Blog
İnsanlar Himalayalar’da Nasıl Hayatta Kalıyordu?
Çalışma, hipoksi, metabolizma, bağışıklık ve fiziksel aktivitede adaptasyonla bağlantılı yeni genetik varyantları tespit ediyor.
Yaren Şener - www.arkeofili.com
Genomik araştırma, Himalayalar’da yaşayan toplulukların 10.000 yıldan uzun süredir yüksek irtifaya uyum sağladığını ortaya koyuyor.
C: Pixabay
Yeni bir genomik çalışma, insan popülasyonlarının dünyanın en zorlu ve çetin ortamlarından biri olan Himalayalar’a nasıl uyum sağladığını, burada nasıl hayatta kaldığını ve çeşitli ürünler elde ettiklerini ortaya koyuyor.
Birmingham Üniversitesi ile Avrupa, Asya ve Orta Doğu’dan uluslararası ortakların işbirliğiyle yürütülen araştırmada, daha önce bu düzeyde genetik olarak incelenmemiş olan çeşitli Himalaya etnik gruplarının tüm genom dizileri analiz edildi.
Current Biology dergisinde yayımlanan çalışma, Himalayalar’daki nüfus yapısının 10.000 yıldan uzun bir süre önce, yani yüksek rakımlarda kalıcı yerleşimlere dair arkeolojik kanıtlardan binlerce yıl önce başladığını gösteriyor. Daha erken gerçekleşen bu sapma, çeşitli grupların Himalayalar’ın en uç noktalarına ne zaman ve nasıl ulaşmaya başladığına dair uzun süredir devam eden varsayımları sorguluyor.
Araştırmanın baş yazarı Dr. Marc Haber, “Bu çalışma, Himalaya popülasyonlarının genetik mirasına ve yüksek rakımlı yaşama olağanüstü adaptasyonlarına dair eşi benzeri görülmemiş bir bakış açısı sunuyor. Göç, izolasyon ve doğal seçilimin, dünyanın en zorlu ortamlarından birinde insanlığın hayatta kalmasını nasıl şekillendirdiğini ortaya koyuyor” diyor.
Çalışma, hipoksi, metabolizma, bağışıklık ve fiziksel aktivitede adaptasyonla bağlantılı yeni genetik varyantları tespit ediyor. Ayrıca, düşük oksijen seviyesi bulunan koşullarda hayatta kalmak için hayati önem taşıdığı bilinen Denisovalı EPAS1’den türetilen genin, yüksek rakımda yaşayan tüm Himalaya gruplarında yaygın olduğunu doğruluyor.
Gen varyantları, Denisovalı olarak bilinen soyu tükenmiş arkaik insan türünden kaynaklanıyor. Şaşırtıcı bir şekilde, daha önce olağanüstü nefes tutma yetenekleriyle bilinen Güneydoğu Asya grupları da dahil olmak üzere bazı ova popülasyonlarında da başka varyantlar bulunmuş ve bu da beklenmedik evrimsel bağlantılara işaret ediyor.
Çalışmanın yazarlarından Dr. Mohamad Almarri, “Himalayalar genellikle çevre yerlere hareket için bir engel olarak görülüyor, fakat genetik verilerimiz hem izolasyonun hem de göçün dinamik bir geçmişini ortaya koyuyor” diyor.
“Bu çeşitli popülasyonların genomlarının, birçoğunun ilk kez dizilemesini gerçekleştirerek, bu bölgedeki insanların birbirleriyle ve komşularıyla nasıl akraba olduklarını ortaya çıkardık.”
Uzun süreli izolasyona rağmen araştırma, Himalayalar ile Orta/Güney Asya ve Doğu Asya arasında çift yönlü bir gen akışı olduğunu da ortaya koydu. Çeşitli göç dönemleri, Tibet ve Gupta İmparatorlukları gibi tarihi güçlerin yükselişi ve genişlemesiyle örtüşüyor. Bu bulgular, küçük ve izole insan topluluklarının yoğun çevresel ve tarihsel baskılar altında nasıl bunlara paralel olarak evrimleştiğine ve uyum sağladığına dair yeni bilgiler sunuyor.
Ortak yazar Yali Xue, ”Bu çalışma, insan genetik çeşitliliğine dair anlayışımızdaki önemli bir boşluğu dolduruyor. Küresel popülasyonların tüm çeşitliliğini yansıtan kapsayıcı araştırmaların önemini vurguluyor” diyor.
Ekip, yüksek rakımlı ortamlara genetik adaptasyonların insan sağlığını, eski göçlere dair kalıntıları ve zaman içinde çevresel strese karşı dayanıklılığı nasıl etkilediğine odaklanan gelecekteki iş birlikleri aracılığıyla bu bulguları detaylandırmayı planlıyor.
University of Birmingham. 10 Temmuz 2025.
Makale: Arciero, E., Almarri, M. A., Mezzavilla, M., Xue, Y., Hallast, P., Hammoud, C., … & Haber, M. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >