuar ve aðrý kesici özellikleri için yutulduðu yaygýn olarak bilinmektedir. Ýçerisinde salisin adý verilen ve tüketildiðinde günümüz aspirin tabletlerindeki aktif bileþenlerden meydana geldiði doðrulanmýþ bir kimyasal barýndýrýr.
Birçok sindirilebilir aðrý kesiciye ek olarak merhemler de sýklýkla yaralar, kesikler ve çürükler için kullanýlmýþtýr. Ýyi belgelenmiþ iki aðrý kesicilerine örnek olarak, kapsaisin (bugün hala biberden türetilen bir kimyasal) ve aðrý kesici merhem olarak kullanýlan boru çiçeðini (Jimsonweed) bilmekteyiz.
3. Doðum Kontrol Hapý
Aðýzdan alýnan doðum kontrol hapý, 1960’larda hamileliði önlemenin bir yolu olarak tanýtýldý. Ancak zaten çok daha önce, yerli kültürlerin buna benzer uygulamalarý vardý. Bitki temelli uygulamalar (kenevirotu ve inciotu bitkilerini yutmak gibi), istenmeyen hamileliði önlemek için Batý icadý ilaçlardan en az iki yüzyýl önce kullanýlýyordu. Þu anki oral kontrasepsiyon kadar etkili olmasalar da, kontraseptif (gebeliði önleyici) özelliklere sahip olduklarýný öne süren çalýþmalar var.
4. Güneþ Kremi
Kuzey Amerika yerlileri, þu an bilinen kadarýyla 2.500’den fazla bitki türünü týbbi amaçlar için kullanýyor. Yüzlerce yýldýr birçok yerli kültür, cildi güneþten koruyan ürünler oluþturmak için öðütülmüþ bitkileri suyla karýþtýrarak elde ettikleri ortak bir cilt uygulamasýna sahipti.
Ayçiçeði yaðý, sarý þebboy ve aloe vera bitkilerinden elde edilen özlerin tümü, cildi güneþten korumada kullanýlmýþ. Balýklardan elde edilen hayvansal katý ve sývý yaðlarýn da güneþ kremi olarak kullanýldýðý da kayýtlara geçmiþtir.
5. Biberon
Bugünün standartlarýna göre hijyenik veya güvenli olduðunu söyleyemeyeceðiz, ancak Amerikan yerlileri bizden çok önce, bebekleri beslemeye yardýmcý olmak için þiþeler yaptýlar. Alet, kuþ ve ayý parçalarýndan oluþuyordu. Ayýnýn baðýrsaklarýný temizledikten, kuruttuktan ve yaðladýktan sonra, içi boþaltýlmýþ bir kuþ tüyü meme baþý olarak takýlarak, yemiþ, et ve su karýþýmlarýnýn bebekler tarafýndan emilmesi saðlanýyordu.
6. Gargara ve Aðýz Hijyeni
Kýtadaki kabilelerin diþ temizliði için çeþitli bitkiler ve yöntemler kullanmalarýnýn yaný sýra, daha sonradan gelen Avrupalýlardan daha etkili diþ hekimliði uygulamalarýna sahip olduðu da biliniyor. Bazý bölgelerde aðýz gargarasýnýn aðzý temizlemek için “gold thread” adý verilen bir bitkiden yapýldýðý biliniyordu. Ayrýca birçok yerli kültür bu bitkiyi diþ çýkaran bebekler için aðrý kesici ve enfeksiyon önleyici olarak yedirmiþ veya doðrudan diþ etlerine sürerek de kullanmýþtýr.
7. Fitiller
Hemoroid yeni bir þey deðil. Hemoroid hastalýðý genellikle ölümcül olmasa da, günümüz çözümlerinden ve beslenme deðiþikliklerinden önce, Amerika’daki Yerli halklar kýzýlcýk aðaçlarýndan fitiller yapýyorlardý. Kýzýlcýk bugün hala (sýk olmamakla birlikte) harici olarak yaralar için kullanýlmaktadýr. Ancak bu kabileler, yüzlerce yýl önce, hemoroitleri tedavi etmek için kýzýlcýk aðacýný nemlendirip, sýkýþtýrarak küçük týkaçlar haline getirildiler.
Günlük hayatýmýzda halk saðlýðý ve týbbýn bizi güvenli ve saðlýklý tutmada oynadýðý rolü pek düþünmeyiz. Ancak bizi bugün bulunduðumuz noktaya getiren parlak yenilikleri ve mucitleri bilmeden, her þeyi hafife almak kolaydýr. Çoðu antik uygulamayý, günümüzde sterilize ettik, geliþtirdik ve mükemmelleþtirdik. Ancak iþin özünde, atalarýmýzýn çok ötesinde bir yerde deðiliz. Aslýnda biz de onlarýn yaptýklarýný yapýp, hastalýklara yönelik etkili yöntemler ve maddeler üretmek için topraðý ve kaynaklarýný nasýl kullanacaðýný bilen þifacýlarý taklit ediyoruz.
Teknoloji bizi sürekli ileriye götürürken, geleceðe doðru büyürken, köklerimizin hala tarihe baðlý olduðunu asla unutmayalým.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >