Blog
Duonychus tsogtbaatari: Moğolistan’da bulunun dev pençeli otçul dinozor
Duonychus tsogtbaatari'nin fosilleri, 2012 yılında Moğolistan'ın Bayanshiree Formasyonu'nda yapılan bir boru hattı inşaatı sırasında bulundu.
www.arkeolojikhaber.com
Adını Moğol paleontolog Dr. Tsogtbaatar Khishigjav’dan alan Duonychus tsogtbaatari özellikle el morfolojisi ile paleontoloji dünyası ve evrim araştımacılarında şaşkınlık yarattı: Bu dinozor, Therizinosauridae ailesine ait diğer türler gibi üç pençeli değil, sadece iki işlevsel parmağa sahipti. Evrimsel açıdan oldukça sıra dışı olan bu özellik, hem türün çevresel adaptasyonu hem de akrabaları hakkında çığır açıcı ipuçları sundu.
Duonychus tsogtbaatari, Moğolistan'ın Gobi Çölü'nde keşfedilen ve paleontoloji dünyasında büyük heyecan yaratan yeni bir therizinosaur türüdür. ,
Duonychus tsogtbaatari'nin fosilleri, 2012 yılında Moğolistan'ın Bayanshiree Formasyonu'nda yapılan bir boru hattı inşaatı sırasında bulundu. Bu fosiller, 2025 yılında iScience dergisinde yayımlanan bir çalışma ile bilim dünyasına tanıtıldı. Tür adı, Moğol paleontolog Khishigjav Tsogtbaatar'ı onurlandırmak amacıyla verilmiştir.
Yaklaşık 3.6 metre uzunluğunda ve 260 kilogram ağırlığında ki dinozorun diğer therizinosaurların aksine, sadece iki parmağa sahip olması dikkat çekti. Bu özellik, theropodlar arasında bugüne dek hiç görülmemiş bir adaptasyondu. Pençeler, yaklaşık 30 cm uzunluğunda, keratin kılıfıyla birlikte mükemmel şekilde korunmuştu ve çevresindeki bitki örtüsünü kavrama ve çekme işlevi gördüğü tahmin ediliyordu. Çünkü yaprak şeklinde dişleri, otçul beslenme alışkanlığına işaret ediyordu.
Gobi’nin Kumları Altından Çıkan Sürpriz Fosil
2012 yılında bulunan fosil üzerinde yapılan bilimsel araştırma sonuçları 2025 yılında açıklandı. Kanada’daki Royal Ontario Müzesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi işbirliğiyle yürütülen saha araştırmaları, Gobi Çölü’nün Altan Uul bölgesinde bugüne dek görülmemiş bir therizinosaur türünün kalıntılarını gün yüzüne çıkardı.
Araştırmacılar bu yeni türe, Moğol paleontolog Dr. Tsogtbaatar Khishigjav’ın onuruna Duonychus tsogtbaatari adını verdi.
Bu yeni tür, özellikle el morfolojisi bakımından şaşkınlık yarattı: Therizinosauridae ailesine ait diğer türler gibi üç pençeli değil, sadece iki işlevsel parmağa sahipti. Evrimsel açıdan oldukça sıra dışı olan bu özellik, hem türün çevresel adaptasyonu hem de evrimsel akrabaları hakkında çığır açıcı ipuçları sunuyor.
Sınıflandırma: Dinozorlar Ağacında Nereye Ait?
Süperfamilya: Therizinosauroidea Familya: Therizinosauridae Cins: Duonychus (Latince: “İki pençeli pençe”) Tür: Duonychus tsogtbaatari
Duonychus, kuş benzeri theropodlar sınıfına giriyor. Yakın akrabaları arasında Therizinosaurus, Beipiaosaurus ve Segnosaurus gibi Doğu Asya kökenli, genelde otçul yaşam biçimi benimsemiş dinozorlar yer alıyor.
Kazılar sırasında 2023 yılında çıkarılan fosil materyali şunlardan oluşuyor:
Tamamına yakın bir kafatası Omurlar ve kaburgalar Pelvik yapı Her biri iki parmaklı olan ön uzuv kemikleri Arka ayaklar, kısmen korunmuş
Araştırmacılar, ellerdeki üçüncü parmak kemiğinin yalnızca embriyonik izine rastladılar. Bu, evrimsel olarak genetik kodda mevcut olup fenotipte işlevsizleşmiş bir yapı olarak yorumlandı. Bilimsel anlamda buna “evrimsel regresyon” adı veriliyor.
Duonychus tsogtbaatari'nin Fiziksel Özellikler
Uzunluk: Yaklaşık 3 metre Ağırlık: 260–300 kg Duruş: Dik, bipedal (iki ayak üzerinde) Kafa: Orta uzunlukta, dar ve kuş benzeri Dişler: Küçük ve yaprak biçimli (otçul adaptasyon) Pençeler: İki uzun parmaklı ve kavisli pençe, savunma ve beslenme amaçlı
Pençelerin Gizemi: Neden İki Parmak?
Therizinosauridae ailesinde genellikle üç parmaklı yapı görülür. Ancak Duonychus, bu kalıbı bozarak sadece iki parmakla tanımlanmıştır. Bu durum, türün geçirdiği evrimsel basamakları daha dikkatli incelememiz gerektiğini gösteriyor.
Royal Ontario Müzesi’nden başyazar Dr. James K. Pope’un açıklamasına göre: “Bu türün iki parmaklı olması, çevresel bir baskı sonucu evrimleşen seçilim mekanizmasının somut örneğidir. Bu, theropodların el yapılarında beklenmedik bir evrimsel rota demektir.”
Bu evrimsel değişiklikler muhtemelen habitat değişiklikleri, beslenme adaptasyonları ve hatta çiftleşme davranışlarıyla ilintili olabilir.
Duonychus tsogtbaatari dinozorunun beslenme ve yaşam alanı
Otçul bir theropod olan Duonychus, muhtemelen yumuşak yaprakları, eğreltiotlarını ve kozalaklı genç sürgünleri yiyerek besleniyordu. Gobi Çölü’nün geç Kretase döneminde (yaklaşık 70 milyon yıl önce) daha sulak, ormanlık bölgelerle dolu olduğu düşünülüyor. Bu da türün ormanlık alanlarda yaşadığını gösteriyor.
Pençelerinin keskinliği, tırmanma ya da savunma işlevi görmüş olabilir. Özellikle yumurtalarını korumada etkili olmuş olabileceği ileri sürülüyor.
Kuşlara Evrim Yolunda Bir Ara Halka mı?
Therizinosaur’ların ilginç el yapıları, kuşların evrimsel atalarıyla olan bağlantıların anlaşılması açısından son derece önemli. İki parmaklılık, kuşlarda da görülen bir özelliktir (kanat yapısı itibariyle üçüncü parmak gerilemiştir). Bu yönüyle Duonychus, evrimsel çizgide kuşların atalarına ışık tutabilir.
Makalenin ortak yazarlarından Dr. R. Funston şöyle açıklıyor: “Duonychus, yalnızca anatomik değil, genetik düzeyde de kuşlara giden yolun izlerini taşıyor olabilir. İki parmaklılık, kuşların el morfolojisinin erken bir prototipi olabilir.”
Duonychus tsogtbaatari'nin keşfi, theropod dinozorların evrimsel yolculuğuna ışık tutmakta ve therizinosaurların morfolojik çeşitliliğini genişletmektedir. Bu türün benzersiz özellikleri, dinozorların adaptasyon yeteneklerini ve ekolojik rollerdeki çeşitliliğini anlamamıza yardımcı olmaktadır. Gelecekte yapılacak araştırmalar, bu türün davranışları, yaşam tarzı ve ekosistemdeki rolü hakkında daha fazla bilgi sağlayabilir.
Duonychus tsogtbaatari İle İlgili Bilimsel Yayın:
Makale Başlığı: A new two-fingered therizinosaurid theropod sheds light on the complex hand evolution of maniraptoran dinosaurs
Yayınlandığı Dergi: Current Biology
Yayın Tarihi: 6 Mayıs 2025
Yazarlar: James K. Pope, R. Funston, Khishigjav Tsogtbaatar, David C. Evans
DOI: 10.1016/j.cub.2024.03.086
Ali Zülfilar Emin - Arkeolojikhaber.com
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >