Blog
Eski İnsanlar 34.000 Yıl Önce Çivit Bitkisini Kullanıyordu: Gürcistan'da Gıda Dışı Bitki İşlemenin İlk Kanıtı Bulundu
Bilim insanları, mikroskopi, Raman ve FTIR spektroskopisi ile senkrotron tabanlı mikro-BT taramasını birleştirerek taş çakılların gözeneklerinde sıkışmış küçük mavi kalıntıları tespit ettiler.
www.arkeonews.com
Gürcistan’daki Dzudzuana Mağarası'nda bulunan 34.000 yıllık çivit bitkisi kalıntıları, tarih öncesi insanların bitkileri sadece yiyecek olarak değil, daha fazlası için işlediğini ortaya koyuyor.
Arkeologlar, dikkat çekici bir buluşla, Gürcistan’daki Dzudzuana Mağarası'nın Paleolitik bölgesinde çivit bitkisinin işlenmesine dair dünyanın en eski doğrudan kanıtını buldular. 32.000 ila 34.000 yıl öncesine ait taş öğütme aletlerinde, boyacı çiviti olarak da bilinen Isatis tinctoria'nın izleri tespit edildi ve bu, erken Homo sapiens'in bitkileri yalnızca yiyecek olarak değil, aynı zamanda ilaç ve boya üretimi için de kullandığını kanıtladı.
PLOS ONE'da yayınlanan ve Venedik Ca' Foscari Üniversitesi araştırmacılarının uluslararası ortaklarla işbirliği yaparak yürüttüğü çalışmada, son teknoloji ürünü, çoklu analitik bir yaklaşım kullanıldı.
Bilim insanları, mikroskopi, Raman ve FTIR spektroskopisi ile senkrotron tabanlı mikro-BT taramasını birleştirerek taş çakılların gözeneklerinde sıkışmış küçük mavi kalıntıları tespit ettiler. Bu kalıntıların, indigo boyasının ikonik mavi renginden sorumlu kromofor olan indigotin içerdiği doğrulandı.
Yiyecek Dışındaki Bitkiler: Tarih Öncesi Yaşamın Unutulmuş Bir Bölümü
On yıllardır Paleolitik anlatılar, arkeolojik kayıtlarda daha uzun süre korundukları için öncelikle taş aletlere ve hayvan kemiklerine odaklanmıştır. Bu durum, bitkileri genellikle gölgede bırakarak, araştırmacıların tarih öncesi çağların "kayıp çoğunluğu" olarak adlandırdığı şeyi yaratmıştır. Oysa bitkiler, yalnızca yiyecek değil, aynı zamanda lif, ilaç, zehir ve boya da sağlayarak hayatta kalma ve yenilik için olmazsa olmazdı.
Dzudzuana'daki keşif, bu gizli dünyaya nadir bir bakış sunuyor. Acı ve esasen yenmez olmasına rağmen, Isatis tinctoria tıbbi özellikleri ve çivit boyası kaynağı olarak değerliydi. Yaprakları, oksidasyon yoluyla indigotin açığa çıkaran indoksil glikozitler içerir; bu süreç, ilk insanlar tarafından kasıtlı olarak kullanılmış olabilir.
Çalışmanın başyazarı, Ca' Foscari Üniversitesi'nden Dr. Laura Longo, "Bitkileri yalnızca besin kaynakları olarak görmek yerine, karmaşık süreçlerdeki rollerini vurguluyoruz," dedi. "Bulgularımız, Homo sapiens'in 34.000 yıl önceki teknolojik ve kültürel gelişmişliğini gösteriyor."
Gürcistan'daki Dzudzuana Mağarası'ndan beş çakıl taşı. Görsel kaynağı: Longo ve diğerleri, Doi: 10.1371/journal.pone.0321262.
Kanıt Nasıl Bulundu?
Arkeologlar, Dzudzuana Mağarası'ndan çıkarılan altı taş çakıl taşını incelediler ve bunlardan beşinde belirgin kullanım izleri görüldü. Bu aletler, yumuşak bitki öğütmeyle tutarlı mikroskobik aşınma izleri taşıyordu. Araştırmacılar kalıntıları analiz ettiklerinde, taş yüzeylerinin derinliklerine gömülmüş, bazıları lifli, mavi renkli parçalar keşfettiler.
Kotlardan çivit mavisi gibi modern kontaminasyonları elemek için bilim insanları kapsamlı kontrol testleri uyguladılar, hatta kotlardan pamuk liflerini bile analiz ettiler. Sonuçlar, kalıntıların modern kirleticiler değil, Isatis tinctoria'nın gerçek Paleolitik izleri olduğunu doğruladı.
Tekrarlanan deneyler bulguları daha da destekledi. Araştırmacılar, benzer nehir çakıllarını kullanarak çivit mavisi bitkilerin taze yapraklarını öğüttüler ve hem mikroskobik kalıntıları hem de antik aletlerde görülen kimyasal imzaları yeniden ürettiler
.
Paleolitik Çağ İnsanları Neden Çivit Bitkilerini Öğütüyorlardı?
Bu etkinliğin kesin amacı hala yoruma açık. Yapraklar mavi boya elde etmek, tıbbi ilaçlar hazırlamak veya belki de her ikisi için işlenmiş olabilir. Isatis tinctoria, antimikrobiyal, antiseptik ve koruyucu özellikleriyle uzun zamandır bilinmektedir ve etnografik kayıtlar, hem ilaç hem de renklendirici olarak yaygın bir şekilde kullanıldığını doğrulamaktadır.
Bu keşfi bu kadar çarpıcı kılan şey, gıda dışı bir bitkinin işlenmesine dair en eski kanıtı temsil etmesidir. Şimdiye kadar, Paleolitik bitki kullanımının yenilebilir ürünlere veya aşı boyası gibi mineral pigmentlere odaklandığı düşünülüyordu. İndigotinin tanımlanması, bitki bazlı boya kullanımının zaman çizelgesini on binlerce yıl geriye götürüyor ve tarih öncesi teknoloji hakkında uzun süredir var olan varsayımlara meydan okuyor.
İnsanlık Tarihi İçin Daha Geniş Etkiler
Gürcistan'ın Kafkasya bölgesinde bulunan Dzudzuana Mağarası, kemik iğneler, süs boncukları ve hayvan kalıntıları da dahil olmak üzere Üst Paleolitik döneme ait etkileyici eserler ortaya çıkarmıştır. Çivit bitkisi işlemeciliğinin keşfi, bu bölgedeki insanların bitkilerle ilgili gelişmiş ekolojik bilgi ve deneylere sahip olduğunu göstererek yeni bir boyut kazandırmaktadır.
Araştırmacılar, "Bitkiler tükenmez bir kaynaktı," sonucuna varıyor. "Dzudzuana'daki bilinçli işlemeleri, bitkilerin yalnızca hayatta kalma değil, aynı zamanda kültürel ifade gücü de olduğunu fark eden erken dönem Homo sapiens'in yaratıcılığını ortaya koyuyor."
Bu bulgu, bilim insanlarını tarih öncesine dair uzun süredir devam eden anlatıları yeniden değerlendirmeye zorluyor. İlk insanlar, basit avcı ve toplayıcılar olmaktan çok uzak, çevrelerinin potansiyelini, bugünkü merak ve yaratıcılığımıza çarpıcı biçimde benzer şekillerde keşfeden yenilikçilerdi.
Longo, L., Veronese, M., Cagnato, C., Sorrentino, G., Tetruashvili, A., Belfer-Cohen, A., Jakeli, N., Meshveliani, T., Meneghetti, M., Zoleo, A., Marcomini, A., Artioli, G., Badetti, E. ve Hardy, K. (2025). Besleyici olmayan bir bitki olan Isatis tinctoria L.'nin 32-34.000 yıl önce işlendiğine dair doğrudan kanıt. PLOS ONE, 20(5), e0321262.
Kapak Görseli Kredisi: Indigofera tinctoria Familya: Fabaceae. Kamu Malı
By Oğuz Kayra
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >