Blog
Dönüþüm Hikayeleri: Yunan Mitolojisindeki En Meþhur 6 Örnek
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorum
Aslýnda, Yunan ve Roma mitlerinde tanrýlarýn ölümlüleri baþtan çýkarmak için þekil deðiþtirdiðine inanmak, oldukça olaðan bir davranýþtý.
Çaðatay Çeliktaþ - www.artnokta.com
Yunan mitolojisi, birbirinden ilginç ve büyüleyici dönüþümlerle veya baþka bir deyiþle metamorfoz hikayeleriyle doludur. Danae’yi baþtan çýkarmak için altýndan bir yaðmur damlasý þeklini alan Zeus’tan, Odysseus’un arkadaþlarýný domuza dönüþtüren Kirke’ye kadar Yunan mitolojisi karakterleri; insanlar, tanrýlar ve doða arasýndaki engelleri sürekli olarak esnetirler. Ayrýca bu hikayeler ait olduklarý toplumlarýn psikolojik ve sosyolojik yapýlarýný da aydýnlatýr.
Dönüþüm hikayelerinin Yunan mitolojisindeki yeri
Aslýnda, Yunan ve Roma mitlerinde tanrýlarýn ölümlüleri baþtan çýkarmak için þekil deðiþtirdiðine inanmak, oldukça olaðan bir davranýþtý. Bununla birlikte tanrýlar, diðer bireyleri cezalandýrmak veya ödüllendirmek için de baþka varlýklarý dönüþtürme gücüne baþvururlardý. Bu dönüþümler insanlar tarafýndan; bayramlar, ritüeller ve halk kutlamalarýnda sýklýkla yer edinmiþ, kültlerin temelleri arasýnda yerlerini almýþlardýr.
Bu mitolojik dönüþümler, bu felsefenin yalnýzca animistik düþüncelerle ve inançlarla sýnýrlý kalmadýðýnýn da göstergesidir. Tanrýlarýn doðadaki varlýklara ve nesnelere dönüþme/dönüþtürme gücüne olan inanç, dünyadaki hemen hemen her kültürle paralellik gösteren zengin bir halk inanýþý niteliðindedir.
Önemli bir baþka nokta da þudur ki; bütün mitolojik hikayeler gibi, bu mitlerde aslýnda toplumsal bir bilinçdýþý olarak kabul edilebilir. Yani ait olduklarý toplumlarýn psikolojik ve sosyolojik yapýlarýna ýþýk tutarlar. Eðer duruma böyle bakýlýrsa, aslýnda anlatýlan her hikaye baþka bir boyut kazanýr.
Yunan Mitolojisindeki 6 Dönüþüm Hikayesi:
6. Apollon ve Defne Aðacýna Dönüþen Daphne
Thesallia ýrmaðý Peneus’un kýzý, yani bir nympha olan Daphne, oldukça güzel bir genç kýzdýr. Kendisini tanrýça Gaia’ya adadýðý için; erkeklerden uzak durduðu, bakire bir hayatý tercih etmiþtir. Fakat ne yazýk ki, Tanrý Apollon kýzýn güzelliðine aþýk olmuþtur. (Bazý kaynaklarda Apollon, Eros’u küçümsediði için, bu Eros’un iþidir.) Ancak ne yaparsa yapsýn, Daphne’yi bu aþka ikna edememiþtir. Fakat Apollon reddedilmeyi kabul etmeyip kýza zorla sahip olmayý kafasýna koymuþtur. Nihayetinde Daphne’nin peþinden koþmaya, zaman zaman onu kovalamaya baþlamýþtýr.
Günlerden bir gün yine böyle bir kovalamacanýn yaþandýðý bir zamanda, artýk kýzý yakalamak üzeredir. Daphne, Apollon kendisine sarýlmadan hemen önce , babasý Irmak tanrý Peneus’a yakarmýþ ve kendisini kurtarmasýný istemiþtir. Ve tam o sýrada bir defne aðacýna dönüþmüþtür. Sonuç olarak babasý tarafýndan bir aðaca dönüþtürülerek, tecavüzden kurtulmuþtur.
Bu mit, aslýnda oldukça trajik ve hatta rahatsýz edicidir. Söylediðimiz gibi mitolojik hikayeler, toplumun bilinçdýþý olarak kabul edilebilir. Bu hikayenin alt metninde de erkek egemen bir toplumun, kadýný zorladýðý durumlarý açýk açýk görürüz.
5. Dionysos ve Yunus Balýðýna Dönüþtürdüðü Korsanlar
Bu mitte, þarap tanrýsý Dionysos, genç bir adam þeklini alýp yeryüzünde dolaþmaya baþlar. Kimliðini saklý tutan Dionysos, Ege Denizi’nde yolculuk yaparken Tiren Denizi korsanlarý tarafýndan köle olarak satýlmak niyetiyle kaçýrýlýr. Tanrýnýn gerçek kimliðini anlamayan korsanlar, nihayetinde Dionysos’u baðladýklarý geminin direði asma dallarýna ve üzüm salkýmlarýna dönüþünceye kadar gerçekleri fark edemezler. Gerçek kimliðini ortaya çýkaran Dionysos’u gören korsanlar dehþet içinde gemiyi terk etmek için denize atlar. Fakat kaçmak için denize zýplayan her korsan yunus balýðýna dönüþür. Dionysos’un kendisini kaçýran kötü niyetli korsanlara verdiði ceza da budur. Gemiyi bir üzüm asmasýna, kötü korsanlarý ise yunus balýklarýna dönüþtürmüþtür.
4. Echo ve Nergis Çiçeðine Dönüþen Narkissos
Narkissos Doðduðu andan itibaren herkesi güzelliðine hayran býrakýr. Onun geleceði üzerine endiþe duyan annesi de bir kahine danýþýr. Kahin ise, Narkissos’un kendisini görmediði sürece uzun bir ömür süreceðini bildirir. Narkissos büyüyüp çok yakýþýklý, güzelliðiyle dillerden düþmeyen, herkesi kendine aþýk eden bir delikanlý olur. Çevresindeki çoðu kiþi ona hayran olsa da, o gönlünü kimseye kaptýrmamýþtýr.
Özetle kendisine aþýk olan su perisi Echo’yu da reddettikten sonra, Echo aþkýndan ölür. Ölmeden önce son dileði de Narkissos’un da karþýlýksýz bir aþka tutulmasý olur.
Tanrýça Nemesis ise bu dileðe kayýtsýz kalmaz, Narkissos’un bu kibrini de hoþ görmez ve onu cezalandýrýr.
Narkissos bir gün ormanda dolaþýrken su içmek için bir ýrmaða eðilir. Ne yazýk ki ýrmaktaki kendi yansýmasýna aþýk olur. Lakin aþkýna bir türlü kavuþamaz. Týpký Echo gibi ýrmaðýn baþýnda çaresizce bekleyerek, aþkýndan eriyip gider. Irmaðýn baþýndaki vücudundan geriye ise, bir nergis çiçeði kalýr.
3. Athena Ve Örümceðe Dönüþtürdüðü Arakhne
Lydia’lý bir kýz olan Arakhne, iþlemede, nakýþ yapmada, kilim dokumada öylesine usta, öyle becerikliymiþ ki, onun üzerine kimse yokmuþ. Daðdan, nehirden, ormandan periler bile gelip, yaptýðý iþlere hayranlýkla bakarmýþ.
Çevresinin de yoðun ilgisiyle, zamanla kendini iyice beðenmiþ Arakhne. Günlerden bir gün gelmiþ, ölümlülere el iþini öðreten tanrýça Athena’dan bile daha iyi eliþi yapabileceðini söylemiþ. Tanrýça ise bu sözlere kýzmýþ, hemen yaþlý bir kocakarý kýlýðýna girip Arakhne’nin karþýsýna çýkmýþ. Daha alçakgönüllü olmasýný, tanrýlara saygýlý davranmasýný öðütlemiþ. Arakhne ise hiç oralý olmamýþ. Athena ile eliþinde yarýþýp, onu geçebileceðini söylemiþ yine. Bunun üzerine Tanrýça Athena gerçek kimliðine dönüþüp, kýzýn yarýþma teklifini kabul etmiþ. Yarýþa baþlamýþlar, fakat Athena bakmýþ ki kýzýn el becerisi kendisine denk, hatta ondan daha da iyi. Býrakmýþ yarýþý, bütün nakýþlarý yýrtýp atmýþ. Arakhne de üzüntüsünden kendini asmak istemiþ. Ama tanrýça buna da mani olmuþ. Onu bir örümceðe dönüþtürmüþ. Arakhne’nin haklý kibrine verilen ceza da bu olmuþ; sonsuza kadar tozlu duvarlarda að örmek…
2. Kirke ve Domuza Dönüþtürdüðü Odysseus’un Arkadaþlarý
Dönüþüm konusunda usta bir baþka isim de Kirke’dir. Kirke, Güneþ tanrý Helios ve Okeanos kýzý Perseis’ten doðma büyücü bir tanrýçadýr. Hakkýndaki mitlerden bildiðimiz üzere Kirke, Aiaie adasýnda yaþar. Bu adanýn bir baþka önemi de, Odysseus ve arkadaþlarýnýn eve dönüþ yolculuðu sýrasýnda, uðradýklarý duraklardan bir tanesi olmasýdýr.
Uzun zamandýr denizde yolculuk eden Odysseus ve yoldaþlarý, bu adaya geldiklerinde bir mola verir ve Odysseus yiyecek bulmalarý için adanýn içerisine bir ekip gönderir. Kirke’nin yaþadýðý yeri bulan adamlar, yine Kirke tarafýndan bir ziyafete davet edilir. Fakat ziyafet sýrasýnda Kirke, büyülü güçleriyle onlarý domuza dönüþtürür. Sadece bir adam kaçmayý baþarýr ve bütün bu olanlarý Odysseus’a anlatýr. Odysseus biraz da tanrýlarýn yardýmýyla, Kirke’yi büyüyü bozmaya ve arkadaþlarýný tekrar insana dönüþtürmeye ikna etmeyi baþarýr. Hatta sonrasýnda da Kirke’den birçok yardým görür.
1. Athena ve Gorgon’a dönüþtürdüðü Medusa
Aslýnda bakýlýrsa Gorgon Medusa kadar fazla ilgi gören, sayýlý birkaç Yunan efsanesi vardýr. Medusa’nýn neler yapabileceðini az çok herkes bilir. Saçlarýnýn yerine yýlanlarý olmasý ve bakanlarý taþa çevirebilecek gözleri sahip olmasý gibi… Ama Medusa nasýl bu hale geldi?
Her þey deniz tanrýsý Poseidon’un Athena’ya ait bir tapýnakta, Medusa’ya tecavüz etmesiyle baþladý. Kendine eþ bir ölümsüz Olympos tanrýsýndan intikam alamayan tanrýça, kutsal alanýnýn kutsallýðýna saygýsýzlýk edildiði için öfkesini masum Medusa’ya yöneltti.
Athena , Medusa’yý korkunç bir varlýða, bakanlarý taþa dönüþtürecek kadar ürkütücü bir yaratýða dönüþtürdü. Fakat bu dönüþüm, Athena’nýn sonradan yapacaðý adaletsizliðin yanýnda daha az rahatsýz edicidir.
Bilinmeyen nedenlerden ötürü Athena, Medusa’nýn cezasýný içten içe yeterli bulmamýþtýr. Bu yüzden onu öldürme arayýþýnda olan kahraman Perseus’a da yardým etmiþtir. Sonunda Perseus, Medusa’nýn baþýný kesmiþ ve Athena talihsiz kadýnýn kafasýný alýp aegis’ine asmýþtýr.
Her hikaye sonunda hatýrlatmadýk ama, önceden de yinelediðimiz gibi, aslýnda oldukça trajik ve hatta rahatsýz edici olan bu mitler kolektif bir bilinçdýþýný yansýtýr. Bu öykülerde, kadýnlarýn ve erkeklerin yaþadýklarý bütün adaletsizliklere, psikolojik ‘rahatsýzlýklara’ ya da uðradýklarý zorbalýklara rastlamak mümkündür.
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >