Blog

Bizans imparatorlarý ve Osmanlý padiþahlarýnýn, çeþitli vesilelerle baþkentleri Ýstanbul’u süslemek için yerleþtirdikleri ve halk tarafýndan “týlsýmlý” olduðuna inanýlan dikilitaþlar, günümüzde de yerli ve yabancý turistlerin en çok ziyaret ettiði yerlerin baþýnda geliyor. 

AA muhabirinin çeþitli kaynaklardan derlediði bilgiye göre, özelikle Bizanslýlar, Ýstanbul’un dört bir yanýný Roma ve Mýsýr’dan getirilen dikilitaþlarla donattý. 

Ýstanbul’un en yaþlý anýtý sayýlan ve halk arasýnda “Dikili­taþ” diye bilinen I. Theodosius Sütunu, Sultanahmet Meydaný’nda görenleri etkilemeye devam ediyor. MÖ 1500’lü yýllarda ön Asya seferinde baþarýlý olan Firavun 3. Tutmosis tarafýndan yaptýrýlan ve Mýsýr’daki Karnak Tapýnaðý’na yerleþtirilen sütun, Bizans Ýmparatoru I. Theodosius tarafýndan 390’da Ýstanbul’a getirtildi. Ýmparator, taþýn bugünkü adý Sultanahmet olan Hipodrom Meydaný’na yerleþtirildiðini göremeden öldü. Dikilitaþ, yaklaþýk 32 günlük bir uðraþ sonunda bugünkü yerine konuldu. Ýki farklý parçadan oluþan taþýn tepesindeki hiyeroglif 3. Tutmosis’in zafer metinleri olmasýna raðmen Bizanslýlar tarafýndan sihirli yazýtlar olarak addedildi ve halk abideden medet umdu. Sütunun yerleþtirildiði kaide, taþýn dikiliþ hikayesini ve Ýmparator Teodisus’un hayatýndan çeþitli kesitleri içeriyor. Kaidede hem Grekçe hem de Latince olarak sütunun dikiliþ hikayesi anlatýlýyor.

Yýlanlý Sütun
Sultanahmet Meydaný’nda Dikilitaþ’ýn hemen yanýnda topraðýn içine gömülü gibi duran Burmalý ya da Yýlanlý Sütun adýyla anýlan dikilitaþýn anavataný da Roma. Burmalý sütun, MÖ 500 sonlarýn­da Yunanlýlarýn, ülkelerini istila eden Persler’e karþý kazandýklarý zaferin anýsý ola­rak, ele geçen silahlarýn eritilmesiy­le yapýlarak, þükran ifadesi olarak Apollon Tapýnaðý’na armaðan edildi. Baþkentini süslemek isteyen I. Konstantin, sütunu 324’te Ýstanbul’a getirtti.

Günümüze 29 boðumu ulaþan sütunun, þehri böceklere ve sürüngenlere karþý korumak için büyülü güçlere sahip olduðuna inanýlýrdý. Sütuna ait yýlan kafalarýndan ikisi kayýpken, biri Ýstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergileniyor.

Dünyanýn Ortasý “Milyon Taþý”
Ýstanbul’da Bizans döneminden kalma renklerden biri de Sultanahmet’te, Yenibatan Sarnýcý’nýn hemen yanýndaki Milyon Taþý.

I. Konstantin zamanýnda yerleþtirildiði düþünülen sütun, tüm Antik Roma yollarýnýn baþlangýç noktasý ve dünya üzerindeki tüm þehirlerin, Konstantinopolis’e olan mesafesinin hesaplanmasý için kullanýlan sýfýr noktasý kabul edildi. “Her yol Roma’ya çýkar” sözüne kaynak olduðu düþünülen sütuna, Bizanslýlar büyük anlamlar ve efsaneler yükledi. Bizans halkýnýn inandýðý bir efsaneye göre, Milyon Taþý’ndan ileri hiçbir düþman askeri geçemez, geçmeye çalýþýrsa gökten inen bir melek tarafýndan ikiye bölünürdü. Bu yüzden Ýstanbul’un fethi sýrasýnda halkýn Ayasofya’ya sýðýndýðý, Fatih ve ordusunun Milyon Taþý’ndan geçerken ortadan ikiye ayrýlmasýný beklediði anlatýlýr.

Yapýldýðý dönemde dört sütun tarafýndan taþýnan bir kubbe görünümünde olan Milyon Taþý, zamanla yavaþ yavaþ parçalandý ve bugünkü tek bir sütundan ibaret olan hale geldi. 

Yanýk sütun “Çemberlitaþ”
Ýstanbul’da bir semte adýný veren dikilitaþlardan biri de Çemberlitaþ.

Beyazýt’tan Sultanahmet’e doðru inerken, tarihi caddenin sol kýsmýnda yer alan sütun, anavataný Frig­ya’dan alýnarak, Roma’daki Apollon Tapýnaðý önüne dikildi. I. Konstantin Ýstanbul’u yeni baþtan imar ederken bu sütunu Roma’dan getirtti ve 330’da þimdiki yerine dikerek, üzerine heykelini koydurttu. Konstan­tin’in heykeli, bir süre sonra tahta geçen Julianus tarafýndan indirildi ve yerine kendi heykelini koydurttu. Fakat Juli­anus’un heykeli de burada pek faz­la kalamadý. Roma tahtýna geçen I. Theodosius bu heykeli kendisininki ile deðiþtirdi. Theodosius’un heykeli de doðaya yenik düþtü; onu bir yýl­dýrým devirdi.

Sütun, Osmanlý döneminde, 1672’de çýkan yangýnda zarar gördü ve batý literatürüne “Yanýk Sütun” olarak geçti. II. Mustafa döneminde tamir için etrafý demir çemberlerle desteklenen sütun halk arasýnda “Çemberlitaþ” olarak anýlmaya baþlandý.

Kýztaþý
Halk arasýnda “Kýztaþý” diye bili­nen “Marcianus Sütunu”, Fatih Saraçhane’deki bir meydanýn orta­sýnda yer alýyor. Üzerinde Tanrýça Nike heykeli taþýyan bu anýtý, kentin valisi Tatianus, Ýmparator Marcianus (450-457) onuruna diktirdi. 

Yaklaþýk 1560 yýllýk sütunla ilgili anlatýlan efsanelerden biri þöyle: “Ayasofya Kilisesi yapýlýrken, týlsým gücü çok kuvvetli olan bir kýz, sýrtýna yüklediði koca bir sütunla inþaat alanýna doðru gidiyormuþ. Bu sýrada aniden karþýsýna bir cin çýkmýþ ve kýza nereye gittiðini sormuþ. Kýz ‘Ayasofya diye bir kilise yapýldýðýný duydum. Çorbada benim de tuzum bulunsun diye bu sütunu oraya götürüyorum’ demiþ. Cin ‘Sen geç kalmýþsýn, kilise çoktan bitti. Sen o taþý aldýðýn yere býrak’ diye karþýlýk vermiþ. Kýz üzülerek taþý aldýðý yere dikine býrakmýþ. Ancak içine de bir kuþku düþmüþ. Kendi gözüyle kiliseyi görmek için yola düþmüþ genç kýz. Ayasofya’ya varýnca bir de ne görsün. Ýnþaat bitmek þöyle dursun, daha yarýlanmamýþ bile. O zaman genç kýz cinin kendisini kandýrdýðýný anlamýþ ve taþý geri almak için hemen geri dönmüþ. Ne var ki, dikili duran taþý yerinden kýpýrdatamamýþ. Çünkü genç kýz, cinin sözüne uyup taþý býraktýðý için týlsýmlý gücünü kaybetmiþ. Ýþte o gündür, bugündür bu sütun Kýztaþý olarak anýlýr olmuþ.”

27.11.2015 Anadolu Ajansý Haber: Semra Orkan

Arkeolojihaber.net