Blog
Ýskoç Kralýn Takýntýsý, Büyük Cadý Avlarýný Baþlatmýþtý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumÝskoç Kralýn Takýntýsý, Büyük Cadý Avlarýný Baþlatmýþtý
1590’larda, Ýskoçya Kralý VI. James’in cadý korkusu, binlerce insanýn iþkence ve ölümüyle sonuçlanan ulusal paniði tetikledi.
1500’lerin sonlarýnda Ýskoçya þeytanýn yer yüzünde iþ baþýnda olduðuna inanýyordu. Yöre sakinleri, onun fýrtýnalar çýkarttýðýndan, çiftlik hayvanlarýný öldürdüðünden ve ölümcül hastalýðý yayma yeteneðinden bahsediyordu. Þeytan insan toplumunu içeriden baltalamaya çalýþýyordu ve istediklerini yapmak için gizli ajanlarý çalýþtýrýyordu. Bu þeytani aktörler cadýydý ve yetkililer krallýðýn yararý için onlarýn ortadan kaldýrýlmalarý gerektiðine inanýyordu.
Ýskoçya, 16. yüzyýlýn sonlarýnda ve 17. yüzyýlýn ilk yarýsýnda büyücülük korkusuna kurban giden tek ülke deðildi. Cadý avlarý, cadýlarýn þeytana ibadet ettiði fikrinin yerleþmeye baþladýðý 15. yüzyýlda baþlayarak Avrupa’yý meþgul etti. Burgonya, Ýtalya, Ýsviçre, Almanya ve Ýskandinavya bu dönemde cadý paniði salgýnýna katlandý. Reform, 16. yüzyýlýn baþlarýnda Avrupa’yý Protestan ve Katolik olarak böldükten sonra, her iki taraf da cadý avladý. Bu dini reform döneminde, yöneticiler dindarlýklarýný kanýtlamak istediler. Kutsal olmayaný ve kötülüðü, huzursuzluk ve düzensizliðin kaynaðý olarak algýladýlar.
Cadý avý; dini bölge heyetinin ve hükümet yetkililerinin herkesin doðru bir þekilde ibadet ettiði ve günah ve dinsizliðin ortadan kalktýðý bir “dindar devlet” yaratmaya çalýþtýklarý Protestan Reformunun bir uzantýsý olarak görülebilir. Sayýsal olarak, Ýskoçya’nýn cadý avlarý büyüktü. 1590 ve 1662 arasýnda Ýskoçya’nýn dört tarafýnda beþ þiddetli panik patladý: 1590-91, 1597, 1628-1631, 1649-1650 ve 1661-62.
Bu panikler sonucunda, yaklaþýk bir milyonluk bir nüfustan, çoðu kadýn olmak üzere yaklaþýk 2.500 sanýk cadý idam edildi. Ýskoçya’nýn cadýlar ve büyücülükler üzerine yaygýn paniðe hassasiyeti kýsmen bir adamýn rolü ile belirlendi: I. Elizabeth’in ölümünü takiben 1603’te Ýngiltere Kralý I. James olan Ýskoç hükümdar Kral VI. James.
Kral’ýn kitabý
Ýskoç Parlamentosu 1563’te James’in doðumundan hemen önce büyücülüðün yasa dýþý olduðunu beyan etmiþti. Yasa, cadý olmayý büyük bir suç haline getirdi. Kral James’in kendisi ve Danimarkalý gelini Anne’in Kuzey Denizi boyunca yaptýklarý yolcuklarý sýrasýnda, kraliyettekileri öldürmek için tehlikeli fýrtýnalarý büyü ile yönlendirmeye çalýþan cadýlar tarafýndan kiþisel olarak hedef alýndýðýna inandýklarý zaman, 1590’da ortaya çýkan büyük büyücülük paniðinden bu yana, yaklaþýk otuz yýl geçmiþti.
Bu panik içinde suçlanan ilk kiþilerden biri, Doðu Lothian’daki Tranent’ten Geillis Duncan adýnda bir kadýndý. 1590’ýn sonlarýnda iþvereni David Seton, onu suçladý ve içinde birçok suç ortaðýnýn adýný vermeye zorladýðý bir itiraf için iþkence etti. Duncan daha sonra suçlamasýný geri çekti, ancak panik ilerlemeye devam etmiþti.
Kral James, 1591’de suçlanan bir cadý Agnes Sampson’nýn endiþe verici itirafýndan sonra cadý yargýlamalarýný onayladý. 1590’da Cadýlar Bayramý gecesinde 200 cadýnýn (hatta bazýlarý Danimarka’dan) sahil kasabasý North Berwick kilisesine yola çýktýðý ortaya çýktý. Orada þeytan onlara vaaz verdi ve onlarý kralýn yýkýmýný planlamaya teþvik etti. Ýþkence ile söyleseler de, bu itiraflarý duyduktan sonra Kral James ve danýþmanlarý bir büyücülük komplosunun saltanatýný tehdit ettiðine inanmaya baþladýlar. Þeytanýn, kralýn dünyadaki en büyük düþmaný olduðunu açýklamasý endiþe vericiydi ancak ayný zamanda sevindirici olmalýydý.
Geillis Duncan ve Agnes Sampson ilk büyük panik sýrasýnda idam edilenlerden ikisiydi. Her ne kadar North Berwick duruþmalarý sýrasýnda kaç þüpheli cadýnýn infaz edildiði kesin olarak söylenemezse de, yüzden fazla insan suçlanmýþtý.
Altý yýl sonra baþka bir panik patlak verdi. Bir kez daha cadýlarýn þahsen Kral James’e karþý komplo kurduklarý bildirildi. Büyük Balwearie cadýsý olarak adlandýrýlan Margaret Aitken adýndaki bir kadýnýn, birçoðu sadece onun tek bir sözüyle öldürülen diðer cadýlarý tespit etmek için özel bir gücü olduðu iddia edildi. Aitken’in bir sahtekar olduðu anlaþýldýðýnda bu panik aniden durdu. Bu olay cadý avcýlarýný büyük ölçüde utandýrdý ve ayný yýl, kýsmen son yargýlamalarý haklý çýkarmak için, Kral James Daemonologie’yi yayýnladý. Büyücülük, 16. yüzyýlda akademik ilgi çekti ve kralýn kitabý, James’in kendini bir entelektüel olarak nasýl gördüðünü yansýtýyor.
Daemonologie, þeytanýn dünyadaki iþleyiþ þeklini açýklýyordu. O, þeytana dönüþmüþ düþmüþ meleklerin lideriydi. Bu iblisler insanlarla anlaþmalar yaptý ve onlara kötü büyü çalýþmalarý için güçler baðýþladý. James’in kitabýna göre, bu nedenle büyücülük insanlar ve þeytanlar arasýnda gizli bir anlaþmaydý. Bu gizli anlaþmaya karþý sadýk olanýn tek umudu Tanrý’ya, özellikle de James gibi krallarýn güçlerine baþvurmaktý.
Daha sonra siyasi olaylar, James’in dünya görüþünde kutsal olarak yönetilen bir kral olarak oynadýðý rolün merkezinden uzaklaþtý. James, Kraliçe I. Elizabeth’i 1603’’te Ýngiltere’nin hükümdarý olarak kabul ettikten sonra, yeni bir dini rakiple karþý karþýya kaldý: militan Katolikler. Katolik komplolarý, onun Ýngiliz tahtýna iliþkin iddiasýna iþaret etti, Kuzey Berwick cadýlarý da Ýskoçya’nýn birçok yerinde onu tehdit etti. 1605’teki Barut komplosundan sonra (Guy Fawkes’in Parlamentoyu havaya uçurma ve kralý öldürme planý) James, Katolik komplolarýný kökünden kazýmak için cadý avlamaktan uzaklaþtý.
Kraliyetten Yerele
Kral James’in odaklandýðý noktalar deðiþmiþ olsa da, büyücülük hakkýndaki fikirleri Ýskoç toplumuna nüfuz etmiþti. Þeytani bir komplo olarak cadýlar kavramý, 17. yüzyýlýn cadý avlarýný yerel ve ulusal iþler haline getirerek yerel yönetimin alt seviyelerine indi.
Devletin cadýlarý kökten kazýmaya gösterdiði ilgiyi gösteren coðrafi bir model vardý: Fife ve Lothian gibi devlet gücü merkezlerine yakýn bölgelerde aðýr cadý avý yapýldý. Devlet dini tekdüzeliði uygulamaya karar verdiðinde þeytan korkusu zirvede idi.
Ýskoç cadý avýnýn yarýsýndan fazlasý kýsa ama yoðun panik dönemlerinde gerçekleþti. Bir bölgede birbiri ardýna, yetkililer görünen cadý komplolarýnýn kanýtlarýný ortaya çýkardýlar. Bunun aksine panik dönemlerin dýþýnda oldukça az cadý olayý vardý.
Cadýlarý ayýklamak için en pratik önlemler Ýskoç toplumunun yerel liderleri, toprak sahipleri (yerel aristokratlar) ve bakanlar tarafýndan alýndý. Ýnsanlarý denetlemek ve onlarý dindar hale getirmek için kilise oturumlarý (kilisenin papaz komiteleri) oluþturdular. Kilise oturumlarý ceza mahkemeleri deðildi, ancak þüphelileri tutuklayýp sorgulayabilir ve laik makamlara dava açabilirlerdi. Kilise oturumlarýnýn ilgili olduðu evlilik dýþý cinsel iliþki ile uðraþtýðý çoðu suç, bu kadar çok Ýskoç kadýn cadýnýn neden þeytanla cinsel iliþkiye girdiði için suçlandýðýný açýklayabilirdi.
Bu olaylarýn birçoðu yerel olarak baþlarken, Ýskoçya’daki bazý paniklerin kökeni denizaþýrý ülkelere dayanýyordu. Üçüncü ülke çapýnda panik 1628’de baþladý ve muhtemelen bu da Otuz Yýl Savaþý sýrasýnda 1620’lerin sonlarýnda büyük bir cadý avý artýþý yaþanan Almanya’dan Ýskoçya’ya yayýldý.
Zanlý
Suçlanan bir cadýyý saptayýcý ana özellikler cadýnýn yaþlý, kavgacý bir kadýn olmasýydý. Genellikle yaþanan bir panikteki ilk þüpheliler, komþularý tarafýndan zararlý sihirlerinden dolayý þikayet edilen kiþiler olurdu. Bununla birlikte, ilk þüpheliler suç ortaðýnýn adýný vermek üzere sýkýþtýrýlýrken, daha sonrakiler daha az zararlý sihir ve þeytanla bir anlaþma yapmakla suçlandý. Kadýnlar için bu genellikle erkek þeytanla cinsel iliþkiye girmeyi içerirdi. Erkeklere yönelik az sayýdaki suçlamada cinsel unsur yoktu. Bir adam büyücülükle suçlanmak için oldukça spesifik ve nadir bir þey yapmak zorunda kalmalýydý. Sonuç olarak, hüküm giymiþ cadýlarýn yüzde 85’i kadýndý.
Kavgalar genellikle suçlamalarýn kaynaðýydý. Bazen, köylüler bir kavga sýrasýnda gerçekten komþularýný lanetlerdi, ancak genellikle insanlar uzlaþma arardý. Ýtiraflar ve komþularýn ifadeleri, kavgalar ve lanetler hakkýnda çok þey ortaya koyuyor. Orkney’de 1640 yýlýnda bunu deneyen Katherine Craigie, hasta olan komþusuna “hasta olman için dua ettim ve þimdi bunun kabul olduðunu görüyorum” demiþti. Köylüler genellikle yerel cadýlarýnýn idam edilmesini istemiyorlardý. Yine de, yetkililer onlarý idam ettiðinde itiraz etmediler.
Ýskoç cadý avý kýsmen yerel kavgalar ve kýsmen seçkinlerin þeytan korkusuyla ilgiliydi, ama bazýlarý da büyülü fantezi ile iliþkiliydi. Bazý insanlar gerçekten büyü yapabileceklerine inanýyorlardý. Bununla birlikte, bu büyüler genellikle iyicildi. 1597 yýlýnda Aberdeenshire’da bulunan Marion Grant; Baba, Oðul ve Kutsal Ruh ve halk inancýnda bir melek adý olan “Christsonday” adýna güneyden akan su ile hasta sýðýrlarý iyileþtirdi. Sorgulayýcýlar, Christsonday’in halk ve seçkinler arasýndaki uçurumu gösteren þeytan olduðunu düþündüler.
Ýþkence yoluyla itiraflar
Cadý avcýlarý farkýnda olmadan iþkence yoluyla kanýtlar yarattý. Panikler, þüphelilere iþkence yapýp suç ortaklarýný adlandýrmalarýný isteyerek oluþtu. Böylelikle adlandýrýlan insanlar tutuklanabilir ve þeytanla yaptýklarý anlaþmayý itiraf edilebilirlerdi. Bazý itiraflar fantastik unsurlarý da içeriyordu ve tuhaf deneyimlerden bahsediyordu. Margaret Watson’un 1644 davasý aþaðýdaki þaþýrtýcý ayrýntýlarý içeriyor:
“Ýtiraf ettin … Sen ve cadýlarýn geri kalanlarý, þeytani tasarýmlarýnýzý gerçekleþtirmek için üye aldýðýnýz ölen kiþilerin cesetlerini deþtiniz; eskiden içerken ve dans ederken toplantýlarýnýzda Tanrý’ya küfrettiniz ; Mallie Paterson bir kedinin Janet Lockie ise bir horozun üzerine bindi, teyzen Margaret Watson alýç aðacýna bindi, kendin bir saman demetine bindin ve Jean Lachlan yaþlý bir aðaca bindi.”
Uyku yoksunluðu en yaygýn iþkence yöntemiydi. Uykusuz yaklaþýk üç gün sonra, bir þüpheli sorgulayýcýlarýna direnme yeteneðini kaybetmekle kalmayacak, ayný zamanda halüsinasyon görmeye baþlayacak ve egzotik detaylar içeren birçok itirafa yol açacaktý. Bunlar gerçek faaliyetlerin dengeli kayýtlarý deðildi; onlar þaþkýn, çaresiz ve dehþete kapýlmýþ insanlar tarafýndan uydurulmuþ, sorgulayýcýlarýný tatmin edecek cevaplarý umutsuzca arayan fantezilerdi.
Þeytanla yapýlan bir anlaþma bir itirafla kanýtlanabilseydi, bu tür þüphelilerin zararlý sihirden hüküm giymelerine gerek yoktu. Þeytanlarýn yarattýðý toplumsal tehdit nedeniyle mahkemeler dayanaksýz kanýtlarý kabul etti. Ýskoçya’da hüküm giymiþ cadýlar, çoðu Avrupa ülkesinde olduðu gibi yakýldý. Bununla birlikte, canlý olarak yakýlmak yerine, Ýskoçya’da þüpheli cadýlarý kazýkta boðmak gelenekti.
Panikler Yatýþýyor
17. yüzyýlýn sonlarýnda dini çoðulculuk daha kabul edilebilir hale geldi. Yeni bilimsel fikirler büyücülük hakkýndaki dogmatik kesinliði zayýflattý. Mahkemeler, iþkence sonucu zorlanan itiraflarý kabul etmeyi reddetti. Cadý avý devlet için daha az hayati hale geldi ve 1662’den sonra daha fazla ulusal panik oluþmadý.
Yerel panikler yarým yüzyýl kadar daha alevlendi. Ýskoçya’nýn kendine özgü son insanlýk dýþý uygulamasý, 1700’lerin baþýnda küçük balýkçý kasabasý Pittenweem’de meydana geldi. Bu geç vaka, halk cadýlardan korkmaya ikna edildiðinde neler olabileceðini gösteriyor. Ancak yetkililer artýk onlarý infaz etmek istemiyorlardý. Pittenweem þüphelilerinden dördü büyücülüklerini itiraf etti, ancak sonra itiraflarýný geri çekti. Edinburgh’daki merkezi yetkililer bir duruþmaya izin vermediler ve þüphelilerin serbest býrakýlmasý gerekiyordu. Bununla birlikte, 30 Ocak 1705’te bir kalabalýk, zanlýlardan biri olan Janet Cornfoot’u sahile sürükleyerek, üstüne bir kapý yerleþtirerek ve ölene kadar kapýya taþ yýðarak öldürdü.
Ayaktakýmý adaletinin tüm acýmasýzlýðý için, Pittenweem davasý Ýskoçya’nýn son cadý panikleri arasýnda olacaktý. En son infaz 1727’de Dornoch’ta gerçekleþti ve 1736’da Ýngiliz Parlamentosu 1563 büyücülük tüzüðünü yürürlükten kaldýrdý. O zamandan beri Ýskoçya’daki cadý paniklerinin kurbanlarýna bazý küçük anýtlar dikildi, ancak büyük panikten dört yüz yýl öncesinde iþkence gören ve öldürülen binlerce masum kadýn ve erkeðe karþý yürütülen büyük adaletsizliði tanýmak için daha büyük, daha resmi bir anýt çaðrýsýnda bulunuluyor.
National Geographic. Julian Goodare. 16 Ekim 2019.
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >