Blog
Antik Maya Genomları, 1.200 Yıl Önceki Çöküşü Ortaya Koyuyor
Antik Maya şehri Copán yakınlarına gömülmüş iskeletler, Maya uygarlığının tamamen yok olmasa da çöktüğüne dair yeni bilgiler sundu.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Honduras’ta 1.600 yıl öncesine kadar gömülmüş insanlara ait antik DNA, Mayaların yükselişi ve çöküşüne dair ipuçları ortaya çıkardı.
Araştırmacılar, Copán’da gömülü bir “hanedan hükümdarının” iskeletinin genomunu analiz etti. C: Seiichi Nakamura
Antik Maya şehri Copán yakınlarına gömülmüş iskeletler, Maya uygarlığının tamamen yok olmasa da çöktüğüne dair yeni bilgiler sundu.
Batı Honduras’ta yer alan Copán’daki Klasik Maya Dönemi’ne (MS 250–900) ait yedi kişiye ait genomların incelendiği araştırma, yaklaşık 1.200 yıl önce bölgedeki nüfusun dramatik biçimde azaldığını gösterdi.
Araştırmanın yazarlarından Shigeki Nakagome, “Bulgularımız, Maya halkı arasında nüfus büyüklüğünde bir düşüşe işaret ediyor” diyerek, bunun “arkeologlar tarafından öne sürülen, nüfusun azaldığı ama tamamen yok olmadığı senaryoyla uyumlu olduğunu” ifade ediyor.
Nakagome ve meslektaşları bulgularını Current Biology dergisinde yayımladı. Çalışmalarında, MS 420’li yılların sonlarında Copán’da yönetimin dışardan gelen kişilerce ele geçirildiği hipotezini incelediler ve yerliler ile yabancılar arasındaki etkileşimin bu önemli Maya merkezindeki sosyal ve kültürel değişimi nasıl şekillendirdiğini araştırdılar.
Copán, Klasik Maya uygarlığının güneydoğu ucunda yer alan büyük bir başkentti ve Orta ile Güney Amerika arasında bir kavşak işlevi görüyordu. Dört yüzyıl boyunca hüküm süren kraliyet hanedanı, yazıtlara göre dışardan gelen K’inich Yax K’uk’ Mo’ adlı biri tarafından MS 426 yılında burada kuruldu.
Maya’nın diğer yerleşimlerinden elde edilen önceki genomik ve izotop analizleri, göç ve gen akışının yaygın olduğunu göstermişti; ancak Copán’daki genetik karışımın doğası şimdiye dek hiç araştırılmamıştı.
Araştırmacılar, Copán’a gömülmüş yedi kişinin genomlarını dizileyerek bu bireylerin farklı anne soylarına sahip olduğunu keşfettiler. Ancak iki erkek aynı Y kromozomu soy hattına aitti ve birlikte gömülmüştü: Biri zengin bir mezarda bulunan muhtemel bir hanedan yöneticisi, diğeri ise kurban edilmiş olabilecek bir erkekti.
Ancak bu iki erkek birbiriyle yakın akraba değildi. Nakagome, “Hanedan yöneticisiyle kurban edilen birey aynı Y kromozomu haplogrubunu paylaşıyor olsa da aralarında akrabalık tespit etmedik” diyor. Paylaştıkları soy hattı, günümüz yerli Amerika halkları arasında yaygın bir genetik özellikti.
Araştırmacılar, bu yedi antik genomu Sibirya ve Amerika kıtalarından daha önce dizilenmiş genomlarla karşılaştırarak, Maya bölgesinde Geç Arkaik Dönem’den (yaklaşık MÖ 3.700 – 1.000) günümüze kadar genetik sürekliliğin güçlü kanıtlarını ortaya koydu. Bu genetik veriler, “Maya bölgesinde yerel ataların kalıcılığını” destekliyor.
Ayrıca Klasik Maya döneminde, muhtemelen Chichén Itzá gibi diğer Maya yerleşimlerinden gelen, Meksika yaylalarından kökenli insanlardan oluşan bir göç dalgası yaşandığını da buldular. Bu “yabancılar” – muhtemelen Copán’ın yönetici hanedanının üyeleri – yerli halkla karışarak iki ana ataya sahip bir nüfus oluşturdu.
Araştırmacılar, bu yedi bireyin genom verilerini derinlemesine inceleyerek Maya nüfusunun zaman içindeki büyüklüğünü tahmin etti. Modellerine göre, “MS 730 civarında Maya bölgesinde etkili nüfus büyüklüğü yaklaşık 19.000 kişiye ulaştı.”
Bu artışın, daha fazla nüfusu besleyebilecek mısır tarımının yaygınlaşmasıyla ilgili olabileceği düşünülüyor. Ancak nüfus büyüklüğü MS 750 civarında düşüşe geçmeye başladı. Bu tarih, Klasik Maya uygarlığının çöküşünün başlangıcıyla örtüşüyor.
Maya siyasal sisteminin çöküşüyle nüfus ciddi biçimde azalmış olsa da, araştırmacılar analizlerinde zaman içinde nüfusun devam ettiğini destekleyen bulgulara ulaştı.
“Çalışmamızda gözlemlenen genetik süreklilik, çöküşten sonra bu nüfusun başka bir grup tarafından yer değiştirilmediğini gösteriyor.” Günümüzde yaşayan 7 milyondan fazla Maya insanının genomları, antik Maya halkının genomlarıyla yakından ilişkili.
Live Science. 28 Mayıs 2025.
Makale: Murray, M., Nakamura, S., Fuentes, M., Canizales, R., Talavera, O., Varela, S., … & Nakagome, S. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >