Blog
Antik Mýsýr’daki Tutsak Babunlarýn Diþ Tartarlarý Ýncelendi
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumAntik Mýsýr’daki Tutsak Babunlarýn Diþ Tartarlarý Ýncelendi
Antik insanlarýn diþ tartarlarý çok önemli bilgiler saðlýyor. Þimdi ise bu yöntem ilk defa antik Mýsýr’da esir tutulan babunlara uygulandý.
Çoðumuz diþ plaklarýný önlemek için diþlerimizi temiz tutmamýz gerektiðini biliyoruz. Her gün diþlerimizde oluþan bu yapýþkan tabaka milyonlarca bakteri içeriyor. Plaklar ise diþlerde zamanla tartar olarak bilinen mineral birikintileri oluþturuyor. Tartarlar ilerleyen zamanda diþ eti bozukluklarý ve diþ çürümesine sebep olabiliyor.
Modern aðýz bakýmý uygulamalarý ve diþ hekimliði, tartarlarýn oluþumunu kolayca önleyebilir. Ancak, yüzlerce ve binlerce yýl önce yaþayan insanlarýn günümüzdeki gibi aðýz bakýmý yaptýklarýný hayal etmek oldukça güç. Bu da arkeologlar tarafýndan antik insanlarýn diþleri üzerinde neden sýklýkla tartar bulunduðunu açýklýyor. Diþ tartarý, insanlarýn geçmiþteki saðlýðýný ve yaþam tarzlarýný araþtýrmak için son zamanlarda oldukça faydalý bir araç haline geldi.
(Ýran’da 4.000 Yýllýk Evcil Maymun Mezarý Bulundu)
Yapýlan bu son çalýþmada, antik Mýsýr’da tutsak edilen babunlar üzerinde çalýþýlarak, bu teknik ilk defa hayvanlar üzerine uygulandý. Bulgular, antik babunlarýn modern insanlar, Neandertaller ve vahþi þempanzelerle kýyaslandýðýnda kendine özgü aðýz mikrobiyomu olduðunu gösteriyor.
Araþtýrmacýlarýn umudu, bu çalýþmanýn ile geçmiþte hayvanlarýn kontrolü ve evcilleþtirmenin, hayvanlarýn beslenme, saðlýk ve yaþam tarzlarýný nasýl etkilediðini araþtýrmak amacýyla antik hayvanlarýn aðýz mikrobiyomlarý üzerine daha çok çalýþmanýn yapýlmasý için bir baþlangýç noktasý olmasý. Böylece, bu yöntem, insanlar ve hayvanlarýn geçmiþteki etkileþimleri hakkýnda daha çok bilgi edinmek için büyük bir potansiyel taþýmakta.
Hayvanlarý evcilleþtirmek
Hayvanlarýn insanlar tarafýndan evcilleþtirilmesi ve kontrol edilmesi, hayvanlarýn biyolojisinde oldukça büyük deðiþimlere yol açmýþ gözüküyor. Hayvanlarýn doðal ekosistemlerinde olmamasý ve insan müdahaleleri sonucu, beslenme ve çiftleþme davranýþlarýný güçlü bir þekilde etkilendi. Bu çalýþmada ise diþ tartarlarýnýn, insanlarla yaþamaya yönlendirilen hayvanlar hakkýnda neler söyleyebileceði araþtýrýldý.
2.500 yýl önce Antik Mýsýr’da insanlarla yaþayan hayvanlarýn günümüze ulaþan parçalarý güzel bir çalýþma imkaný tanýdý. Bu araþtýrma ayný zamanda DNA dizileme teknolojisi kullanýlarak diþ tartarýnýn analiz edildiði tekniðin de ilk denemesiydi. Böylece diþ tartarlarýnýn diðer dokulardan farklý olarak sýcak bölgelerde bile olsa antik mikrobiyal DNA muhafaza ettiði görüldü.
Tutsak edilen babunlarýn diþ tartarlarý, günümüz babunlarýndan ve antik zamandaki vahþi babunlardan örnekler alýnarak analiz edildi ve aðýzlarýndaki mikrobiyal türler arasýnda birtakým benzerlikler bulundu.
Firavunlar döneminin son zamanlarýna tarihlenen antik babunlarýn mumyalarý, Fransa’nýn Lyon kentindeki Musée des Confluences’de bulunuyor. Bu mumyalar, Kuzey Mýsýr’da, Thebes yakýnlarýndaki Gabbanat el-Qurud bölgesinde keþfedilmiþti. Babunlar, büyük ihtimalle tapýnaklarda ya da tapýnaða yakýn yerlerde tutuluyordu.
(Antik Mýsýr’da Hayvanlara Ýþkence Yapýlýyordu)
Babunlar Mýsýr’da doðal olarak yaþayan canlýlar deðiller. Antik metinler ve ikonograflar, Antik Mýsýrlýlarýn Nil Vadisi’nin güneyine ve büyük ihtimalle Doðu Afrika’da ya da Arap Yarýmadasý’nda bulunan “Punt ülkesine” seferler düzenlediðini gösteriyor. Punt halký deðerli mallarýnýn, egzotik bitkilerin ve Antik Mýsýr’a getirilen, kutsal hayvanlar olarak tutulan ve Thoth’un kültü ile ilgisi olan babunlar da dahil olmak üzere hayvanlarýn ticaretini yapýyordu.
Sembolik deðerlerine raðmen, antik babunlarýn tutsak durumdaki yaþamý beklenilenden oldukça farklý gözüküyor. El ve ayak kýrýklarýna dair kanýtlar, Mýsýr’daki baþka bir bölgede antik vahþi hayvan kalýntýlarýný inceleyen bir çalýþmada gösterildiði gibi, antik Mýsýr’daki hayvanlarýn kötü muameleye maruz kaldýðýný ve kötü saðlýk koþullarýndan muzdarip olduðunu gösteriyor.
Ayný zamanda babunlarýn, büyük ihtimalle Actinomycetes bakterileri yüzünden kafataslarýna hasar veren aðýz enfeksiyonlarýndan da acý çektiði bu çalýþmada gösteriliyor.
Babunlarýn diþ tartarlarýnda yer alan bakterilerin DNA dizilemesinden öðrenilenlerin ýþýðýnda bu konu hakkýndaki bilgiler elde edilebildi. Bu antik hayvanlar kendine özgü bir oral mikrobiyoma (aðýzda bulunan mikrobiyal DNA’larýn bileþimi) sahipti. Bu mikrobiyom; vahþi yaþam koþullarýndaki babunlar gibi yiyecek arayan þempanze, antik insanlar ve Neandartellerin mikrobiyomlarýndan farklýydý. Bu da, tutsaklýðýn babunlarýn aðýz mikrobiyomunu etkilediði anlamýna geliyor.
Babunlar normalde fýrsatçý ve oldukça esnek bir þekilde beslenen canlýlar. Doðal kaynaklardaki proteinlere, minerallere, vitaminlere hatta týbbi kimyasallara sýký bir þekilde baðlý olarak yaþamlarýný sürdürüyorlar. Hayvanat bahçelerindeki babunlar için uygulanan geleneksel beslenme düzeni ise liflerden yoksun ve meyveler gibi basit þekerlerden oluþan besinlere dayalý. Bu yüksek kalitedeki besinlerin sunulmasýnýn; tutsak gruplarda besin temelli baskýnlýk, artmýþ agresiflik, baðýþýklýkta baskýlanma ve diþ hastalýðýyla sonuçlanan sosyal etkileri mevcut.
Benzer faktörler Antik Mýsýr’daki babunlarýn sosyal düzenlerinde bozulmaya, genel düþkünlüðe ve aðýz mikrobiyomunda deðiþikiliðe yol açmýþ olabilir.
Ayný zamanda bir Antik Mýsýr babununda ve bir modern hayvanat bahçesindeki hayvanlarda büyük ihtimalle insanlardan geçmiþ olan Methanobrevibacter oralis adlý bir bakteri bulunuyor. Yakýn zaman önce bu bakteri Neandertallerin de aðzýnda bulunmuþtu. Bu bakterinin babunlarda doðal olarak bulunup bulunmadýðýný açýða çýkarmak için daha çok araþtýrma gerekiyor. Ancak bu çalýþmada, besinlerin paylaþýlmasý yoluyla insanlarla yaþamaya yönlendirilen babunlarýn bu bakterileri insanlar tarafýndan edindiði düþünülüyor. Yine bu dönemde büyütülen yavru babunlara bakterinin insanlardan geçmesi muhtemel gözüküyor
Gelecekte, vahþi ve evcilleþtirilen antik primatlarýn aðýz mikrobiyomu üzerine yapýlacak çalýþmalar, evcilleþtirme koþullarýnýn hayvanlarýn aðýz ekolojisi üzerine etkilerinin aydýnlatýlmasýný saðlayacak.
Bu çalýþma diþ tartarlarýnýn, hayvanlarý evcilleþtirme ve kontrol altýnda tutmanýn diðer þekillerini içerecek þekilde geçmiþteki insan – hayvan etkileþimlerini anlamak için güçlü bir araç olduðunu kanýtlýyor.
The Conversation. 9 Mart 2020.
Makale: Ottoni, C., Guellil, M., Ozga, A. T., Stone, A. C., Kersten, O., Bramanti, B., … & Van Neer, W. (2019). Metagenomic analysis of dental calculus in ancient Egyptian baboons. Scientific reports, 9(1), 1-10.
Kaynak:Arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >