Blog
II. Ramses’e Odaklanan Sergi, Ziyaretçileri Antik Mýsýr’a Taþýyor
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorum
Birçok kiþi tarafýndan Mýsýr’ýn en güçlü firavunlarýndan biri olarak addedilen ve Mýsýr’ýn 19. Hanedan’ýnýn (yaklaþýk MÖ 1292-1190) üçüncü kralý olan II. Ramses, ayný zamanda ülkenin yüzyýllardýr en çok tanýnan hükümdarýydý.
Yaren Kýrdök - www.arkeofili.com
Tarihi eserler, 19. Hanedan Firavunu Büyük Ramses’e odaklanan ve büyük ses getiren gezici sergide 21. yüzyýl teknolojisi ile buluþuyor.
Mýzraklar çarpýþýr ve oklar havada výzýldarken bunlarýn sesleri karanlýk bir odadaki hoparlörlerden geçiyor. Saldýrýnýn ortasýnda sýçrayan aslanlar, donakalmýþ müze ziyaretçilerinin önünde ýþýk saçýyor. Daha sonra görüntüler deðiþiyor: oyma bir rölyef, bir grup esir, bir asker bombardýmaný… Aniden, eðilebilen üçgen platform boyunca uzanan büyük harita da dahil olmak üzere üç ekran birden, ilerleyen anlatýmla eþ zamanlý olarak akýn akýn giden figürler ve düþman arabalarý ile doluyor.
MÖ 1275 yýlýnda gerçekleþen ve II. Ramses’in en büyük askeri baþarýsý olan Kadeþ Savaþý’na ait bu dinamik etkinlik, polarize üç boyutlu sisteme sahip gözlüklere gerek kalmadan katmanlý bir gösterim sunarak sürükleyici bir deneyim yaratmasý bakýmýndan tam bir teknoloji ustalýðý. Bu CGI (Bilgisayar Üretimli Ýmgeleme) gösterisi, antik dönemin modern dönemle buluþtuðu alanlardan biri olan ve dünya çapýndaki ilk gösterimini Kasým 2021’de Houston Doða Bilimleri Müzesi’nde yapan “Büyük Ramses ve Firavunlarýn Altýný” (Ramses the Great and the Gold of the Pharaohs) adlý uluslararasý gezici sergiye iþaret ediyor. Gösteri, ziyaretçilere daha zengin bir Antik Mýsýr deneyimi yaþatmak adýna -gezici sergilerde günden güne daha da yaygýn hale gelen geliþmelere uygun olarak- yepyeni araçlardan faydalanýyor.
Serginin küratörü ünlü Mýsýrlý Arkeolog Zahi Hawass, “Teknoloji; sergiyi ve nesneleri, sizi 3.000 yýl önceye yani firavunlarýn zamanýna götüren bir heyecan, bir macera, bir gizem haline getirebilir.” diyor.
Birçok kiþi tarafýndan Mýsýr’ýn en güçlü firavunlarýndan biri olarak addedilen ve Mýsýr’ýn 19. Hanedan’ýnýn (yaklaþýk MÖ 1292-1190) üçüncü kralý olan II. Ramses, ayný zamanda ülkenin yüzyýllardýr en çok tanýnan hükümdarýydý. Ýngiliz þair Percy Bysshe Shelley’e ilham kaynaðý olmuþ ve 1956 yapýmý On Emir (The Ten Commandments) adlý filmde aktör Aktör Yul Brenner tarafýndan ikonik bir biçimde canlandýrýlmýþtý. Daha önce firavunun mumyasýný inceleyen Hawass’a göre II. Ramses’in inanýlmaz derecede uzun hükümdarlýðý, MÖ 1279’dan MÖ 1213’e kadar 67 yýla yayýlmýþtý. (Diðer bazý kaynaklar, bu sürenin 66 yýl olduðunu da söyleyebiliyor.)
Chicago Üniversitesi Doðu Enstitüsü üyesi olan Ejiptolog Emily Teeter, “Ramses’in kendi hükümdarlýðýna dair resmi kayýtlar olarak býraktýðý þeyleri biliyoruz fakat idare için çalýþan insanlar hakkýnda çok çok daha fazla materyale sahibiz.” diyor. “Kraliyet mezarlarýný inþa eden adamlar ile rahipler ve zanaatkarlar hakkýnda bilgi sahibiyiz. Muazzam bir bürokrasiden söz ediyoruz.”
I. Seti’nin oðlu Ramses, 10 yaþýnda yüzbaþý rütbesini kazandý ve 14 yaþýnda naip olarak tahta çýktý. Sýcaðý sýcaðýna kendini Kadeþ Savaþý’nda -günümüz Türkiye’sinde konumlanmýþ- Hitit ordusuyla karþý karþýya buldu. Ramses’in savaþtaki kahramanlýklarýnýn ve savaþý takip eden zaferinin ne kadarlýk bir bölümünün firavun tarafýndan abartýldýðý günümüzde hala tartýþýlýyor fakat bilim insanlarý Ramses’in Hititler ile MÖ 1259’da yaptýðý barýþ antlaþmasýnýn bilinen en eski barýþ antlaþmasý olduðu konusunda hemfikir.
Teeter, “Askeri zaferlere ek olarak Ramses’in baþarýlarý, kýsmen hükümdarlýðý boyunca artan ekonomik zenginlik sayesinde mümkün olan Mýsýr’ýn en kapsamlý inþa seferberliklerinden birini içeriyor.” diyor. Gezici sergideki Ramses kreasyonu sýrasýnda danýþmanlýk hizmeti veren Eski Eserler Yüksek Kurulu Genel Sekreteri Mostafa Waziri ise “Ramses, Mýsýr’da çok fazla yapýya sahip: tapýnaklar, mezarlar, heykeller, dikili taþlar… “ diye ekliyor.
Ramses’in sütunlarý, Nubia’daki Ebu Simbel Kaya Tapýnaklarýný içeriyor; bu tapýnaklar, güneþ tanrýlarýný onurlandýrýyor ve Ramses’in zamansýz ölen sevgili kraliçesi Nefertari’yi anýyor. Ebu Simbel Tapýnaklarý, Nefertari’nin Kraliçeler Vadisi’nde yer alan oldukça süslü mezarý ile Firavun’un kendi cenaze tapýnaðý olan Ramesseum’dan oluþuyor. Ejiptologlarýn son dönemlerde kabul ettiklerine göre Ramses, -sergide de bu noktaya dikkat çekildiði üzere- kendisinden önce var olan birçok anýta da el koymuþtu. Teeter’ýn da dahil olduðu bazý bilim insanlarý, bu el koymalarýn önceki inþaatçýlarýn iþini yasa dýþý kýlmaktan ziyade yapýlara eklemeler yapmayý amaçladýðýný düþünüyor.
Houston Doða Bilimleri Müzesi’ndeki Eski Mýsýr Salonu’nun danýþman küratörü olan Tom Hardwick, “Ramses, firavunsal azamet timsali olarak günümüzde yaþamaya devam ediyor.” diyor.
Mýsýr hükümetinden ödünç alýnan 181 eserin büyük bir çoðunluðu Büyük Firavun ile baðlantýlýyken Orta Krallýk’tan (MÖ 1980-1630) kalma karmaþýk mücevherler ile günümüz Kahire’si yakýnlarýndaki Sakkara Nekropolü’nde kýsa süre önce keþfedilen mumyalanmýþ hayvan koleksiyonunun da dahil olduðu diðer þeyler, Ramses’in gölgesinin ötesindeki Mýsýr kültürünün geniþliðini aydýnlatýyor. Waziri, “Bazý parçalar, kraliyet mumyasýnýn Paris’te yapýlan incelemesinin teþvikiyle 1980’lerde düzenlenen küresel Ramses turunda sergilenmiþti.” diyor. “Fakat diðer eserler, bu yeni sergiden önce ülkeden hiç ayrýlmamýþtý.” (“Ramses” 2025 yýlýnda dünya turunu tamamlamadan önce dokuz farklý þehri daha ziyaret etmeye hazýrlanýyor. Tarihler ve lokasyonlar henüz açýklanmýþ deðil.)
Gösterinin organizatörleri Houston Doða Bilimleri Müzesi ile Dünya Mirasý Sergileri (WHE), çok yönlü bir anlatým saðlýyor. Bir tanýtým videosu, Ramses hakkýndaki temel bilgileri aktarýyor. Daha sonra ziyaretçilerin sergilenen ilk eseri görmelerini saðlayan bir kapý açýlýyor: Nil Nehri’ne ait panoramik gece çekimleri ile bezenmiþ bir koridorun sonunda duran, kýrmýzý granitten yapýlmýþ, 2 metre uzunluðundaki firavun baþý. Sergi; bir mimar, bir dini lider ve bir savaþçý olmasý bakýmýndan Ramses’in hayatýnýn farklý yönlerini detaylandýran 12 oda boyunca benzer þekilde ilerliyor. Video þeklindeki tarih þeritleri ve ölçekli maketlerin dahil olduðu interaktif ögelerin yaný sýra belirli eþyalar da yer buluyor.
Ramses’in altýn yüzüðü veya zaferlerini gösteren boyalý rölyefleri gibi hazineler, onun hükümdarlýðýný doðrudan yansýtýyor. Firavun’un hükümdarlýðýnýn öncesi ya da sonrasýna tarihlenen eserler ise antik Mýsýr yaþamý hakkýnda daha ileri bir baðlam saðlýyor. Hatta bu eserler arasýnda 21. Hanedan Baþrahibi I. Pinedjem’in muhtemelen resmi bir emir ile mezar soyguncularý tarafýndan altýn kaplamalarý soyulan iç tabut kapaðý da yer alýyor. (Kemikleri altýn süsleri talan edilen tahta bir tabutta bulunan Ramses’in mezarý da buna benzer þekilde yaðmalanmýþ.)
Gösteri büyük oranda þu þekilde ek baðlam saðlayan video serilerini kullanýyor: bir dikili taþ üzerindeki hiyeroglifleri aydýnlatmak ve tercüme etmek, sabit duran orijinal nesnenin yanýnda onun dijitalleþtirilmiþ halinin 360 derecelik görünümlerini sunmak, heykel parçalarýný ziyaretçilerin bu sanat eserinin bir zamanlar nasýl göründüðünü anlayabilecekleri þekilde düzenlemek…
Tabii ki videonun oluþturulmasý, her zaman göründüðü kadar basit deðil. Dünya Mirasý Sergileri Baþkaný Anthony Tann’e göre Ramses sergisindeki oluþturulmasý altý aydan fazla süren Kadeþ Savaþý serisi, video haritalama ile þeffaf LCD ekranlardan üç boyutlu modellere dek her þeyden faydalanýyor. Ramesseum ve Ebu Simbel’e ait drone görüntüleri ise bu mimari baþarýlarýn orijinal ihtiþamlarýnda nasýl görünmüþ olabileceklerine dair rekonstrüksiyon yapmak için bir tür CGI tekniðinden faydalanýyor. Yakut, koyu sarý, zümrüt yeþili ve turkuaz renkteki parlak kaplamalar, tapýnaklarýn duvarlarýný süsleyen yontulmuþ resimleri ön plana çýkararak günümüze ulaþan solgun hiyeroglifler ile çarpýcý bir birliktelik oluþturuyor.
“Bir arkeolojik alanýn geçmiþteki haline dönüþmesini izlemek fazlasýyla merak uyandýrýcý ve bu yönüyle insanlarýn hayal gücünü harekete geçiriyor.” diyor Tann. “Dolayýsýyla sergide gezinir ve diðer eserlere bakarken hayal güçleri harekete geçip ‘Peki bu eser eskiden nasýl görünüyordu?’ diye düþünmelerini saðlýyor.”
Müze, Antik Mýsýr Salonu’nun son yenilemesinde yen bir teknolojiden de yararlanýyor: bir video ekraný Ebu Simbel’in binlerce yýllýk bozulma sürecinin üç dakikaya sýðdýrýlmýþ versiyonunu gösterirken mumyalarýn sargýlarý altýna gizlenmiþ sürprizleri gün ýþýðýna çýkaran bir bilgisayarlý tomografi taramasý. Tapýnaðýn ön cephesindeki devasa heykellerden biri ziyaretçilerin gözleri önünde parçalanýyor ve çöküyor; boya, geride yalnýzca kum taþý kalýntýlarý kalana dek solmaya devam ediyor.
Hem gezici sergide hem de salonun yenilenmesinde görev alan Houston Doða Bilimleri Müzesi Müdürü ve CEO’su Joel Bartsch “Eðitimciler ve araþtýrmacýlar, farklý insanlarýn farklý þekillerde öðrendiðini bilir.” diyor. “Dolayýsýyla ziyaretçilerin deneyimi gerçek nesnelere baðlý kaldýðý sürece animasyonlarý ve videolarý ziyaretçilere sunmaktan þüphesiz çok mutluyum.”
Ziyaretçiler, 22 dolarlýk bir ek ücret ödeyerek ana serginin hemen dýþýnda konumlanan ve Firavun’un sevgili kraliçesinin ruhunun liderliðinde Ebu Simbel ile Nefertari’nin Mezarý’ný gezmeyi saðlayan sanal gerçeklik turuna çýkabilir. “Kýsmen eðitim aracý kýsmen heyecanlý bir gezi olan bu sürükleyici deneyim, biraz anlatým yeteneði ve biraz da tütsü kokusu ile ‘bir sergi içindeki eðlence parký gezintisi’ niteliðine kavuþuyor.” diyor Tann.
Tann’in ekibi turu, binlerce fotoðrafý üç boyutlu bir video oyunu makinesinde bir araya getirerek oluþturdu; bu, fotogrametri adý verilen bir süreçti. Tabii ki Hollywood tarzý bir deneyimi müze ortamýna getirmek, herkesi memnun etmeye çalýþan karmaþýk olaylar örgüsünden görünüþte beyaz tenli olarak canlandýrýlan Nefertari’ye dek giþe rekoru kýran filmlere özgü bir dizi kusuru da beraberinde getiriyor. (Antik Mýsýr’a dair popüler tasvirlerde beyaz tenin kullanýlmasý, eskiden beri süregelen tartýþmalara konu oluyor.)
Týpký kraliyet mezarlarýnýn inþaatçýsý Sennedjem’in mezarýna adanmýþ oda gibi serginin en güzel yerleri, en ince teknolojiyi barýndýrýyor. “Teknoloji yetenekli ellerde olduðu sürece dikkati müzenin misyonunun bir parçasý olan nesnelerden baþka bir yere daðýtmýyor.” diyor Hardwick. “Bu yetenekli eller sayesinde teknoloji bu nesnelerin anlaþýlmasýna katký saðlýyor. Mýsýr üzerinde çok uzun süre boyunca çalýþmýþ biri olarak baðlamýn çok önemli olduðunu düþünmüyorum.”
Daha önce Mýsýr’ýn eski eserler bakaný olarak görev yapan Hawass, þu anda Ramses’in mezarý içinde “þimdiye kadar yapýlmýþ en büyük kazý” dediði çalýþmaya liderlik ediyor. Büyük Firavun’un mezarý düþük kaliteli taþlardan oluþan ve son yýllarda þiddetli selden muzdarip olan bir alana inþa edildiði için çalýþma yavaþ ilerliyor. Fakat ekip, diðer dini metinlerin yaný sýra yer altý dünyasýný konu alan Kapýlar Kitabý’ndan sahnelerin tasvir edildiði dekoratif panolarý restore etmeye baþladý bile. Ayrýca Hawass, mezarda kýsa zaman önce açýða çýkarýlan bir tünelin Ramses’in oðullarýndan birkaçýnýn mezarýna doðru uzanýyor olabileceðini ileri sürüyor.
Bu keþifler yalnýzca baþlangýç olabilir. “Yerin üstünde görebildikleriniz, Mýsýr topraklarýnýn sakladýðý þeylerin belki de yalnýzca yüzde 40’ýný yansýtýyor.” diyor Waziri. “Mýsýr’da çok fazla keþif yapýyoruz. Neredeyse her ay farklý bir þeyler keþfediyoruz.”
“Büyük Ramses ve Firavunlarýn Altýný”, Houston Doða Bilimleri Müzesi’nde 23 Mayýs 2022’ye dek sergilenmeye devam edecek. Daha sonra gösteri, dünyanýn henüz açýklanmamýþ yerlerine seyahat edecek.
Smithsonian Magazine. 27 Ocak 2022.
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >