Blog
Erken Ýnsanlar Maðaradaki Ateþi En Uygun Yerde Yakýyordu
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorum
Erken Ýnsanlar Maðaradaki Ateþi En Uygun Yerde Yakýyordu
Erman Ertuðrul - www.arkeofili.com
Maðaralarda yakýlan ocaðýn konumu, insanlarýn ateþten maksimum düzeyde yararlanmalarýný saðlarken, minimum miktarda dumana maruz býrakýyordu.
Tarih öncesi arkeoloji alanýnda çýðýr açan bir araþtýrma, 170.000 yýl önce yaþamýþ erken insanlarda yüksek biliþsel yeteneklere dair kanýtlar sunuyor.
Türünün ilk örneði olan bir çalýþmada, araþtýrmacýlar yazýlým tabanlý bir duman daðýlma simülasyon modeli geliþtirdiler ve bunu bilinen bir tarih öncesi bölgeye uyguladýlar. Araþtýrmacýlar, maðarada iskan eden erken insanlarýn, ocaklarýný en uygun yere yerleþtirdiklerini keþfettiler. Ocaðýn konumu, insanlarýn faaliyetleri ve ihtiyaçlarý için ateþten maksimum düzeyde yararlanmalarýný saðlarken, onlarý minimum miktarda dumana maruz býrakýyordu.
Doktora öðrencisi Yafit Kedar, erken insanlar tarafýndan ateþin kullanýlmasýnýn, araþtýrmacýlar tarafýndan uzun yýllardýr geniþ çapta tartýþýldýðýný ve þu gibi sorularý ortaya çýkardýðýný söylüyor: Ýnsanlar evrimlerinin hangi noktasýnda ateþi kontrol etmeyi ve istedikleri zaman tutuþturmayý öðrendiler? Ne zaman günlük olarak kullanmaya baþladýlar? Ateþle ilgili olarak maðaranýn iç alanýný verimli kullandýlar mý?
Tüm araþtýrmacýlar, modern insanýn tüm bunlarý yapabilecek kapasitede olduðu konusunda hemfikir olsa da, daha önceki insan türlerinin beceri ve yetenekleriyle ilgili anlaþmazlýk devam ediyor.
Yafit Kedar, “Tartýþmanýn odak noktalarýndan biri, erken insanlar tarafýndan uzun süreler boyunca iskan edilen maðaralardaki ocaklarýn yeri. Birçok maðarada çok katmanlý ocaklarýn bulunmasý, ateþlerin yýllardýr ayný noktada yakýldýðýný gösteriyor.” diyor.
“Daha önceki çalýþmalarda, kapalý bir alanda duman daðýlýmýnýn bir simülatörü ile birlikte maðaralarda yazýlým tabanlý bir hava sirkülasyonu modeli kullanarak, kýþýn minimum duman maruziyeti için en uygun konumun maðaranýn arka tarafý olduðunu bulduk. En az elveriþli yer maðaranýn giriþiydi.”
Mevcut çalýþmada, araþtýrmacýlar duman daðýlým modellerini kapsamlý bir þekilde incelenen tarih öncesi bir alana, yaklaþýk 170.000 ila 150.000 yýl önce erken insanlarýn yaþadýðý güneydoðu Fransa’daki Lazaret Maðarasý’na uyguladýlar.
Yafit Kedar, “Modelimize göre, daha önceki çalýþmalara dayanarak, ocaðýn maðaranýn arkasýna yerleþtirilmesi, duman yoðunluðunu minimuma indiriyor ve dumanýn tavanýn hemen yanýnda maðaradan dýþarý çýkmasýna izin veriyordu.” diyor.
“Ancak incelediðimiz arkeolojik katmanlarda ocak maðaranýn merkezinde bulunuyordu. Sakinlerin neden bu noktayý seçtiklerini ve maðaranýn aktivite alanlarýna göre mekansal bölünmesinde dumanýn daðýlmasýnýn önemli bir husus olup olmadýðýný anlamaya çalýþtýk.”
Bu sorularý yanýtlamak için araþtýrmacýlar, 290 m2’lik maðara içindeki 16 varsayýmsal ocak konumu için bir dizi duman daðýtma simülasyonu gerçekleþtirdiler. Her bir varsayýmsal ocak için, yerden 50 cm uzaða 1,5 m yüksekliðe yerleþtirilmiþ binlerce simüle edilmiþ sensör kullanarak maðara boyunca duman yoðunluðunu analiz ettiler.
Duman maruziyetinin saðlýk üzerindeki etkilerini anlamak için, ölçümler Dünya Saðlýk Örgütü’nün ortalama duman maruziyeti tavsiyeleriyle karþýlaþtýrýldý. Bu þekilde maðarada her ocak için dört faaliyet bölgesi haritalandý: yüksek duman yoðunluðu nedeniyle esasen sýnýrlarýn dýþýnda olan kýrmýzý alan; birkaç dakikalýk kýsa süreli kullaným için uygun sarý alan; birkaç saat veya günlük uzun süreli kullaným için uygun yeþil alan; ve esasen dumansýz olan mavi bir alan.
Yafit, “Mekansal birim baþýna partikül sayýsýnýn ölçülmesine dayanan ortalama duman yoðunluðunun, aslýnda, ocak maðaranýn arkasýnda yer aldýðýnda, týpký modelimizin öngördüðü gibi, minimum olduðunu bulduk. Ancak bu durumda, duman yoðunluðunun düþük olduðu, uzun süreli aktivite için en uygun alanýn ocaktan nispeten uzak olduðunu da keþfettik.” diyor.
“Ýlk insanlarýn bir dengeye ihtiyacý vardý – minimum miktarda dumana maruz kalýrken çalýþabilecekleri, yemek piþirebilecekleri, yemek yiyebilecekleri, uyuyabilecekleri, bir araya gelebilecekleri, kendilerini ýsýtabilecekleri vb. yakýn bir ocak. Nihayetinde, tüm ihtiyaçlar -günlük aktiviteler ve dumana maruz kalmanýn zararlarý- göz önüne alýndýðýnda, maðara sakinleri ocaklarýný maðaradaki en uygun noktaya yerleþtirdiler.”
Çalýþma, maðarada 25 m2’lik bir alan belirledi; bu alan, dumana çok fazla maruz kalmazken, faydalarýndan yararlanmak için ocaðýn konumu için en uygun yer olacaktý. Þaþýrtýcý bir þekilde, bu çalýþmada incelenen birkaç katmanda, erken insanlar gerçekten de ocaklarýný bu alana yerleþtirmiþlerdi.
Prof. Barkai, “Çalýþmamýz, erken insanlarýn hiçbir sensör veya simülatör olmadan, ocaklarý için mükemmel yeri seçebildiðini ve maðaranýn alanýný 170.000 yýl kadar erken bir tarihte – Avrupa’daki modern insanlarýn ortaya çýkmasýndan çok önce – yönetebildiðini gösteriyor.” diyor.
“Bu yetenek, marifet, deneyim ve planlý eylemin yaný sýra dumana maruz kalmanýn neden olduðu saðlýk hasarýnýn farkýndalýðýný yansýtýr. Ek olarak, geliþtirdiðimiz simülasyon modeli, arkeologlarýn yeni siteler kazmalarýna yardýmcý olarak, ocaklarý ve aktivite alanlarýný en uygun konumlarýnda aramalarýný saðlayabilir.”
Daha sonraki çalýþmalarda araþtýrmacýlar, modellerini farklý yakýtlarýn duman daðýlýmý üzerindeki etkisini, maðaranýn yýlýn farklý zamanlarýnda aktif bir ocakla kullanýmýný, ayný anda birkaç ocaðýn kullanýmýný ve diðer ilgili konularý araþtýrmak için kullanmayý planlýyorlar.
Tel-Aviv University. 1 Þubat 2022.
Makale: Kedar, Y., Kedar, G. & Barkai, R. (2022).
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >