Manisa’nın Kula ilçesindeki ayak izleri, 4.700 yıl öncesinde volkanik patlamayı izleyen insanlara ait çıktı.

Tarihöncesi volkanik patlamaları tasvir ettiği düşünülen çok az sayıda örnek var. Bunlardan biri Fransa’daki Chauvet Mağarası’nda çizim, diğeri ise Çatalhöyük’te bir evin duvarında yer alan duvar resmi.

Ancak yakın geçmişte arkeologlar UNESCO Kula Jeoparkı’ndaki (Manisa) dikkate değer Kanlıtaş kaya resmini belgeledi.

Kanlıtaş kaya resmi, bir volkan konisinin çok yakınında, volkanik kül içinde korunmuş halde bulunan insan ayak izlerinin oldukça yakınında yer alıyor. Kula ayak izleri olarak da bilinen bu fosil izler, Çakallar volkan konisinin oluşumuna insanların şahit olduğunu şüphe götürmez şekilde kanıtlıyor.

Ancak bu volkanik patlamanın tarihi uzun zamandır net olarak bilinemiyordu. Volkanolog, coğrafyacı ve jeokronologlar’dan oluşan uluslararası araştırmacılar, Çakallar volkanındaki patlamanın ayrıntılarını ve gelişimini ortaya çıkardı.

Araştırmacılar, Kula ayak izleri için iki ayrı yöntemle tespit ettikleri tutarlı bir oluşum tarihi öneriyor.

Volkanik faaliyeti izlemişler

Araştırmaya göre, Çakallar volkanındaki volkanik faaliyet, yakın çevresini birkaç santim kalınlığında nemli bir kül halı ile örtmüş. Patlama ile ortamdaki suyun hızla buharlaşması sonucunda patlama “kuru” bir patlama fazında devam etmiş ve yaklaşık 100 metre yüksekliğindeki Çakallar cüruf konisini oluşturmuş.

Nemli volkanik kül üzerinde insanların ve muhtemelen onlara eşlik eden köpeklerin sakince patlama merkezine doğru ilerlediklerini gösteren ayak izleri, daha sonraki kuru patlamalar sonucu oluşan volkanik cüruf ile örtülüp günümüze kadar korunmuş. İzler, insanların devam eden düşük şiddetli volkanik faaliyeti güvenli bir uzaklıkta izlediklerini gösteriyor.

Patlamayı resmetmiş olabilirler

Ayak izlerine yaklaşık 20 dakikalık yürüyüş mesafesinde bir kaya sığınağına çizilmiş olan Kanlıtaş kaya resmi de patlayan bir cüruf konisini ve lav akıntısını tasvir ediyor gibi görünüyor.

Konik bir yapıyı gösteren resim, tepesindeki krater benzeri eliptik çizim ile bir cüruf konisine çok benziyor. Krater içindeki kırmızı noktalar, bugün İtalya’daki Stromboli Volkanı’nın zirve kraterinde görebileceğiniz küçük bacaları andırıyor. Koninin altına çizilmiş olan kalın çizginin de volkandan dışarı doğru akan lav akıntısını tasvir ediyor olması muhtemel.

Kaya resmi ayrıca, volkan çiziminin üstünde baş ve işaret parmağı olmayan üç el baskısı ile de işaretlenmiş.

Yaklaşık 4.700 yıl önce

Kula ayak izlerinin sahipleri, bu esrarengiz doğa olayını seyretmeye gelen ve daha sonra bunu bir duvar resmiyle kayda dönüştüren ilk “volkanologlar” mı?

Bu soruda hala bir spekülasyon payı var, fakat yeni radyometrik yaş tayinleri yüksek bir kesinlikle volkanik patlamanın Bronz Çağı’nda, günümüzden 4.700 yıl önce olduğunu gösteriyor.

Kanlıtaş kaya resminin Çakallar volkanının patlamasını resmettiği varsayımı doğruysa, bu resim, insanların patlamaya şahit olduğunun ayak izleriyle birlikte “kanıtlanabildiği” en eski volkanik patlama resimlerinden biri.

Araştırmacılar bu çalışma ile, “Ayak izleri sayesinde bu kaya resminin Bronz çağı insanlarının volkanik aktiviteye şahit olduğunu ve bunu resmettiğinin ‘kanıtlanabilir’ nitelikte olduğunu” söylüyor.

---

Makale: Ulusoy, İ., Sarıkaya, M. A., Schmitt, A. K., Şen, E., Danišík, M., & Gümüş, E. (2019). Volcanic eruption eye-witnessed and recorded by prehistoric humans. Quaternary Science Reviews, 212, 187-198.

www.arkeofili.com