Blog
Likya’nın Direniş ve Kültürel Bellek Kenti: Xanthos’ta Kazılar Yeni Bulgularla Sürüyor
Xanthos'un tarihsel anlatılarında en dikkat çeken yön, bağımsızlık ve özgürlük uğruna toplu ölümü seçen halkıyla özdeşleşmesidir.
www.arkeolojikhaber.com
Likya Birliği’nin üç oy hakkına sahip kentlerinden Xanthos’ta yürütülen kazılar, kentin hem politik tarihini hem de kültürel katmanlarını yeniden görünür kılıyor. Atatürk Üniversitesi’nden Doç. Dr. Hasan Kasapoğlu başkanlığındaki ekip, kentin antik mimarisinin yanı sıra direniş tarihine ışık tutan anlatıları da gün yüzüne çıkarıyor. Artan ziyaretçi sayısı ve devam eden renovasyon çalışmaları, Xanthos’un kültür turizmi potansiyelini güçlendiriyor.
Likya Birliği’nin İdari Merkezi Olarak Xanthos’un Konumu
Eşen Çayı (antik Xanthos Nehri) kenarında, ovaya hâkim iki tepe üzerinde kurulan Xanthos, Likya Birliği’nin Patara, Myra, Olympos, Pınara ve Tlos ile birlikte üç oy hakkına sahip seçkin kentleri arasında yer alır. Birliğin belirli dönemlerdeki başkentlik görevini üstlenmiş olan kent, bu özelliği nedeniyle hem siyasi hem de idari anlamda Likya uygarlığının çekirdek yerleşimlerinden biri kabul edilmektedir.
İlk bilimsel kazılar 1950 yılında Fransız ekipler tarafından başlatılmış olup günümüzde çalışmalar Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Kasapoğlu başkanlığında sürdürülmektedir. Kent, dikme anıt mezarları, anıtsal tiyatrosu, bazilikası, ana caddesi, kaya mezarları ve çok katmanlı mimari dokusuyla Likya dünyasının hem kültürel hem de ideolojik yapısını anlamaya elverişli benzersiz bir laboratuvar niteliği taşımaktadır.
Direnişin Kenti: Xanthos’un Tarihsel Hafızası
Xanthos'un tarihsel anlatılarında en dikkat çeken yön, bağımsızlık ve özgürlük uğruna toplu ölümü seçen halkıyla özdeşleşmesidir. “Tarihin babası” olarak anılan Herodot’un aktardığı üzere, kent iki farklı kuşatma sırasında teslim olmayarak esareti reddetmiş, savaşta yenileceklerini anladıkları noktada kadın ve çocukları da dâhil olmak üzere topluca ölümü tercih etmiştir. Bu dramatik hafıza, Xanthos’u yalnızca bir arkeolojik alan olmaktan çıkararak, özgürlük düşüncesinin mekânsal temsili hâline getirir.
Kazı Başkanı Kasapoğlu, Xanthos’un bu yönünün ziyaretçiler üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu vurgulayarak, kentin “hikâyeleriyle tarih sahnesinde benzersiz bir yolculuk” sunduğunu ifade etmektedir. Kasapoğlu’na göre bu direniş geçmişi, Xanthos’un kültürel kimliğini belirleyen temel unsurlardan biridir ve kazı buluntuları bu tarihsel anlatıları maddi kültür üzerinden desteklemektedir.
Doç. Dr. Hasan Kasapoğlu
Sarpedon’dan Günümüze: Likya’nın Sürekliliği
Xanthos, yalnızca siyasi tarih açısından değil, mitolojik anlatılar bakımından da Likya geleneğinin merkezlerinden biridir. Kazı başkanı Kasapoğlu, Likya Beyi Sarpedon’un Troia Savaşı’ndaki rolünün, Anadolu birlikteliği ve yerel aidiyet duygusunu yansıtan önemli bir örnek olduğunu vurgulamaktadır. Sarpedon’un Hektor’a söylediği “Ben ta uzaklardan geldim, anaforlu Xanthos’tan, uzak Likya’dan...” sözleri, hem Xanthos’un antik dünyadaki prestijini hem de Likya kimliğinin sürekliliğini ortaya koyar.
Kentte Roma ve Doğu Roma dönemlerinde de Likya beyliklerinin anıtsal yapılarının korunmuş olması, Xanthos’un kültürel sürekliliğinin kesintisiz biçimde devam ettiğini kanıtlar niteliktedir. Kasapoğlu'na göre Xanthos, “Likya Uygarlığı'nın erken döneminden geç dönemine kadar tüm kültürel dokuyu kesintisiz biçimde hissettirebilen nadir kentlerden biridir.”
Bu kapsamlı kültürel katmanlaşma, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Xanthos-Letoon bölgesini bölgesel tarih araştırmalarında vazgeçilmez bir referans alanına dönüştürmektedir.
Turizmde Yeni Hedefler ve Kazıların Gelecek Perspektifi
Xanthos’un hem arkeolojik hem de kültürel değerleri, bölgenin turizm potansiyelini her yıl artırmaktadır. Doç. Dr. Kasapoğlu, geçtiğimiz yıl yaklaşık 50 bin ziyaretçi ağırlayan kentin, karşılama merkezinin tamamlanması ve yeni renovasyon çalışmalarının hayata geçirilmesiyle bu sayının en az üç katına çıkabileceğini öngörmektedir.
Alan yönetim planının geliştirilmesi, ziyaretçi yönlendirme unsurlarının tamamlanması ve kazı buluntularının sergileneceği yeni müze düzenlemeleri, Xanthos’un sürdürülebilir kültür turizmi için güçlü bir altyapıya sahip olmasını hedeflemektedir. Bu çabalar, Xanthos’un yalnızca geçmişi temsil eden bir arkeolojik alan değil, bilginin üretildiği ve paylaşıldığı aktif bir bilimsel merkez hâline gelmesini amaçlamaktadır.
Kazıların ilerleyen yıllarda kentin erken dönem yerleşim yayılımına, nekropol alanlarının kullanım sürekliliğine ve anıt mezar mimarisine ilişkin yeni bulgular sunması beklenmektedir. Böylece Xanthos’un hem Likya Birliği içerisindeki yeri hem de Akdeniz dünyasındaki bağlantıları daha bütüncül bir çerçevede değerlendirilebilecektir.
Süleyman Elçin aa
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >