Blog
Büyük Maymunlarda Gözden Irak Olan Akıldan da Irak Olmuyor
Bonobolar ve şempanzeler vahşi doğada, grup üyelerinin sık sık gözden kaybolduğu yoğun ormanlarda yaşar.
www.arkeofili.com
Kanzi ile yapılan saklambaç deneyi, kuyruksuz maymunların birden fazla insanı görünür olmasa bile zihinsel olarak takip edebildiğini gösterdi.
Kanzi’nin 2005 yılında duştan sonra çekilmiş bir fotoğrafı. Kanzi, 18 Mart 2025’te 44 yaşında vefat etti. C: William H. Calvin
Kanzi ayrıca bakıcılarını yalnızca seslerinden de tanıyabildi – bu yetenek daha önce bonobolarda hiç test edilmemişti.
Yeni çalışma, hayvanların grup arkadaşlarını nasıl takip ettikleri sorusuna önemli bir yanıt veriyor ve insanlara özgü olduğu düşünülen sosyal bilişin bir başka yönünün daha en yakın akrabalarımızda da bulunduğunu gösteriyor.
“İnsanlar sosyal zekânın bizi eşsiz kıldığını, çok sayıda ilişkiyi yönetmemiz gerektiği için bunun için yalnızca insanlarda bulunan bilişsel araçlara sahip olduğumuzu düşünür” diyor çalışmanın kıdemli yazarı ve Johns Hopkins Üniversitesi’nde hayvanların nasıl düşündüğünü inceleyen yardımcı doçent Chris Krupenye.
“Ama maymunları inceleyen çoğumuzun güçlü bir sezgisi var: Sosyal dünya onlar için de çok önemli olduğundan, tıpkı insanlar gibi bu kritik sosyal partnerleri takip ediyor olmalılar. En azından bizim zengin sosyal zekamızın temellerini bizimle paylaşıyor olmalılar.”
Bulgular Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlandı.
Zihinsel Takip Yeteneği
İnsanlar başkalarının nerede olduğunu sezgisel olarak takip eder. Evdeyken partneriniz odadan çıktığında, o zihninizden kaybolmaz — onun nerede olduğunu ve dünyadaki diğer arkadaşlarınızın, ailenizin konumlarını zihinsel olarak takip edersiniz.
Bonobolar ve şempanzeler vahşi doğada, grup üyelerinin sık sık gözden kaybolduğu yoğun ormanlarda yaşar. Dolayısıyla onlar için de görünmeyen grup arkadaşlarını zihinsel olarak takip edebilme yeteneği avantaj sağlar.
Araştırmalar, bonobo ve şempanzelerin tanıdık grup üyelerinin yüzlerini ve seslerini, yıllar sonra bile tanıdıklarını gösteriyor. Şempanzeler tanıdıkları insanları maskeliyken bile tanıyabiliyor. Sahadaki gözlemler maymunların grup arkadaşlarını zihinsel olarak takip edebildiğine işaret etse de, bu çalışma kontrollü bir ortamda herhangi bir hayvanın birden fazla bireyi aynı anda takip edebilme yetisini test eden ilk çalışma.
Kanzi ile Deneyler
Deneylerde, Kanzi izlerken, iyi tanıdığı iki bakıcı üç bariyerden oluşan bir düzenekte farklı bariyerlerin arkasına saklanıyordu. Deneyi yapan kişi, bakıcılardan birinin fotoğrafını gösterip Kanzi’den o kişinin nerede olduğunu işaret etmesini istiyordu. Test defalarca tekrarlanıyor ve düzen karıştırılarak değiştiriliyordu.
“Kanzi görevi çok hızlı kavradı ve iyi performans gösterdi” diyor başyazar ve Krupenye’nin laboratuvarında doktora öğrencisi olan Luz Carvajal. Ekip ayrıca Kanzi’nin bakıcıları yalnızca fotoğraflardan değil, seslerinden de tanıyıp tanıyamayacağını görmek istedi.
Bu ikinci testte, bakıcılar yine bariyerlerin arkasına saklandı ancak bu kez Kanzi onların hangi bariyerin arkasına saklandığını göremedi. Saklandıktan sonra her biri “Merhaba Kanzi” diyerek seslendi. Ardından deneyci Kanzi’ye bakıcılardan birinin fotoğrafını gösterdi ve nerede olduklarını işaret etmesini istedi.
“Burada da şansa göre beklenenden daha iyi performans gösterdi ve özellikle bakıcılardan biri için çok başarılıydı” diyor Carvajal. “Sesi kimliği belirleyen bir işaret olarak kullanma kapasitesi var. Bu yüz bu sesle eşleşiyor.”
Kanzi her denemede hatasız olmasa da sonuçlar, bir bonobonun birden fazla tanıdık kişiyi aynı anda zihinsel olarak takip etme ve yerlerini karıştırmadan hatırlama yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor.
“Bu sonuçlar, Kanzi’nin bu bireylerin hem sesli hem görsel kimliklerini bir araya getiren bir belleğe sahip olduğunu gösteriyor” diyor Krupenye. “Onları duyarsa nasıl göründüklerini hayal edebilir. Görürse nasıl ses çıkardıklarını zihninde canlandırabilir. Bunun tek bir entegre bellek olduğunu düşünüyoruz. Aynı fotoğrafı kullanarak, onları görse de görmese de aynı bireyi işaret edebiliyor.”
Araştırma ekibi şimdi, maymunların aynı anda kaç kişiyi zihinsel olarak takip edebileceğinin ve bu anıların ne kadar süreyle korunduğunun sınırlarını test etmeyi, böylece bu ayrılıklar sırasında maymunların zihninde neler olup bittiğini daha iyi anlamayı hedefliyor.
“Bu hayvanlar zengin ve karmaşık varlıklar” diyor Krupenye. “Kendimizi daha iyi anlamak istesek bile, bu çalışmalar için bir aciliyet var — hem de bu nesli tükenmekte olan türü korumak için.”
University of Edinburgh. 19 Ağustos 2025.
Makale: Carvajal, L., & Krupenye, C. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >