Blog
Kimdi Bu Barbarlar?
Günümüzde, genellikle medenileþmemiþ veya kötü insanlarý ve bu insanlarýn kötü edimlerini belirtmede kullanýlan “barbar” kelimesinin kökeni Antik Yunan’a dayanýyor ve ilk olarak yalnýzca, çevreden olmayan veya Yunanca konuþmayan kiþileri nitelediði biliniyor.
“Katalon Muharebesi’nde Hunlar” En Erken Zamanlardan Fransa’nýn Popüler Tarihi Birinci Cilt’ten IV. Ýllüstrasyon, A. De Neuville’e ait (1836-1885).
Ancak, artýk bu kelimenin anlamý Yunanca kökeninden çokça uzakta. ABD Baþkaný Barack Obama, 2012’de New York’ta yaptýðý konuþmada isabetli bir þekilde bu kelimeye deðinerek “Küçük bir oðlan kaçýrýlýr da ölmeye ve öldürmeye zorlanýp bir çocuk askere dönüþtürülürse bu kölelik olur. Yoksulluk çeken ailesi tarafýndan satýlan küçük kýzlar-benim kýzlarýmla yaþýt olanlar- evden kaçar veya daha iyi bir hayata kavuþma vaatleriyle tuzaða düþürülür, sonra genelevlerde hapsedilir, direndiklerinde de iþkence görürlerse bu yine kölelik olur. Bu barbarcadýr, kötüdür ve medenileþmiþ bir dünyada bunun yeri yoktur.” diyor.
Elbette ki Obama “barbarca” ifadesini kullandýðýnda, New York dýþýndakileri veya Yunanca konuþmayan kiþileri kastetmiyordu, burada söz konusu genel anlamda kötüler ve onlarýn kötü edimleriydi. Gerçekte, barbar kelimesinin anlamý zaman içerisinde ciddi ölçüde deðiþti, öyle ki bu kelime herkes için istisnasýz negatif bir anlam ifade etmiyor.
Yunanca Kökeni
Salamanca Üniversitesi’nden Klasik Çalýþmalar profesörü Juan Luis Garca Alonso’nun “Kimlik(ler): Multikültürel ve Multidisipliner Bir Yaklaþým” (Coimbra University Press, 2017) adlý kitapta yayýmlanan bir çalýþmasýnda belirttiði üzere “barbar” kelimesi, 3.200 yýl önce günümüz araþtýrmacýlarýnýn “Miken” olarak adlandýrdýklarý medeniyetin Yunanistan’ýn büyük bir bölümünü kapladýðý dönemde kullanýlan antik Yunanca kelime βάρβάρος’tan (varvaros) türedi.
Yunan anakarasýndaki yer alan büyük bir Miken kenti olan Pilos’ta bulunan kil tabletlerde bu kelimeye rastlanýyor. Alonso “Pilos’ta ele geçirilen kil tablet koleksiyonunda, kelimenin þehir dýþýndan olan kimseleri nitelediðini görüyoruz” diye yazýyor.
Bazý araþtýrmacýlar “barbar” kelimesinin muhtemelen, Yunanca konuþan kimselerin Yunanca konuþmayanlarýn kekelemeye benzettikleri seslerini taklit etme amacýyla oluþmuþ olabileceðini öne sürüyor.
Crete Üniversitesi’nden Tarih ve Arkeoloji profesörü Konstantinos Vlassopoulos “Yunanlar ve Barbarlar” adlý kitabýnda (Cambridge University Press, 2013), “ Hiç þüphe yok ki Arkaik dönemde (2.700 yýl önce) kelimenin en temel anlamlarýndan biri dilbilimseldi: barbarlar Yunanca konuþmayanlardý.” diye yazýyor.
Yunanca konuþmayan insanlar iyi niyetli veya tam tersi düþmanca olabilirlerdi. Herodot Yunanistan’ý istilan eden Perslerin Termopil geçidinde Spartalý askerlerle savaþýný anlatýrken onlardan “barbarlar” olarak bahseder.
Vlassopoulos Antik Yunanlarýn kelimeyi bazen kafa karýþtýrýcý ve çeliþken bir tarzda kullandýðýný belirtiyor. Bu durum Antik Yunanlarýn, en azýndan Büyük Ýskender’in zamanýna kadar, kimin Yunanca konuþup kimin konuþmadýðý hususunda bir anlaþmaya varamamýþ olmalarýndan kaynaklanýyor. Vlassopoulos, kitabýnda o dönemde belirli derecelerde karþýlýklý olarak anlaþýlabilir çeþitli yerel ve bölgesel lehçelerin varlýðýndan da bahsediyor.
Barbarlar ve Roma
Barbar kelimesinin anlamý, birçoðu Yunanca konuþmayan Romalýlar kelimeyi tüm yabancýlarý, özellikle de imparatorluk sýnýrlarýný ihlal eden büyük çeþitlilikteki insanlarý nitelemek için kullandýklarýnda bir dereceye kadar deðiþmiþti.
Barbarlar asla tam olarak bir arada bulunmuyordu. Bazýlarý Roma Ýmparatorluðu’nu talan ederken diðerleri müttefikçe davranýyordu. Çok sayýda farklý grup vardý ve bu gruplarýn imparatorluða baðlýlýklarý zamanla deðiþiyordu.
Yale Üniversitesi’nden kýdemli araþtýrmacý ve okutman Walter Goffart “Barbar Akýnlarý: Göç Çaðý ve Sonraki Roma Ýmparatorluðu” (University of Pennsylvania Press, 2006) adlý kitabýnda, “ Roma, diðerlerinin yaný sýra, aktif olarak Gotlarla, Vandallarla, Herullarla, Suebilerle, Saksonlarla, Gepidlerle ayrýca Sarmatlarla, Alanlarla, Hunlarla, Avarlarla, Piktlerle Carpilerle ve Ýsauralýlarla uðraþýyordu” diye yazýyor. Bu gruplardan biri olan Bavariilerin, yumurtaya benzer bir þekli olmasý için kafataslarýný modifiye ettikleri biliniyor.
O dönemdeki en ünlü “barbar” hiç þüphesiz, Hun Ýmparatoru Attila’ydý. Diðer barbar gruplarý da denetim altýna alan büyük bir imparatorluðu yöneten Attila, hükümdarlýðýnýn ilk zamanlarýnda diðer bir barbar grup olan Burgundiyalýlar karþýsýnda Romalýlara müttefik oldu. Ancak, daha sonra Romalýlara düþman olarak Fransa’da karþýlarýna yürüdü. Romalýlarsa bunun ardýndan yine barbar olan Vizigotlarla müttefik oldu ve Attila’yý bozguna uðrattý.
“Barbar” kelimesi Roma Ýmparatorluðu’ndaki herkes için olumsuz bir anlam ifade etmiyordu. Hristiyan rahip Salvian, MS 440’lerde, “neredeyse tüm barbarlar, en azýndan tek bir ýrktan ve soydan olanlar, birbirlerini sever, oysa Romalýlar birbirlerine zulmederler” diye yazar.
Yoksul Romalýlarýn barbarlardan yardým dilediðini de belirten Salvian’ýn yazdýklarý arasýnda “Þüphesiz, barbarlarda Romalý insaniyetini arýyorlar, zira Romalýlarda barbar insaniyetsizliðine dayanamazlar.” ifadesi ayrýca dikkat çekiyor.
Barbar diye kime denir?
Barbar kelimesinin tanýmý modern zaman araþtýrmacýlarý ve halk arasýnda daha da karmaþýk ve kafa karýþtýrýcý bir hal alýyor. Ýleri Araþtýrmalar Enstitüsü’nden Nicola Di Cosmo “Antik Çin ve Düþmanlarý: Doðu Asya Tarihinde Göçebe Güçlerin Yükseliþi” adlý kitabýnda (Cambridge University Press, 2002), “Medeniyetlerin paylaþtýðý ortak bir özellik varsa o da kendilerini yalnýzca kendi düþmanlarýna karþý deðil ayný zamanda medeniyetin düþmanlarýna, barbarlara, karþý korumaya dair ideolojik ihtiyaçlarýdýr” diye yazýyor. “Medeniyet ve düþmanlarý arasýndaki bu zýtlýk, dünya tarihinde rastladýðýmýz hala sürmekte olan büyük mevzulardan biri olarak kabul edilebilir.”
Örneðin Çinliler, Yi halký gibi savaþtýklarý insanlarý nitelemek için Ýngilizceye kimi zaman “barbar” olarak çevrilen ifadeler kullanýyor.
Bazý insanlar, Ýzlanda’yý kolonileþtirmelerine ve Yeni Dünya’ya açýlmalarýna olanak saðlamýþ geliþmiþ denizcilik tekniklerine sahip olmalarýna raðmen Vikinglerin barbar olduklarýný düþünüyor.
Hatta günümüzde bazýlarý, antik dönemlerde kullanýlan týbbi yöntemleri, hala kullanýlýyor olsalar da “barbarca” olarak niteliyor.
Antik Yunanlar için barbar, çevreden olmayan veya Yunanca konuþmayan kimselere deniyordu, bu kimselerin iyi veya kötü niyetli olmasý iþi deðiþtirmiyordu. Zamanla bu kelime Antik Yunanlarýn muhtemel artýk tanýyamayacaðý bir noktaya kadar deðiþti.
Live Science. 26 Nisan 2018.
Kaynak: Arkeofili
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >