Sickinger’a göre, yazýlý oy pusulalarý Atina demokrasisinde oldukça alýþýlmadýktý. Resmi pozisyonlarýn adaylarý, kura ile seçiliyordu. Vatandaþlarýn yasalarý oyladýðý toplantýlar sýrasýnda, “evet” ve “hayýr” oylarý, kiþilerin ellerini kaldýrmasý ile sayýlýyordu. Ostrakon’lar ise, gerçek anlamda demokratik bir sürece ait nadir eserlerdi. Antik tarihçiler tarafýndan gözardý edilen, tarihin gizli kalmýþ parçalarýný açýða çýkarabileceði gibi, seçmen tutum ve tercihlerinin iç yüzünü anlamamýzý da saðlayabilir.

Ýlk astrakon 1853 yýlýnda tanýmlandý. Sonraki bir yüzyýl boyunca, Atina Agora’sý ve Sickinger’ýn çalýþtýðý pazar yeri de dahil olmak üzere, Atina’nýn çeþitli bölgelerinden yaklaþýk olarak 1.600 tane bulundu. Bu nedenle, 1966’da Alman arkeologlarýn binlercesini Atina’nýn Kerameikos bölgesinde bulmaya baþlamasý, oldukça dikkat çekiciydi. Kerameikos, antik kent duvarlarýnýn yalnýzca kuzeybatýsýndaydý ve sanatçýlarýn Attic vazolarýný ayýrt edici siyah ve kýrmýzý figürler ile bezediði seramik atölyeleri ile ünlüydü. Ev tipi vazolar, hatta çatý kiremitleri ile seramik lambalarýn parçalarýndan dahi yapýlabilen bu oy pusulalarý, diðer çöp yýðýnlarý ile birlikte, Eridanos Nehri’nin terk edilmiþ kanalýna atýlmýþtý. Buradaki kazý çalýþmalarý 1969’a dek sürdü ve bazý ostrakonlar on yýllarca araþtýrýldý. 1910 – 2005 yýllarý arasýnda Kerameikos’da çýkarýlan 9.000 ostrakonun tamamýnýn yer aldýðý katalog, Almanya’daki Giessen Üniversitesi’nden Stefan Brenne tarafýndan 2018’de yayýnlandý.  

Bu ostrakon koleksiyonundan, en çok aleyhe oy alan, þatafatlý ve lüks hayat tarzý nedeniyle pek çok kiþi tarafýndan nefret edilen Atinalý politikacý Megakles’di. Tarihi kayýtlar, Megakles’in MÖ 486’da sürgün edildiðini gösteriyor, ama bu tarih, arkeolojik kanýtlar ile uyuþmuyordu. Kerameikos’daki yýðýnda bulunan diðer oy pusulalarý, MÖ 470’lerden önce siyasi hayata atýlmamýþ erkeklerin isimlerini içeriyordu. Bu ipuçlarý sayesinde, arkeologlar Megakles’in Atina’ya döndüðü ve MÖ 471’de tekrar sürgün edildiði sonucuna vardý. O yýl bir diðer popüler sürgün adayý, Marathon Savaþý’nda savaþmýþ, popülist general Themistocles’di ve ertesi yýl sürgün edildi.

Sickinger’a göre, oylar genellikle yalnýzca iki veya üç kiþiye odaklanýyordu, ancak diðer kiþiler de -ki bunlarýn bazýlarý akademisyenlerin varlýðýndan bile haberdar olmadýðý kiþilerdi- arkeologlar tarafýndan araþtýrýlan ostrakon yýðýnlarýna göre oldukça fazla oy alýyordu. “Antik dönem yazarlarý yalnýzca birkaç büyük adama odaklanýyor.” diye ekliyor. “Tarih, lider isimlerin, güçlü kiþilerin, general ve politikacýlarýn tarihiydi, ama baþkalarý da bu kadar ön planda olmasalar da, düzinelerce veya yüzlerce kiþinin sürgün edilmesi için oy kullanacaðý kadar öne çýkabiliyordu.”

Adlarý unutulmuþ Atinalý erkekler dýþýnda, ostrakon’lar Atinalýlarýn birbirine karþý olan tutumunu yansýtýyor. Bazýlarý, nahoþ sýfatlar barýndýrýyor: “Leagros Glaukonos, iftiracý”, “Hain Callixenus”, “Ariphron’un oðlu Xanthippus, bu sürgün oylamasý ile lanetlenmiþ günahkarlarýn arasýndaki birinci ilan edildi.” Diðerleri, adaylarýn kiþisel hayatýna karýþýyor. Örneðin, MÖ 471’den bir oy pusulasý, “Zina yapan Megakles Hippokratous”a karþýydý. (Zina, o dönemde kiþi hakkýnda dava açýlmasýna yol açabilecek bir suçtu ama ayný zamanda politik bir saldýrý olarak da kullanýlmýþ olabilir.” Bir diðer pusula, “Kimon Miltiadou, Elpinike’yi de al ve git!” diyordu. Brenne, asil olarak doðan bir savaþ kahramaný olan Kimon’un, üvey kardeþi Elpinike ile ensest iliþkisi olduðundan þüphelenildiðini açýklýyor. Elpinike’nin adýnýn anýlmasý, bir kadýnýn adýnýn oy pusulasýnda görüldüðü nadir durumlardandý.

Brenne’ye göre, bu yorumlarýn bazýlarý adaylara karþý kiþisel kindarlýklarý yansýtýyor olabilir, ama seçime doðru ilerleyen süreçte, adaylara karþý yürütülen politik kampanyalar muhtemelen dizginlenemeyecek duruma geliyordu. “Oy pusulalarýndaki yorumlarýn çoðu düþük seviyeli, kolayca yaygýnlaþabilecek sloganlardý.” Bu tablo, günümüz politikacýlarýnýn medyadaki yansýmalarýný da hatýrlatýyor.

Bu arada, araþtýrmacýlar Atinalýlarýn birine karþý deðil, açlýða karþý oy kullandýðý birkaç örneði keþfetti. Sickinger’a göre, bunun iðneleyici olmak için mi yapýldýðý, yoksa gerçek bir oylama mý olduðu belirsiz. Ama bazý Yunan þehirlerinde, seçilen bir günah keçisinin (genellikle bir kölenin) açlýðý temsil etmek için þehir dýþýna kovulduðu ritüeller vardý.

Oy pusulasýnda bu deðiþik yorumlar, yazým hatalarý ve üzeri çizili harfler gibi diðer düzensizlikler, oy pusulalarý için katý kurallar getirilmediðini gösteriyor. Görünüþe göre, seçmenlerin kendi oy pusulalarýna kendileri yazmalarý dahi gerekmiyordu. Akademisyenler, eski bir çömleðin birbirini tamamlayan kýrýk parçalarýndan oluþan, veya ayný el yazýsý ile doldurulmuþ pek çok oy pusulasý örneði buldu, bu da bazý Atinalýlarýn arkadaþ ve komþularýna kendi oylarýný yazmalarý için yardýmcý olduðunu gösteriyor. Arkeologlar ayný zamanda, Atina Akropolisi’nin kuzeyindeki bir kuyuda General Themistocles’e karþý fazla fazla hazýrlanmýþ ama kullanýlmamýþ oy pusulalarý buldu.

“Birbirlerinin oyunu hazýrlamalarý konusunda kýsýtlamalarý olmadýðý varsayýmýmýz var.” diyor Sickinger. Ama seçmenlerin muhtemelen pazar yerine sýnýflarýna göre belli bir yerden girdiklerini, böylece oy verme sýrasýnda yapýlabilecek hilelerin denetlenebildiðini ekliyor.

Antik yazar Plutarch, son sürgünün, MÖ 416’da gerçekleþtiðini; politik rakipler Alcibiades ve Nicias’ýn, her ikisinin de sürgün edileceðini anladýklarýnda, oylarýn bir diðer aday olan Hyperbolus’un aleyhine verilmesi için iþbirliði yaptýðýný ve sonuçta Hyperbolus’un sürgün edildiðini söylüyor. Bu durum Atinalýlarý öyle tiksindirmiþ ki, uygulama son bulmuþ.

Smithsonian Magazine. Megan Gannon. 27 Ekim 2020.

www.arkeofili.com