Blog
Batý Afrika Ýskeletlerinden Antik Genom Elde Edildi
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumBatý Afrika Ýskeletlerinden Antik Genom Elde Edildi
Kamerun’da binlerce yýl önce yaþayan dört çocuðun antik DNA’sý, cevaplardan çok daha fazla soru ortaya çýkardý.
Ekim 2015’te, bilim insanlarý Etiyopya’da yaþayan 4.500 yýllýk bir erkeðin genomunu yeniden diziledi. Ýlk kez herhangi biri eski bir iskeletten bir Afrikalý’nýn tam bir genetik görüntüsünü yaratmýþtý.
O zamandan beri, diðer araþtýrmacýlar kýtanýn diðer bölgelerinde ortaya çýkarýlan iskeletlerden DNA elde etti. Þimdi ise araþtýrmacýlar, Batý Afrika’dan ilk genetik materyali buldular. Araþtýrmacýlar, Kamerun’daki dört kiþiden 8.000 yýl öncesine kadar uzanan DNA elde ettiklerini bildirdi.
Bu eski genomlar, son birkaç bin yýlda büyük ölçüde kaybolan kýta tarihine dair hayati ipuçlarý içeriyor. Birlikte ele alýndýklarýnda, Afrika’da ortaya çýktýðýndan beri türümüze dair yeni bir bakýþ açýsý veriyorlar.
Yeni çalýþmada, araþtýrmacýlar modern insanlarýn 200.000 ila 250.000 yýl önce dört ana topluluða ayrýldýðýný bildirdi. Bu popülasyonlardan biri bilim insanlarý için yeni; yaþayan Afrikalýlarýn DNA’sýnda çok az miktarda izleri var.
Yok olan nüfus, birkaç bin yýl öncesine kadar Sahra’nýn güneyinde, Mali’den Sudan’a kadar yaþayan avcý-toplayýcýlardan oluþmuþ olabilir.
Yeni araþtýrmaya dahil olmayan Yale Üniversitesi’nden arkeolog Jessica Thompson, “Yaþayan insanlardan edinebileceðimiz bilgiler çok sýnýrlý. Son zamanlarda Afrika’daki genetik manzarada büyük bir dönüþüm olduðu çok açýk.” diyor.
Bilim insanlarý 1970’lerden bu yana yaþayan Afrikalýlarýn genetik çeþitliliðini inceliyorlar. Daha fazla DNA dizilimi mümkün hale geldiðinde, ek veriler yaþayan Afrikalýlar arasýndaki genetik varyasyonun, dünyanýn geri kalaný arasýndaki genetik varyasyondan çok daha fazla olduðunu ortaya koydu.
Bu bilgi, türümüzün Afrika’da ortaya çýktýðýný ve tarihinin çoðunda orada kaldýðýný açýkça ortaya koydu. Küçük insan gruplarý, geniþleyerek Afrikalý olmayan nüfuslara yol açmýþtý.
Ancak bilim insanlarý, insan aile aðacýnýn eski dallarýný çok hassas bir þekilde çizmek için mücadele ettiler. Taze ipuçlarý ararken eski kemikleri incelemeyi denediler.
Oranlar düþük görünüyordu. Birçok araþtýrmacý, antik, kýrýlgan DNA moleküllerinin Afrika’nýn büyük bir kýsmýnda sýcak iklimden kurtulamayacaðýný varsaydý.
DNA sunan bir Etiyopya iskeleti olan 2015’teki keþif aksini kanýtladý. Genetikçiler ve arkeologlar Afrika’nýn dört bir yanýndan diðer iskeletleri araþtýrmaya baþladýlar ve hala genetik materyal içeren birkaç tane buldular.
Arkeolog Mary Prendergast, Kamerun’da bir kaya sýðýnaðý olan Shum Laka’da DNA araþtýrmak için en iyi adaylar arasýnda bulunan iskeletleri ele aldý: “Tüm kýtada çalýþan insanlar bu siteyi biliyorlar.”
Arkeologlar 1980’lerden bu yana Shum Laka’nýn tabanýný kazýyor ve 30.000 yýl kadar eski insan kalýntýlarý buldular. Çevredeki bölge uzun zamandýr Afrika tarihinin en önemli açýlýmlarýndan birinin kaynaðý olarak görülüyor. Burada yaklaþýk 4.000 yýl önce Bantu halký palmiye yaðý ve tahýl yetiþtirmeye baþladý. Daha sonra Afrika’nýn geniþ bir kesiminde binlerce km doðuya ve güneye doðru geniþlediler.
Ýlk defa antik dna elde edildi
Prendergast, Shum Laka DNA’sýnýn yaþayan Bantu insanlarýyla akrabalýk gösterip göstermeyeceðini merak etti. Ancak genetik materyal bulmanýn çok zor bir ihtimal olduðunu fark etti: Shum Laka, Ekvator’a yakýn ve her yýl yoðun bir yaðmur mevsimi var.
“Umutlarým hiç yüksek deðildi. Bu projeye iþlerin yolunda gitmeyebileceðini düþünerek girdim.”
Fakat sonunda oldu. Araþtýrmacýlar, ikisi 8.000 yýl önce ve diðer bir çift 3.000 yýl önce kaya sýðýnaðýna gömülmüþ dört kiþiden bol miktarda DNA topladý.
8.000 yaþýndaki iskeletlerden biri özellikle insan DNA’sý açýsýndan zengindi. Harvard Týp Fakültesi genetik uzmaný ve Dr. Prendergast ile ortak yazar David Reich bu örnek için “Modern bir týbbi genom kalitesinde.” diyor.
Fakat ilginç olarak, Shum Laka’daki hiç kimse Bantu insanlarýyla yakýndan iliþkili deðildi. Aslýnda, bugün 1.600 km doðuda yaðmur ormanlarýnda yaþayan cüce vücut tipine sahip bir grup avcý-toplayýcý olan Aka’lar ile güçlü bir akrabalýklarý vardý.
Biri gizemli dört soy bulundu
Bu paradoksu anlamak için araþtýrmacýlar, bugüne kadar toplanan tüm eski Afrika DNA’sýnýn Afrika’nýn dört bir yanýndan ve ötesinden yaþayan insanlarla geniþ çaplý bir karþýlaþtýrmasýný gerçekleþtirdiler. Ekip, farklý Afrikalý gruplarýnýn kendi DNA kombinasyonlarýyla nasýl sonuçlandýðýný en iyi açýklayan bir senaryo buldu.
Dr. Reich ve meslektaþlarý, insanlarýn ana soylarýný 200.000 ila 250.000 yýl önce Afrika’da yaþayan ortak atalara kadar takip edebildi.
Araþtýrmanýn yazarlarýndan Mark Lipson, “Görünüþe göre ayný anda dört soyumuz var.” diyor.
Bir soy, DNA’larýný Güney Afrika’da yaþayan avcý-toplayýcýlara aktardý. Ýkinci grup Aka ve diðer Orta Afrikalý avcý-toplayýcýlarýn atalarýydý.
Üçüncü bir grup, o bölgede yaþayan birçok Afrikalý’nýn bu DNA’nýn bir kýsmýný miras aldýðý gerçeði ile Doðu Afrika’daki avcý-toplayýcýlar haline geldi.
Dr. Reich ve meslektaþlarýnýn “Hayalet Modern” dediði dördüncü grup ise çok daha gizemliydi.
Hayalet modern soy
Antik Shum Laka halký, önemli miktarda Hayalet Modern soyuna sahipti. Etiyopya’dan eski Mota adamý da öyle. Ancak Fas ve Güney Afrika’daki antik insanlarýn hiçbirinde bu soy yoktu. Araþtýrmacýlar, bugün Sierra Leone’deki bazý insanlarýn küçük miktarda Hayalet Modern soyundan izler taþýdýðýný buldu.
Hayalet Modern insanlarýn Sahra’nýn güney ucunda yaþayan avcý-toplayýcýlar olmasý mümkün. On binlerce yýl boyunca diðer Afrikalýlardan soyutlanmýþlardý. Daha sonra, menzillerinin doðu ve batý kenarlarýndaki diðer gruplardaki insanlarla çiftleþmiþlerdi.
Afrika’daki çoðu insan ve gezegenin geri kalanýndaki insanlar, atalarýný Doðu Afrikalý avcý-toplayýcýlara kadar takip edebilir. 100.000 yýldan daha kýsa bir süre önce bu grup yeni soylara ayrýldý.
Bir grup bugünün Doðu Afrikalý kabilelerinin çoðunu doðurdu. Baþka bir grup Mota adamýný içeriyordu. Doðu Afrika’dan doðuya ve dünyanýn geri kalanýna doðru geniþleyen insanlarla yakýndan iliþkililerdi.
Ayrý bir Doðu Afrikalý grubu batýya taþýndý, Orta Afrikalý avcý-toplayýcýlarla karþýlaþýp çiftleþti ve sonunda ilk Batý Afrikalýlar oldular. Shum Laka halký bu grubun torunlarý olabilir.
Farklý bir Batý Afrikalý grubun Bantu halkýný doðurmasýndan önce binlerce yýl geçti. Nüfuslarý tarýmý keþfetti, büyüdü ve daha geniþ arazileri devraldý.
Ancak Bantu çiftçileri, avcý-toplayýcýlarý çabucak unutulmaya itmedi. Shum Laka halký, Bantu ülkesinin kalbinde en az 1000 yýl hayatta kaldý. Ancak birkaç bin yýl sonra toplum bir devrilme noktasýna ulaþtý ve avcý-toplayýcýlar ötekileþtirildi. Çiftçilik ve hayvancýlýða baþlayan Doðu Afrika kabileleri de ek baský uyguladý.
Bu baskýnýn Mota ve Shum Laka da dahil olmak üzere birçok avcý-toplayýcý gruba, hatta belki de eski Hayalet Modern insanlara son vermiþ olmasý mümkün.
Hayatta kalan avcý-toplayýcýlar komþu çiftçilere karýþtý. Yeni çalýþma, örneðin Aka’nýn soylarýnýn yüzde 59’unu Bantu’ya kadar izleyebileceðini buluyor.
Araþtýrmacýlarýn bir zamanlar insanlarýn yaþadýklarý alanlarda Hayalet Modern bireyin iskeletlerini bulabilmesi muhtemel. Hatta kemikler, bu hipotezi doðrulayabilecek bir DNA bile saðlayabilir.
Dr. Lipson, “Oradan gerçekten çok eski örnekler alabilseydik, bu harika olurdu.” diyor.
Makale: Mark Lipson, Isabelle Ribot et al. 2020. Ancient West African foragers in the context of African population history. Nature.
https://arkeofili.com/
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >