Blog
Bu Eşek, 5.000 Yıl Önce Başı Kesilerek Bir Evin Altına Gömülmüş
Bu eşeklerin, Kenan bölgesinde Erken Tunç Çağı III döneminde (yaklaşık MÖ 2.900–2.550) neden “yaşamlarının en verimli döneminde” öldürüldüğü bilinmiyor.
www.arkeofili.com
Yaklaşık 5.000 yıllık kurban edilmiş bir eşek ile uzaklardan getirilmiş üç diğer eşeğin kalıntıları, bir Tunç Çağı evinin altında keşfedildi.
Tunç Çağı’na ait bir evin altında bulunan başı kesilmiş “kurbanlık eşek”. C: Arnold et al., 2025
Yaklaşık 5.000 yıl öncesine ait, başı kesilmiş ve ayakları birbirine bağlanmış “kurban eşeği”nin kalıntıları, İsrail’deki Tunç Çağı’na ait bir evin altında bulundu. Bu eşek ile yakınındaki üç diğer eşek, araştırmacıların yeni bir çalışmada bildirdiğine göre, uzak bir ülkeden — antik Mısır’dan — getirilmiş genç dişi iş hayvanlarının kurban edildiği bir ritüelin parçası olabilir.
Bu eşeklerin, Kenan bölgesinde Erken Tunç Çağı III döneminde (yaklaşık MÖ 2.900–2.550) neden “yaşamlarının en verimli döneminde” öldürüldüğü bilinmiyor. Ancak araştırmacılar, hayvanların beklenmedik şekilde Mısır kökenli olmasının, sahiplerinin tüccar ya da gezgin satıcılar olduğuna işaret ettiğini düşünüyor.
Çalışmanın başyazarı olan Michigan’daki Grand Valley Eyalet Üniversitesi’nde antropolog ve çevresel arkeolog olan Elizabeth Arnold, “Böylesine önemli bir hayvanı kurban etmek, zenginliğin veya toplumsal konumun abartılı bir gösterisi. Yalnızca Mısır’dan eşeklerin seçilmesi, bu önemli ticaret ortağıyla olan bağlantıyı vurguluyor olmalı” diyor.
Bu dönemde Mısır, Eski Krallık döneminde (yaklaşık MÖ 2.649–2.150) olağanüstü güçlüydü. Arnold,
“Bu bağlantının vurgulanması, itibarı daha da artırmış olmalıydı” diyor.
Daha fazla eşek
Arkeologlar, yıllardır merkezi İsrail’de Akdeniz kıyısına yaklaşık 20 kilometre uzaklıktaki, yaklaşık 24 hektarlık antik Gath kentinde (günümüzdeki Tell e?-?âfi) eşek kalıntılarına rastlıyordu. Araştırmacılar, başı kesilmiş eşeği 2010’da bulduklarında şaşkına döndüler. Yeni çalışmada, eşeğin kafasının “tamamen kesilmiş ve vücudunun ters yönünde olacak şekilde karın bölgesine dikkatle yerleştirilmiş” olduğu yazıyor. Bu çalışma PLOS One dergisinde yayımlandı.
Antik Gath’ta (günümüzde Tell e?-?âfi) ortaya çıkarılan dört eşek mezarının kalıntıları. C: Arnold et al., 2025
Aynı araştırmacıların birçoğu, bu eşeğin diş minesinde bulunan izotopları (elementlerin farklı formları) test etti. Bu kimyasal analiz yöntemi, eşeğin hangi bölgeden geldiğini, tükettiği yerel yiyecek ve suya göre ortaya koyabiliyor. 2016 yılında PLOS One’da yayımlanan sonuçlara göre, bu eşek Nil Vadisi’nde büyümüştü.
Ancak bu yalnızca tek bir eşekti. Arnold, kazı ekibini “daha fazla eşek bulmaları” için teşvik etti:
“Ve gerçekten bulduk!” diyor. Ekip, Tunç Çağı evlerinin altında gömülü halde üç kurban edilmiş eşek daha buldu. Yapılan izotop analizleri, bu hayvanların da Mısır’dan geldiğini ortaya koydu.
Yeni bulunan eşeklerin ön ve arka ayakları bağlanmış durumdaydı. Bu eşeklerin başları kesilmemiş olsa da, “dört eşeğin de kafatasları doğuya — muhtemelen güneşin doğduğu yöne — bakacak şekilde yerleştirilmişti” diye yazıyor araştırmacılar.
Arnold, “Tüm eşekler, yaşamlarının en verimli döneminde özel bir yöntemle kurban edilmişti” diyor. Ve hepsi dişiydi. Dişi eşekler özellikle değerliydi çünkü “daha fazla eşek doğurabilecekleri için kurban edilmeleri daha anlamlıydı”.
Bu dört kurban eşeği, Gath’ta bulunan diğer hayvanlarla karşılaştırmak için ekip, aynı bölgede bulunan ama kurban edilmemiş bir eşek, bir koyun ve birkaç keçi kalıntısı üzerinde de izotop analizleri yaptı. Sonuçlara göre bu hayvanlar yerel kökenliydi, yalnızca bir keçi dışında. Araştırmacılar bu keçinin Mısır kökenli olduğunu buldu.
Arnold, “Bu hayvanın, eşek kervanının bir parçası olarak ‘ayakta et stoğu’ şeklinde taşındığını düşünüyoruz. (Çünkü eti taze tutmak için buzdolabı yoktu.) Ancak Tell e?-?âfi’ye varana kadar öldürülüp yenmedi. Bu tek keçiye özel bir gömme uygulaması yapılmamıştı.”
Antik dünyada eşekler ve diğer atgiller, tarım işlerinde — örneğin sürme, harmanlama ve ağır yük çekme gibi — ve ticaret mallarını taşımada yaygın olarak kullanılıyordu. Bu dört kurban eşeğin keşfi, bu hayvanların sadece ekonomik ve ticari faaliyetlerde değil, aynı zamanda sosyal statü ve ritüel uygulamalarda da çok önemli bir rol oynadığını gösteriyor.
Live Science. 9 Temmuz 2025.
Makale: Arnold, R., et al. 2025.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >