Blog
Babalarıyla Yakın İlişki Kuran Dişi Babunlar Daha Uzun Yaşıyor
“Çoğu primat türünde babalar pek katkı sağlamaz. Ancak babunlar bize şunu gösteriyor olabilir: Belki bazı primat türlerinde babaları yeterince takdir etmiyoruz.”
www.arkeofili.com
Araştırmacılar, büyürken babalarıyla nispeten güçlü bağları olan dişi babunların daha uzun yaşama eğiliminde olduğuna dair kanıtlar buldu.
Kenya’daki Amboseli ekosisteminde yetişkin bir erkek ve yavru babun. C: Elizabeth Archie
Eğer erkek babunlar insanlar gibi kültürel yorumlara maruz kalsaydı, muhtemelen “sorumsuz baba” benzetmesi onlar için de yapılırdı; zira bu primatların yavrularının yetiştirilmesine katkısı oldukça sınırlı.
Ancak yapılan bir araştırma, erkek babunların az gibi görünen çabalarının bile büyük etkiler yaratabileceğini öne sürüyor: Gençken babalarıyla daha güçlü bir ilişki kuran dişi babunların, yetişkinlikte daha uzun yaşadığı belirlendi.
“Primatlar arasında, insanlar yavruların bakımına babaların katkısı bakımından gerçekten çok sıra dışı” diyor Indiana’daki Notre Dame Üniversitesi’nden araştırmanın ortak yazarı Prof. Elizabeth Archie.
“Çoğu primat türünde babalar pek katkı sağlamaz. Ancak babunlar bize şunu gösteriyor olabilir: Belki bazı primat türlerinde babaları yeterince takdir etmiyoruz.”
Royal Society B dergisinde yayımlanan çalışmada, Archie ve ekibi Kenya’daki vahşi babunları inceledi. Genetik verilerle babaları belirlenen 102 erkek babundan doğan 216 dişi yavru incelendi.
Araştırmacılar, dişi babunların yaşamlarının ilk dört yılında babalarıyla tüy bakımı (temizlik) etkileşimleri sıklığını ve aynı grupta birlikte yaşadıkları toplam gün sayısını kaydetti. Ardından bu dişilerin yetişkinlikte ne kadar yaşadıklarını takip etti.
Archie, erkek yavrular genellikle yetişkin olduklarında başka sosyal gruplara geçtiği için araştırmanın yalnızca dişi yavrulara odaklandığını belirtiyor. Bu da yaşam sürelerini takip etmeyi kolaylaştırdı.
Araştırma, yaşamlarının ilk dört yılında babalarıyla daha uzun süre aynı grupta yaşayan ve onlarla daha sık temizlik yapan dişi babunların, daha zayıf baba-kız ilişkisi olanlara kıyasla yetişkinlikte iki ila dört yıl daha uzun yaşadığını ortaya koydu. Yalnızca bu iki etkileşimden biri gerçekleştiğinde bile yaşam süresinde yaklaşık iki ila üç yıl artış gözlendi.
“Bir dişi babunun yetişkinliğe ulaşırsa ortalama yaşam süresi 18 yıl” diyen Archie, dişilerin yaklaşık her 18 ayda bir yavru doğurduğunu belirtiyor. “Dolayısıyla iki-üç yıl daha uzun yaşamak, muhtemelen bir yavru daha doğurma fırsatı sağlıyor.”
Bu durum, Archie’ye göre babalar için de bir teşvik olabilir; çünkü yaşlandıkça diğer erkeklerle dişiler için rekabet etme şansları azalıyor.
“Dişilerle rekabet edemez hale geliyorlar, ama kızlarına yardım edebilirler” diyor Archie. “Ve eğer kızları biraz daha uzun yaşarsa, bu babaların daha fazla gen aktarmasını ve daha fazla torun sahibi olmasını sağlar — çünkü kızları daha uzun yaşayıp daha çok yavru doğurur.”
Araştırmacılar, genel olarak genç dişilerle yetişkin erkekler arasındaki güçlü ilişkilerin ya da baba olmayan erkeklerle olan ilişkilerin, dişilerin yaşam süresi üzerinde aynı olumlu etkiyi göstermediğini belirledi.
Archie, babalarla kurulan bu erken yaş ilişkilerinin neden yetişkinlikte yaşam süresini etkilediğinin henüz net olmadığını, ancak bunun arkasında birden fazla mekanizmanın olabileceğini söylüyor.
Bunlardan biri, babaların kızları kavga ettiğinde müdahale etme olasılığının yüksek olması ya da çevreye korku salarak kızları için bir “güvenli alan” oluşturması olabilir. Bu sayede dişi yavrular daha az tacize uğrar, yaralanmaz ve yiyecekleri çalınmaz — bu da onların daha sağlıklı yetişkinlere dönüşmesini sağlayabilir.
Ancak Archie, başka bir olasılığa da dikkat çekiyor:
“Belki de sadece sağlıklı yavrular babalarıyla iyi ilişkiler kurabiliyor ve zaten bu nedenle daha uzun yaşıyorlar”
The Guardian. 18 Haziran 2025.
Makale: Jansen, D. J., Warutere, J. K., Tung, J., Alberts, S., & Archie, E. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >