Blog
Hayvan Penislerinin Şaşırtıcı Dünyası
Penislerin neden evrimleştiğini ve neden bu kadar farklı şekillerde ortaya çıktığını anlamak, insanların neden böyle bir uzva sahip olduğunu açıklamaya da yardımcı olur.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Hayvanlar aleminde penisler; dikenli, çatallı, tirbuşon şeklinde, hatta kopabilir özellikte bile olabiliyor.
Hayvanlar aleminde çeşitliliği bol olan bir uzuv. C: Pixabay
Penisler, biyolojideki en çeşitli yapılardan biri. İnsan penisi ise bu çeşitlilik içinde oldukça tekdüze ve bu yönüyle anatomik bir istisna oluşturuyor. Penislerin neden evrimleştiğini ve neden bu kadar farklı şekillerde ortaya çıktığını anlamak, insanların neden böyle bir uzva sahip olduğunu açıklamaya da yardımcı olur.
Penisler, ilk olarak basit bir soruna çözüm olarak evrimleşti: iç döllenmenin nasıl sağlanacağı.
Atalarımız yarım milyar yıl önce karaya çıkmadan önce, ilk hayvanlar denizde yaşıyordu. Günümüzde de pek çok sucul hayvan hâlâ sperm ve yumurtalarını doğrudan suya bırakıyor. Ancak organizmalar karaya çıktıkça, spermi dişi bedenine aktarmak için yeni bir mekanizmaya ihtiyaç duyuldu. İşte bu noktada penis sahneye böyle çıktı.
Ama işin ilginç tarafı şu: Tüm kara hayvanları penis kullanmıyor. Kuş türlerinin yaklaşık yüzde 97’sinde penis yok. Bunun yerine “kloakal öpüşme” denen bir yöntemle ürüyorlar. Sindirim, boşaltım ve üreme sistemlerine hizmet eden tek bir açıklığın kısa süreli temasıyla sperm aktarılıyor.
Kloakal öpüşme ciddi bir uyum ve koreografi gerektirir. Çoğu kuş için çiftleşme başarısı, saniyelik zamanlamaya, ayrıntılı kur davranışlarına ve kusursuz fiziksel hizalanmaya bağlıdır. Penisli hayvanların ise anatomik açıdan bir kestirme yolu var. Karşılaşma kısa ya da biraz beceriksiz bile olsa spermi doğrudan hedefe iletebilirler.
Yani penis, çözümlerden yalnızca biri. Ancak evrim bir kez “penis” çözümünde karar kıldı mı, ihtimaller katlanarak artar. Penis, farklı ama akraba olmayan soyların benzer baskılar karşısında benzer özellikler geliştirdiği yakınsak evrimin (convergent evolution) en iyi örneklerinden biri.
Kuşların penisinin olmadığı doğrudur. C: Pixabay
Bazı türlerde penis boyutu, çevresel kısıtlar ve eşlere erişim tarafından belirlenir. Bir kayaya yapışık yaşayan kabuklu bir canlı olan midyenin (barnacle), bilinen tüm hayvanlar içinde vücut boyuna göre en uzun penise sahip olması (kendi boyunun sekiz katına kadar) buna güzel bir örnek. Bu sayede çevresindeki suda eş arayabiliyor. Merak edenler için: Mutlak boyut olarak en büyük penis, 2,5–3 metreyle mavi balinaya ait.
Muz salyangozu (banana slug), kalın ve vücudu kadar uzun bir penise sahip hermafrodit bir tür; bu penis, döllenme şansını artırmak için spermin derine bırakılmasını sağlıyor. Bazen geri çekilirken sıkışır ve partner onu ısırıp koparır. Ama salyangoz genellikle iyileşir ve yaşamaya devam eder.
Penis yapıları çoğu zaman sperm rekabetine uyum sağlamıştır; yani birden fazla erkeğin aynı dişiyle çiftleşmesi ve spermlerinin dişi bedeninde döllenme için rekabet etmesi durumuna. Bu türlerde penis, rekabetçi bir araç hâline gelir.
Evcil kedilerde, penis üzerinde geriye dönük dikenler bulunur. Bunlar dişide ovülasyonu uyararak spermin hazır bir yumurtayla buluşmasını sağlar, ama aynı zamanda çekilme anını acılı kılarak diğer erkeklerle çiftleşmeyi de caydırır.
Tahtakurularında erkekler işi daha da ileri götürür. Hançer benzeri penislerini dişinin karın duvarından içeri saplayarak spermi doğrudan vücut boşluğuna bırakırlar. “Travmatik inseminasyon” denilen bu süreç, erkeğe bir “kestirme yol” açar, ama dişi için önemli bir bedeli vardır. Genellikle ölümcül olmasa da, yaranın iyileşmesi zaman ve enerji gerektirir.
Bu evrimsel mücadele, ördeklerde belki de en çarpıcı hâlini alır. Bazı ördek türlerinde erkeklerin, yarım saniyeden kısa bir sürede açılıp uzayabilen tirbuşon şeklinde penisleri vardır. Bu, dişi ördeklerin, çıkmaz cepler ve ters yönde spiral yapan kıvrımlarla son derece karışık vajinalar evrimleştirmiş olmasına bir yanıttır. Bu durum, erkeklerde döllenme şansını artıran özelliklerin, dişilerde erkek kontrolünü sınırlayan özelliklerle karşılandığı cinsel çatışmalı birlikte evrimin (sexual antagonistic co-evolution) klasik bir örneğidir.
Birçok sürüngende evrim, çiftleşme pozisyonu (bedenlerin konumu ve hizalanması) sorununu, çift üreme kanalıyla çözmüştür. Yılan ve kertenkelelerin hemipenis adı verilen iki ayrı organı vardır; her çiftleşmede bunlardan yalnızca biri kullanılır. Bu “yedeklilik” muhtemelen esneklik için evrimleşmiştir; her iki taraftan da çiftleşmeye olanak tanır ve kısa çiftleşme fırsatlarında başarıyı en üst düzeye çıkarmaya uyum olabilir.
Garip bir çiftleşme mi? Morslar bu konuda çok şey anlatabilir. C: Pixabay
Memelilerde penis bir kemikle, yani baculum ile desteklenebilir. Köpek, şempanze ve mors gibi türlerde görülen bu kemik, yalnızca kan basıncına bağlı kalmadan penetrasyonu mümkün kılar. Bu yapısal destek, çiftleşmenin uzun sürdüğü türlerde, ovülasyonu tetiklemek için mekanik uyarının gerektiği durumlarda, morslardaki gibi zor ya da uzun süren çiftleşmelerde ve dişinin anatomisi veya davranışlarının uzun süreli çiftleşmeyi “tercih ettiği” durumlarda işe yarar.
Peki tüm bunlar insanlar hakkında ne anlatır?
Bu göz kamaştırıcı çeşitlilikle karşılaştırıldığında insan penisi oldukça ölçülü görünür. Ancak bu sadelik yanıltıcı.
Diğer pek çok memeliden farklı olarak, insanlarda baculum yok. Sertleşme bütünüyle kan akışına dayanır. Bu mekanizma, yüksek sperm rekabetinin görüldüğü türlerdeki kısa ve sık çiftleşme modelinden, uzun süreli, duygusal bağın ağır bastığı eşleşmelere doğru bir değişimi yansıtıyor olabilir. Bu tür eşleşmelerde hidrolik bir ereksiyon, yalnızca üreme işlevi görmez; aynı zamanda uyarılma ve sağlık göstergesi olarak da “görsel” bir sinyal görevi görür.
İnsan penisinin şekli de hâlâ sperm rekabetine uyumları yansıtıyor olabilir. Bilim insanları, glansın (baş) hemen altındaki belirgin sınır bölgesi olan korona çevresindeki hafif “şapka” formunun, cinsel ilişki sırasında rakip spermi yerinden etmeye yardımcı olabileceğini düşünüyor. Bu memeliler arasında benzersiz değil, ama insanlarda özellikle önemli olabilir; zira ilişki ve ovülasyon çoğu zaman kusursuz biçimde çakışmaz, bu da sperm rekabetine daha geniş bir zaman aralığı tanır. İnsan spermi, dişinin üreme sisteminde beş güne kadar hayatta kalabilir.
Glans ve altındaki hassas frenulum bölgesi, dokunmaya son derece duyarlı olmasını sağlayan yüksek yoğunlukta duyu sinir uçları içerir. Bu artmış hassasiyetin yalnızca haz sağlamakla kalmayıp, gerçek zamanlı geri bildirim sunduğu düşünülüyor. Penis, hareket, baskı ve partnerle etkileşimdeki ince değişimlere yanıt verebilir. Bu tür geri bildirimler, karşılıklı cinsel etkileşimi güçlendirmede rol oynamış olabilir.
Nature dergisinde 2011’de yayımlanan bir genetik çalışma, insanların penis dikenlerinin gelişimini kontrol eden belirli DNA dizilerini kaybettiğini gösterdi. Şempanze ve makaklarda, penisteki bu küçük keratin çıkıntılar, sürtünmeyi artırarak dişiyi uyarıyor ve çiftleşme süresini kısaltmaya yardımcı oluyor. İnsanlarda bu dikenlerin kaybı, rekabetten işbirliğine doğru bir kaymayı yansıtıyor olabilir.
Bu da insan üreme evriminin bir diğer kritik noktasına bağlanıyor: gizli ovülasyon. Pek çok memelinin aksine, insan dişileri doğurganlık dönemlerini açıkça “ilan etmez”. Buna karşılık erkekler, sürekli cinsel erişime, duygusal bağa ve eş korumaya dayalı bir strateji geliştirmiştir.
İnsan penisi, yalnızca bir üreme organı değil, güven, yakınlık ve uzun süreli partnerlik ile bağlantılı daha geniş bir davranışsal sistemin parçası.
The Conversation. Michelle Spear. 26 Kasım 2025.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >