Blog
Karantina Ne Zaman ve Nasýl Ortaya Çýktý?
Virüs bulaþmýþ kiþilerin saðlýklý insanlardan ayrý tutulmasý, bildiðimiz kadarýyla ilk defa cüzzamlý insanlara uygulanmýþtý.
Çin’de ortaya çýkan ölümcül koronavirüsün küresel yayýlýmý, dünya liderlerinin hastalýk yayýlýmýný kontrol etmek için eski bir geleneði uygulamasýna yol açtý: karantina.
Karantinanýn anlamý, bulaþýcý bir hastalýk taþýdýðýndan þüphelenilen kiþilerin alýkonulmasý ve ayrý tutulmasý anlamýndaki orijinal tanýmýndan evrilmiþti. Þimdi ise, bulaþýcý hastalýðý olan veya maruz kalmýþ ancak henüz hasta olmayan insanlar veya hayvanlar için bir izolasyon süresini temsil ediyor.
Geçmiþte, kendi kendine veya gönüllü bir toplumdan ayrýlma durumu olsa da, daha yakýn zamanlarda karantina, saðlýk yetkilileri tarafýndan uygulanan zorunlu bir eylemi temsil etmeye baþladý.
Uygulama ilk olarak Eski Ahit’te kaydedilmiþti, burada birkaç ayet cüzzamlýlar için izolasyon emrediyordu. Tevrat’ta Ýsrailoðullarýna cüzzamlýlardan uzak durmalarý emredilmiþti. Ýncil’de de bu hastalýk ayrýntýlý bir þekilde tarif ediliyordu.
Cüzzamýn yaralara ve vücutta þekil bozukluðuna yol açmasý, yüzyýllar boyunca bu hastalýðýn kolay bulaþtýðý inancýnýn yayýlmasýna neden oldu. Bu hastalýða yol açan bakteri (Mycobacterium leprae) 1873’te bulununcaya kadar cüzzam, korkulan ve oldukça yanlýþ anlaþýlan bir hastalýk oldu. Hastalýðýn tedavi edilemez doðasý, medeniyetleri yanlýþ bir þekilde kolayca yayýldýðýna inandýrdý.
Týbbýn babasý olarak anýlan Antik Yunan hekim Hipokrat ile Antik Roma’nýn en önemli hekimlerinden Bergamalý Galen, veba hastalýðýna karþý “derhal uzaklaþma ve mümkün olduðunca geç dönme” tavsiyesinde bulunuyordu.
1300’lü yýllarýn ortalarýnda kara veba Asya’ya, Avrupa’ya ve Afrika’nýn bazý kesimlerine yayýlýrken týbbýn verebileceði en iyi öðüt buydu. Ancak o dönemlerde “karantina” kelimesine henüz rastlanmýyordu.
Modern karantina kavramýný doðuran þey ise, 14. yüzyýl vebasýydý.
14. yüzyýl ortalarýndan itibaren veba birkaç dalga halinde Avrupa’yý vurdu. Ýlk kez 1347’de Avrupa’da görülen veba, dört yýl içinde Avrupa’da 40 milyon ila 50 milyon insaný ve dünya çapýnda 75 milyon ila 200 milyon insaný öldürmüþtü.
Salgýnýn aðýr sonuçlarý, bulaþýcý hastalýklara karþý ciddi tedbirler alýnmasýna neden oldu. Örneðin 1374’te Milano lordu Barnabas Visconti, vebalý herkesin þehirden çýkarýlýp kýrsal bölgeye götürülmesini, orada iyileþmelerinin veya ölmelerinin beklenmesini emretmiþti.
Akdeniz’in yoðun limanlarýndan biri olan Ragusa’da (Hýrvatistan’ýn Dubrovnik kenti) þehrin baþhekimi Jacobo de Padua, tedavi için dýþarýdan gelen yabancý hastalar için þehrin surlarý dýþýnda bir alan oluþturulmasýný tavsiye etmiþti.
Ancak bu tedbirler pek etkili olmamýþ, kent konseyi salgýný önlemek için daha ciddi yollara baþvurmak zorunda kalmýþtý. 1377’de, Ýtalyanca 30 (trenta) sayýsýndan türetilen “Terentino” uygulamasý için bir yasa çýkartýldý. Bu yasaya göre, veba oranlarý yüksek bölgelerden seyahat eden gemilerin yanaþmadan önce 30 gün boyunca denizde kalmalarý gerekiyordu. Bekleme süresinin sonunda saðlýklý olan herkesin enfeksiyonu yaymasý olasý olmadýðý varsayýldý ve karaya çýkmasýna izin verildi.
Karantina adasý
Venedik Cumhuriyeti 1423’te bu uygulamayý bir adým daha öteye taþýdý.
Venedik, 12. ve 13. yüzyýllarda Venedik, Doðu ile ticaretin merkezi konumundaydý. Birçok mal gemilerle Venedik’teki limana geliyordu. Ama bu lüks mallarý getiren gemiler, fareleri ve veba gibi o bölgelerin egzotik hastalýklarýný da taþýyordu.
1361’den 1528’e kadar Venedik’te 22 salgýn kaydedildi. Veba bulaþan hastalarýn vücudunda þiþme ve kanama oluyor, daha ölmeden bedenleri çürümeye baþlýyordu. Bir salgýnda kentin nüfusunun yarýsý yok oluyordu.
Venedikliler buna çözüm olarak, Lazaretto Vecchio adýný verdikleri küçük bir adada tarihteki ilk yalýtýlmýþ hastaneyi kurdular. Hýyarcýklý veba veya sadece veba olarak bilinen hastalýðýn belirtilerini gösterdiði düþünülen insanlar derhal þehirden çýkarýlýp adaya götürülüyordu.
Ada bugün de tenha ve kasvetli halini koruyor. Adada kazý yapan Martino Rizzi, oraya götürülen çok az insanýn hayatta kaldýðýný, adada yürürken iskeletler üzerinde yüründüðünü söylüyor.
Rizzi’ye göre Kara Veba Adasý olarak da anýlan bu adada On binlerce insan ölmüþtü. Fakat bu uygulama sayesinde yüz binlerce insanýn da hayatý kurtulmuþtu.
40 gün – karantina
30 gün, en nihayetinde 40 güne kadar geniþletildi ve Ýtalyanca 40 kelimesinden (quaranta) türetilen karantina terimini doðurdu. Bu sürenin neden uzatýldýðýna dair bir bilgi bulunmuyor.
Zamanla, karantina doðasýnda ve düzenlemesinde deðiþiklikler ortaya çýktý. Liman yetkilileri, yolcularýn girmelerine izin vermeden önce, ciddi salgýnlara sahip olan bölgelerde bulunmadýklarýný belgelemelerini istedi.
1468’den itibaren Venedikli yetkililer, kente gelen tüm gemilerin 6,5 km uzaktaki baþka bir adada bir lagünde 40 gün bekletilmesi emri verdi. Tüm yolcu ve tayfanýn gemiden inmesi, yüklerin boþaltýlarak adanýn ortasýndaki depoya taþýnmasý, sirke, kaynar su ve þifalý bitkilerin tütsüsü ile dezenfekte edilmesi gerekiyordu.
Lazaretto Nuovo adýyla bilinen adadaki bu binalar, sadece Venediklileri deðil kenti de korumak amacýyla Venedik Devleti tarafýndan yaptýrýlmýþtý. Zira ticaretin sonu, kentin de ölümü olacaktý. Böylece Venedik Cumhuriyeti, dünyadaki ilk karantina sistemini kurumsallaþtýrmýþ oldu.
19. yüzyýlda karantina, politik ve ekonomik nedenlerle kötüye kullanýldý ve karantina uygulamalarýný standartlaþtýrmak için uluslararasý konferans düzenleme gerekliliði duyuldu.
BBC. Science Alert.
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >