Zirvedeyken Roma Ýmparatorluðu 90 milyondan çok insana ev sahipliði yapmýþtýr. Roma'nýn kontrolü altýndaki bölge, Ýspanya'dan Küçük Asya ve Afrika'nýn kuzeyinden Kuzey Ýngiltere'ye kadar uzanan 6,5 milyon kilometre kareye yayýlmýþtý. Ancak bunun yaný sýra, birkaç düþman olmaksýzýn tarihin en büyük ve en güçlü medeniyetlerinden biri olduðunu sanmayýn. Ve doðal olarak, kesinlikle Tiber'in ünlü þehiri, düþmanlarýndan nasibini almýþtý. Bu yüzden iþte, Roma'nýn en nefret edilen (ve korkulan) on düþmaný! Bizim haydutlar galerisinden derlenen askerler, Kelt barbarlarýný, Asyalý savaþçýlarý, her çeþit katil ve hainleri, hakiki bir savaþçý kraliçeyi ve hatta bir lise matematik öðretmenini içeriyor! Aslýnda, dünyanýn 2000 yýldýr taþýmakta olduðu bu kötü haydutlar ve serseriler çetesinden dehþet içinde ürpereceðinizi düþünüyoruz.

... En azýndan Romalýlarýn böyle olduðunu söyleyebilirim.

"Yenilenin Vay Haline!"

Roma'nýn en eski düþmanlarýndan biri, Galya bölgesinden bir Kelt savaþçýsý Brennus idi. MÖ 387 yýlýnda, emrindeki 12 000 savaþçý ile o, Allia nehri kýyýsýnda iki kat daha büyük bir Roma ordusunu darmadaðýn ederek Ýtalya'yý iþgal etti. Kenti ele geçirdikten sonra haftalarca gruplar halinde sakinlerini kesmekle ve tecavüz etmekle zaman harcadý. Senato umutsuzca, Brennus'a haydutlarýný durdurmasý için yalvardý ve hatta  kasabayý terk ettiði takdirde kabile reisine yarým ton altýn sundu. Kurnaz savaþ lordu bunu kabul etti, fakat fidyeyi bütün liderler üzerinden istedi. Barbarlar fidye için aðýr kýlýçlarýný çarparak daha fazla ganimet talep ettiler. Romalýlar itiraz ettiði zaman, Brennus gürledi: "Altta kalanýn caný çýksýn" ya da "Yenilenin vay haline!" Sonunda, bir hastalýk Roma'nýn karþý saldýrýsý için ivme kazandýrdý ve onun ordusunun saflarýný inceltti. Brennus ve adamlarý kýsa sürede geri sürüldüler ve çevredeki kýrsal kesimde topluca katledildiler. Roma'nýn bu ilk çuvallamasý, genç cumhuriyete bir uyandýrma çaðrýsý olarak hizmet etti. Aþamalý olarak Yunan falanks tarzý savaþ oluþumlarýný terk etti ve daha profesyonel bir ordu kurdu. Senato bile bir süre için, baþkenti Veii'ye taþýmayý düþünmüþtü.

Spartacus'un Öfkesi

Ýsyancý lideri Spartacus'un erken dönemindeki hayatý ile ilgili yetersiz detaylar mevcut. Ancak biz onun MÖ 73 yýlýnda iken 38 yaþýnda Trakyalý bir köle olduðunu, Capua'daki bir gladyatör okulundan beraberindeki mahkumlarla mutfak býçaklarý kullanarak muhafýzlarý etkisiz hale getirip kaçtýklarýný biliyoruz. Silahlanan küçük bir grubun giderek köleleri kullanarak ve asker toplayarak, Roma'ya karþý açtýðý gerilla savaþý iki yýl içinde, yaklaþýk 120 000'i bulmuþtu ve kýsa sürede üstünlüðü ele geçirerek bütün Roma ordularýný maðlup etmiþti. MÖ 71 yýlýnda, Yüksek Sele Vadisinde isyancýlar, Marcus Licinius Crassus komutasýndaki sekiz çatlak lejyon tarafýndan en sonunda ezildi. Spartacus'un, bu can alýcý savaþta, yoldaþlarýnýn bozguna uðradýðý yerde öldüðü düþünülmektedir. 6000'den fazla asi köle yakalandý ve hepsi ilk ayaklanan kent Capua ve Roma arasýndaki Appian yolu boyunca çarmýha gerildi.

Kartacalý Hannibal

Tarihin en büyük askeri liderlerinden biri olarak bilinen Kartacalý General Hannibal, MÖ 3. yüzyýlda Ýspanya ve Alpler yoluyla Roma'yý iþgal etti. 216 yýlýnda 31 yaþýndaki komutan, Roma'nýn kaydedilen en kötü yenilgilerinden birinin yaratýcýsý oldu: Cannae Savaþý. Bir günlük mücadelede sadece 50 000 Kartacalý, kuþatmýþ olduðu 75 000 kadar Romalý askeri kesip parçaladý. Ýtalya'yý iþgalinden vazgeçirmek için Hannibal'ý zorlamak üzere Kartaca ülkesine yalnýzca bir Roma saldýrýsý oldu. MÖ 202 yýlýnda, onun parlak askeri kariyeri bugünkü Libya Zama Savaþýnda sona erdi. Belirleyici çatýþmanýn ardýndan Kartaca düþtü ve cumhuriyetin bir defalýk belasý sürgüne kaçtý. Roma ajanlarý eski düþmaný yýllarca takip etti. Hannibal, Girit'te saklandýðý yerde yakalanmak üzereyken, korkudan, yanýnda taþýdýðý zehirden bir doz aldý ve öldü. O 66 yaþýnda idi.

Katil Deha

Archimedes, beyinlerin kaslardan daha kudretli olabileceðini Roma'ya kanýtladý. MÖ 212 yýlýnda Syracuse kuþatmasý sýrasýnda ünlü Yunan matematikçi, bir Roma filosuna saldýrý sýrasýnda bir dizi parlak sürprizler (þayet büsbütün aldatýcý deðilse) baþlattý. O bilindiði üzere dev parabolik aynalarla güneþ ýþýnlarýný gemilerin yelkenleri üzerine odaklayarak yakmaya çalýþýrken, onun deðiþken menzilli mancýnýklarý sahil kentine yaklaþan cumhuriyetin gemilerinin üzerine doðru durmaksýzýn gülle yaðdýrdý. Archimedes ayný zamanda, söylendiðine göre, pençe benzeri muazzam bir vinç yaptý ve Syracuse duvarlarýna uygun bir þekilde taktýðý kanca, saldýrganlarýn kadýrgalarýný kapan gibi yakalayarak alabora etti. Romalýlar sonunda savunmayý (önemli bir maliyetle) etkisiz hale getirdiler ve þehir içine girer girmez öfkeli galipler, Archimedes'i sokaklarda arayýp taradýlar. Efsaneye göre, bir Romalý asker yaþlý mucidi kendi atelyesinde çalýþýrken meþgul bir halde buldu. Archimedes, kapýda bir düþman olduðunu anlamadan, kendisini rahatsýz ettiði için davetsiz misafiri azarlamak üzereyken, Romalý, 78 yaþýndaki adamýn göðsüne kýlýcýný daldýrdý.

Tam Anlamýyla Büyük Galyalý!

Bilhassa Vercingetorix adlý inatçý bir kabile reisi MÖ 52 yýlýnda bir final (ve kanlý ayaklanma) çýkarana kadar, Julius Caesar nihayet günümüz Fransa'sýndaki Galya kabilelerine boyun eðdirmiþ gibi görünüyordu. Yerel kabilelerin geleceði parlak Romalý generale karþý birleþmesinden sonra, reis Gergovia'da þaþýrtýcý bir zafer kazandý. Neyse, Vercingetorix'in yorgun ordusu Alesia'da yeniden toplanýrken, Caesar taze birlikleri ile geldi ve kenti kuþattý. Roma'nýn gelecekteki konsülü Galyalýlarý ezdi ve azýlý savaþ þefi teslim oldu. Vercingetorix beþ yýl hapse mahkum edildi. Nihayet MÖ 46 yýlýnda, Caesar Roma'ya ünlü tutsaðýný getirdi ve kendinden geçmiþ bir kalabalýðýn önünde onu boðdu.  Ne kadar barbarca!

Dönek Arminius

Roma'nýn tamamý, Germen kabile reisi Arminius tarafýndan rezil bir ihanet eyleminin ardýndan þiddetle inledi. Romalýlara fark ettirmeden, onlarýn tek seferlik barbar müttefiki fikir deðiþtirdi ve 9 Eylül 9 tarihinde Publius Quinctilius Varus'ý faka bastýrdý ve 36 000 askeri Teutoburg Ormaný içinde ölümcül bir pusuya düþürdü. 20 000 kadar Roma askeri sonrasýnda gelen bir katliamla kesildi. Gözden düþen Varus, daha sonra kýlýcýnýn üzerine kendini attý. Felaketin öðrenilmesi üzerine,  lejyonlarýný ona  geri vermesi için ölü generaline yüksek sesle baðýrdýðý sarayýnda mermer bir sütuna baþýný vurmaya baþlayan 70 yaþýndaki Augustus deli oldu. Roma, yenilgi ile mahçup oldu ve Arminius, imparatorluðun en nefret edilen adamý haline geldi. O, 12 yýl sonra rakip reislerin elinden öldü.

Savaþçý Kraliçe

Britanya'nýn Iceni kabilesi kraliçesi Boudica'nýn (veya Boadicea) Romalýlardan nefret etmesi için kesinlikle bir nedeni vardý. Takriben 61 yýlýnda, Vali Gaius Suetonius Paulinus, merhum kocasý Prasutagus tarafýndan ona býrakýlan topraklarda hakimiyet kurdu. O, bu konuda þikayet edince, Romalý askerler onu bir yere baðladýlar ve diðer Iceniler önünde kýrbaçladýlar. Ardýndan kýzlarýna tecavüz ettiler. Aylar sonra, Paulinus lejyonlarý Druidlere doðru Gallere sefere çýktýðý zaman, kanun kaçaðý dul 100 000 savaþçýyý bir araya getirdi ve onun kanlý intikamý Roma yerleþimleri üzerine bindi. Kabaran yýðýn daha sonra Londinium üzerine (günümüz Londra) yürüdü. Ýntikamýn üç günlük cümbüþünde, 70 000'den fazla Romalý kýlýçtan geçirildi veya evlerinde ve tapýnaklar içinde diri diri yakýldý. Ayaklanmanýn öðrenilmesi üzerine Paulinus ordusu ile yardýma koþtu. Boudica'nýn artýk çeyrek milyon gücündeki Keltlerini, 10 000 kiþilik lejyon yakaladý. Watling Street denilen savaþta imparatorun askerleri, Iceni ve müttefiklerinden binlercesini öldürüp yere serdi. Boudica'nýn yakýn dövüþte öldüðü veya muhtemelen esir olmamak için intihar ettiði söylendi.

Alaric'in Roma Tatili

Vizigotlarýn kralý Alaric I'in yaklaþýk 410 yýlýndaki Roma'yý yaðmasý tarihe geçerken, baþlangýçta ünlü fatih þehri korumak istiyordu, onu yok etmek deðil. Batý Ýmparatorluðu 5. yüzyýlýn baþlarýnda çökerken, Romalýlar askeri yardým için güçlü Gotik diktatöründen yardým istedi. Karþýlýk olarak Alaric, tüm imparatorluk lejyonlarýnýn yüce baþkomutaný olarak seçilmeyi (onlarda olduðu gibi) talep etti ve kendi halký için bir vatan konusunda ýsrar etti. Ýmparator tereddüt ederken, Alaric, Ýtalya'nýn içlerine doðru ordusuyla yürüdü ve 24 Aðustos 410 tarihinde onun Vizigotlarý Roma'nýn pek çok kapýsýndan aktý. Yabancý askerlerin Sonsuz Kente ayak basmasý sekiz yüzyýlda ilk kez olmuþtu. Ýþgalciler bir çok kamu binasýný yaðmalarken, bu sýrada silahsýz siviller çoðunlukla zarar görmemiþti. Ayrýca, bu çapulcu vahþiler olarak adlandýrýlanlarýn çoðu aslýnda Hýristiyan idi ve Roma kiliselerini rahat býrakmýþlardý. Üç gün sonra, Alaric ordusunu geri çekti. O kýsa bir süre sonra bir karýþýklýkta öldü.

Hun Ýmparatoru Attila

Adý barbarlýðýn kendisi için bir deyim olan Hun Ýmparatoru Attila, 5. yüzyýl ortalarýnda Orta Asya'dan Doðu Avrupa'ya uzanan çok ýrklý bir imparatorluðun hükümdarý idi. Persler ve Bizanslýlarý karýþtýrdýktan sonra fatih komutan, ufalamak için gözünü Roma Ýmparatorluðuna dikmiþti. O büyük bir cesaretle Galya'daki topraklarý talep etti ve hatta kendi eþi olmasý için Ýmparator Valentinianus III'ten kýz kardeþi Honoria'yý vermesini istedi. Þimdi dürüst olmak gerekirse, prenses kardeþinden nefret ediyordu ve aslýnda kendisini kurtarmak için Attila'yý çaðýrmýþtý! Yaklaþýk 451 yýlýnda, ortak bir Roma-Vizigot ordusu, Fransa'da destansý Katalan Ovalarý savaþýnda Hunlarý durdurdu. Attila çekildi, fakat ertesi yýl Roma üzerine bir saldýrý planlýyordu. Bununla birlikte Ýtalya'daki yaygýn kýtlýk onu geri durdurmaya zorladý; o adamlarýnýn seferde aç kalacaðýndan korkmuþtu. Sonraki hamlesini düþünürken, Attila bir Got prensesi ile evlendi. Romalýlar için þükür ki o, yaklaþýk 453 yýlýnda düðün gecesinde öldü. Bilhassa bazýlarý onun aðýr burun kanamasýndan dolayý öldüðünü söylüyor; diðer söylentiler onun yeni gelin tarafýndan öldürüldüðünü öne sürüyor. Öyle ya da böyle, onun geniþ imparatorluðu kaos içine düþtü ve onun ölümünden kýsa bir süre sonra daðýldý.

Vandal Genseric

Roma'nýn son olarak aþaðýlanmasý, Vandallarýn kralý Genseric'in elinden oldu. Savaþ yýllarýndan sonra göçebe Germen ulusuna karþý Valentinianus III (evet, yine o) bir tür ateþkes giriþiminde bulundu. Anlaþma kesinleþmiþ gibiyken, Petronius Maximus adlý bir zýpçýktý senatör, imparatora suikast yaptý ve tahtý çaldý. Öfkelenen Genseric, Kuzey Afrika'daki kalesinden gelerek Ýtalya'yý iþgal etti ve Roma'nýn üzerine yürüdü. Ýçinde birçok antik kentin tarihi tapýnaklarýnýn da bulunduðu nispeten iyicil 14 günlük iþgalin ardýndan, sistemli bir þekilde onlarý bronz çatýlarýna kadar tamtakýr soydu- bunun sonucu olarak vandalizm deyimi ortaya çýktý. Oysa yaðmalanmasýna raðmen neredeyse hiç olmayan þiddet furyasý, daha sonraki resimlerde tasvir edildi. Ne var ki Roma için, yine de perdeler kapanmamýþtý. Jeopolitik olarak kolu bacaðý kesilmiþ olduðu halde imparatorluk, birkaç kýsa yýl içinde tarih oldu.militaryhistorynow.com (Kaynak : Arkeografya)