Blog
İnsanlar 50.000 Yıl Öncesine Kadar Toplu Av Yapamıyordu
Son 50.000 yıl, insanlık tarihi açısından tamamen benzersiz. Bilinmeyen bir nedenden ötürü, yaklaşık 50.000 yıl önce dünya üzerindeki insanlar adeta bir bilişsel “yükselme” yaşadı.
www.arkeofili.com
Yaklaşık 50.000 yıl önce, dünyadaki tüm modern insanlar aynı anda büyük bir kültürel sıçrama yaşadı ve bunun neden olduğunu hâlâ kimse bilmiyor.
Nesher Ramla’da yüzlerce yaban öküzü öldürüldü, ama bunlar aynı sürünün parçası değildi. C: pixabay
Bir bütün yaban öküzü (auroch) sürüsünü avlamak hiç de kolay bir iş değildi; bunun için birden fazla insan grubunun ileri düzeyde işbirliği ve iletişim kurması gerekirdi. Yeni bir çalışmaya göre, böylesi bir katliamı gerçekleştirebilecek örgütlenme becerileri ancak yaklaşık 50.000 yıl önce gelişti ve bu durum Homo sapiens’in Neandertal komşularından daha uzun süre hayatta kalmasına yardımcı olmuş olabilir.
Son 50.000 yıl, insanlık tarihi açısından tamamen benzersiz. Bilinmeyen bir nedenden ötürü, yaklaşık 50.000 yıl önce dünya üzerindeki insanlar adeta bir bilişsel “yükselme” yaşadı. Bunun sonucunda sanatsal ifade ve ritüel davranışlarda patlama görüldü. “Büyük Sıçrama” (Great Leap Forward) olarak bilinen bu kültürel atılım, hâlâ tatmin edici bir açıklamadan yoksun. Ancak antropologlar bunun, Homo sapiens’in iletişim kurma, ağlar oluşturma ve işbirliği yapma konusundaki benzersiz yeteneğiyle ilişkili olabileceğini düşünüyor.
Bu yeteneklerin tam olarak ne zaman ve nasıl ortaya çıktığına dair daha net bir fikir edinmek için, yeni bir çalışmanın yazarları 50.000 yıl öncesinden daha eski dönemlerde toplu avcılık izleri aradı.
“Toplu avcılık, bir sürü hayvanın aynı anda öldürülmesi ve ardından işlenmesini kapsar… Bu, bazen birkaç gün, hatta daha uzun süre boyunca farklı gruplardan pek çok insan arasında yüksek düzeyde işbirliği ve iletişim gerektirebilir. Bu nedenle, büyük ölçekli işbirliğinin arkeolojik bir göstergesi olarak önemli.”
Araştırmacılar, İsrail’de Nesher Ramla adı verilen bir alan üzerine yoğunlaştı. Burada, insanlar tarafından kesilip parçalandığını gösteren izler taşıyan büyük miktarda yaban öküzü (auroch) kemiği bulundu. Yaklaşık 120.000 yıl öncesine tarihlenen bu alan, anatomik olarak modern insanlarla birlikte yaşamış, Neandertal benzeri insan türleri tarafından kullanılmıştı ve bu gruplar, teorik olarak, daha gelişmiş insanları izleyerek toplu av yapmayı öğrenmiş olabilirdi.
Ancak Nesher Ramla’daki yaban öküzü kalıntılarının analizi bunun böyle olmadığını gösteriyor. Çünkü katledilen hayvanların aynı sürüye ait olmadığı açıkça anlaşılıyor. Yani bu tarihöncesi avcılar, aynı anda bir sürü hayvanı öldürmek için birlikte hareket etmek yerine, farklı zamanlarda gerçekleşen küçük ölçekli avlarda tek tek yaban öküzlerini hedef almış gibi görünüyor.
Örneğin çalışma yazarları, alanda bulunan tüm yaban öküzlerinin yetişkin dişilere ait olduğunu tespit etti. Bu da bir sürünün toplu olarak öldürülmesi durumunda beklenen ölüm profiliyle uyuşmuyor. Dahası, kemikler üzerinde yapılan izotop analizleri, bu iri öküzlerin hepsinin aynı ortamda yaşamadığını ortaya koyuyor. Bu da avcıların, koşan tek bir sürüyü birdenbire yere serdiği ihtimalini ortadan kaldırıyor.
Çalışma yazarları, “Analizlerimiz ve verilerimiz, Nesher Ramla alanında toplu avların gerçekleştirildiği hipotezini desteklemiyor. Bunun yerine birden fazla küçük ölçekli av etkinliğine işaret ediyor” diyor.
Bu sonuç, özellikle dikkat çekici bir hayvanla daha da güçleniyor: Bu birey, bir av sırasında okla vurulup hayatta kalmış olmalı. Aynı insan grubu tarafından daha sonra yeniden avlanıp öldürüldüğüne dair izler taşıyor.
Toplu av olasılığını eledikten sonra araştırmacılar, Nesher Ramla’daki insan türlerinin, daha becerikli Homo sapiens gruplarıyla yan yana yaşamalarına rağmen, böyle bir katliam için gereken gruplar arası iletişim ve işbirliği düzeyine sahip olmadığını öne sürüyor. Bu yüzden, birlikte çalışma kapasitesindeki bu eksikliğin, “daha kalabalık ya da daha iyi ilişkili modern insan gruplarıyla karşı karşıya geldiklerinde evrimsel bir dezavantaja dönüşmüş olabileceğini” ileri sürüyorlar.
Araştırmacılar, Homo sapiens’in yaklaşık 50.000 yıl önce toplu avlara giriştiği konusunda genel olarak hemfikir. Bazıları ise bunun 400.000 yıl kadar önce başlamış olabileceğini öne sürüyor. Yeni çalışma, arkaik insan türlerinin, modern insanların işbirliği yapma ve daha büyük nüfusları beslemeyi mümkün kılan toplu av gibi etkinlikleri organize etme becerisiyle rekabet edemediği fikrine yeni bir halka ekliyor. Bu da modern insanların uzun vadeli hayatta kalmasına katkıda bulunmuş olabilir.
IFL Science. 1 Aralık 2025.
Makale: Yeshurun, R., Hartman, G., May, H. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >