Blog
İlk Matematik Kullanan Homo erectus ve Neandertal Olabilir
Bu yeteneğe dair en erken kanıt, yaklaşık 1,7 milyon yıl öncesine tarihlenen ve Aşölyen (Acheulian) el baltası olarak bilinen simetrik, iki yüzeyli yeni bir taş alet türünün fosil kayıtlarına girmesiyle görülüyor.
www.arkeofili.com
İnsanlık tarihindeki ilk matematiksel düşünce tohumları, çok daha erken bir dönemde, Homo erectus ve Neandertallerle atılmış olabilir.
Bir Neandertal tarafından sırtlan kemiğine yapılan işaretler. C: Nature/ F. d’Errico
İnsanlar, sayı farkındalığına sahip tek canlılar değil; ancak sayılarla sembolik işlemler yapabilen tek türüz. Evrimsel geçmişimizdeki aritmetik eğilimlerimizi derinlemesine inceleyen bir araştırma ekibi, soyu tükenmiş insan türleri olan Neandertaller ve Homo erectus’un ilk matematikçiler olabileceğine dair güçlü kanıtlar ortaya koydu.
Sayı sayabilen balıklardan, tek ve çift sayı ayrımı yapabilen arılara ve geometrik soyutlama yetisine sahip kargalara kadar, nicelikle başa çıkma becerisinin yaşam ağacının birçok dalında paylaşılan eski bir evrimsel özellik olduğuna dair çok sayıda veri mevcut. Ancak çalışma yazarlarının açıkladığı gibi, bu temel “sayı algısı” ile “hominin evrimi sırasında ortaya çıkan matematiksel ve geometrik yeteneklerin sembolik bilişsel evrimi” arasında önemli bir fark bulunuyor. Bu yetenekler, beynin frontal, medial temporal ve parietal bölgelerinin aktif hale gelmesini gerektiriyor.
Araştırmacılar, mevcut arkeolojik, nöro-anatomik ve genetik verileri inceleyerek bu benzersiz bilişsel kapasitenin insanlık tarihinde ilk ne zaman ortaya çıktığını belirlemeye çalıştı ve beklenmedik bir sonuca ulaştı.
“Bu araştırmaya başlarken böyle bir sonuca ulaşmayı beklemiyordum ama artık sayısal düşüncenin önceki bir türde, büyük olasılıkla Homo erectus’ta evrimleştiğine inanıyorum” diyor çalışmanın yazarı Dr. Fabio Macciardi.
Bu yeteneğe dair en erken kanıt, yaklaşık 1,7 milyon yıl öncesine tarihlenen ve Aşölyen (Acheulian) el baltası olarak bilinen simetrik, iki yüzeyli yeni bir taş alet türünün fosil kayıtlarına girmesiyle görülüyor. Araştırma makalesinde, bu teknolojinin “çalışan bellek kapasitesinin genişlemesini gerektirdiği, bu sayede hem bir nesnenin zihinsel olarak döndürülmesi gibi soyut düşünmenin hem de karmaşık bilişsel ve mekansal-motor görevler için gereken bilgilerin daha iyi korunmasının mümkün olduğu” belirtiliyor.
“Bu yeni bilişsel, kültürel ve teknolojik ilerleme, önceki homininlere kıyasla parietal lobun daha fazla evrimini de gerektirmiş olabilir; muhtemelen bununla birlikte ön-parietal bir sinirsel devrenin ilk gelişimi de gerçekleşmişti”
Dolayısıyla Homo erectus’un sayıları tam olarak nasıl kavradığını bilmiyor olsak da, bu türün karmaşık geometrik modellemeler yapabildiği ve sayısal düşünce için gerekli bilişsel altyapıya sahip olduğu açık. Macciardi’ye göre, “Homo erectus’un neredeyse yeniden yapılandırılmış beyinleri, onların modern sayılabilecek frontal ve parietal loblara sahip ilk homininler olduğunu gösteriyor.”
Benzer şekilde, Neandertaller de sembolik sayısal düşünceye sahip olabilir. Bu duruma dair arkeolojik kanıtlar, İtalya ve Bulgaristan’daki mağaralarda bulunan ve Neandertaller tarafından taş ve kemik üzerine eşit aralıklarla kazınmış çizimlere dayanıyor; bunlar 50.000 ila 60.000 yıl öncesine tarihleniyor.
Araştırma yazarlarına göre bu eserler, “Yapay Hafıza Sistemleri” olarak adlandırılabilecek bir tür nesne olabilir. Bu nesneler, sayma ve sayısal bilgiyi depolama sürecine yardımcı olan, bilişsel performansı artıran dışsal araçlar gibi işlev görmüş olabilir. Bu yorum spekülatif olsa da, bu tarihöncesi nesneler Neandertallerin sayıları sembolik olarak temsil etmek için kendi tekniklerini geliştirmiş olabileceklerini düşündürüyor.
“Neandertallerde sayı kullanımı ve daha gelişmiş bilişsel kavramlara dair kanıtlar da güçlü” diyor Macciardi. “Bilişsel özelliklerle ilişkili olanlar dahil, onların gen dizilimlerine dair elimizde sağlam bilgiler var ve bu dizilimleri kendi DNA’mızla, yani Homo sapiens ile karşılaştırabiliyoruz.”
Matematiksel yetenekle ilişkili önemli gen örneklerinden biri olan ROBO1, embriyo gelişimi sırasında parietal korteksin büyümesini düzenliyor ve modern insanların ortaya çıkışından önceye dayanıyor.
“Elbette, genler doğrudan bilişsel özellikleri kodlamaz” diyor Macciardi. “Ama bunlar, belirli beyin bölgelerinin gelişimini mümkün kılan gerekli biyolojik ön koşulları temsil eder ve bu bölgeler de bilişin oluşmasına olanak sağlar.”
IFL Science. 19 Haziran 2025.
Makale: Macciardi, F., Castellani, V., Fallon, J. H., & Martini, F. (2025). L’Anthropologie, 129(3), 103380.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >