Blog
Maya Uygarlığının En Parlak Döneminde 16 Milyon Nüfusu Vardı
Maya Alçak Arazileri; günümüz Guatemala, Belize ve Meksika’sının bazı bölgelerini kapsayan ormanlık alanlardan oluşuyor.
www.arkeofili.com
Yeni bir araştırmaya göre en parlak döneminde Maya uygarlığının nüfusu, günümüzdeki İstanbul nüfusu kadardı.
Antik Maya uygarlığının nüfusu tahmin edilenden çok daha fazlaydı. C: Wikimedia Commons
Araştırmacılar, Maya alçak arazilerini haritalamak için lazer teknolojisi kullandıktan sonra, Geç Klasik Dönem’de (MS 600–900) toplam Maya nüfusuna dair tahminlerini güncelledi.
Yeni araştırmalara göre, 1.400 yıl önce zirvedeyken Maya nüfusu, daha önce düşünüldüğünden çok daha büyük olabilir. Çalışma ayrıca, o dönemdeki Maya yerleşimlerinin önceki araştırmaların öne sürdüğünden çok daha karmaşık ve birbirine bağlı olduğuna işaret ediyor.
2018’de yapılan bir araştırma, Geç Klasik Dönem olarak bilinen MS 600–900 yılları arasında Maya nüfusunun 11 milyon olduğunu tahmin etmişti. Ancak Journal of Archaeological Science: Reports dergisinde yayımlanan yeni çalışmada, 2018’deki araştırmanın bazı yazarları bu tahmini 16 milyona çıkardı.
Her iki çalışma da, nüfus tahminini lidar (light detection and ranging – ışık algılama ve uzaklık ölçme) verilerini kullanarak yaptı. Uçakla taşınan bir cihazın yere lazer darbeleri göndererek oluşturduğu 3B haritalar sayesinde elde edilen bu veriler, yapı kalıntılarını ortaya çıkarıyor. Bu kalıntılar, nüfus yoğunluğu hakkında ipuçları veriyor ve araştırmacılar bu bilgiyi kullanarak toplam nüfusu hesaplayabiliyor.
Yeni çalışmanın başyazarı Francisco Estrada-Belli yaptığı açıklamada, “2018 lidar analizimizden nüfus tahminlerinde mütevazı bir artış bekliyorduk, fakat yüzde 45’lik bir sıçrama görmek gerçekten şaşırtıcıydı” diyor. “Bu yeni veriler, Maya Alçak Arazileri’nin zirve döneminde ne kadar yoğun nüfuslu ve toplumsal olarak organize olduğunu doğruluyor.”
Maya Alçak Arazileri; günümüz Guatemala, Belize ve Meksika’sının bazı bölgelerini kapsayan ormanlık alanlardan oluşuyor. Araştırmacılar, özellikle Guatemala’nın Petén bölgesi, Batı Belize ve Meksika’nın Campeche ile Quintana Roo eyaletlerinde toplam 95.000 kilometrekarelik bir alanın lidar haritasını çıkardı.
Maya uygarlığı, MS 250 ile 900 yılları arasında zirveye ulaşmış, bu dönemde Mezoamerika’da birçok şehir gelişmişti. Araştırmacılar uzun süredir, bu şehirlerin dışında uygarlığın yalnızca yağmur ormanlarına serpiştirilmiş tarım alanlarıyla çevrili dağınık yerleşimlerden ibaret olduğunu düşünüyordu.
Ancak yeni araştırma, Maya yerleşimlerinin çok daha karmaşık ve birbirine bağlı olduğunu gösteriyor.
Estrada-Belli, “Bu lidar verilerinin, antik Maya yerleşim düzenine dair şimdiye kadarki en net tabloyu verdiğinden eminiz” diyor. “Artık elimizde, Maya toplumunun hem şehirlerde hem de kırsalda son derece yapılandırılmış olduğunu ve kaynak ile toplumsal örgütlenme açısından önceden anlaşılandan çok daha ileri bir düzeyde bulunduğunu gösteren somut kanıtlar var.”
Araştırmacılar, hem kentsel hem de kırsal alanlarda aynı inşaat düzenlerini tespit etti: Elitler tarafından kontrol edilen merkezi bir kamu meydanı ve bunun çevresine dağıtılmış konut alanları ile tarım arazileri. Lidar ile ortaya çıkarılan yapıların neredeyse tamamı bir meydana 5 kilometreden daha yakın bir konumdaydı. Bu da elit olmayan kırsal halkın bile yurttaşlık ve dini yaşamın pek çok unsuruna erişimi olduğunu gösteriyor.
Bu bulgular, uzun süredir kabul gören “kırsal Maya yerleşimleri şehirlerden izoleydi ve idari/ritüel merkezlerle bağlantısızdı” varsayımını çürütüyor. Araştırmacılar çalışmada, “Hiçbir kırsal topluluk izole, bağlantısız veya bağımsız olarak değerlendirilemez” diye yazıyor.
Sonuçlar ayrıca, kuzey Maya Alçak Arazileri’nin daha önce fark edilenden çok daha kentleşmiş ve yoğun nüfuslu olduğunu gösteriyor; bu da nüfus tahminindeki artışı açıklıyor.
Araştırmacılar, “Kuzey Orta Maya Alçak Arazileri ağırlıklı olarak kırsal olmaktan uzaktı” diye belirtiyor. “Kuzey ve güney bölgelerdeki kentsel-kırsal yoğunluk oranları şaşırtıcı derecede benzer; bu durum önceki değerlendirmelere meydan okuyor.”
Yine de kuzey Maya Alçak Arazileri geniş tarımsal altyapıya sahipti ve bu altyapının, gıda üretimi ve dağıtımını yöneten elitler tarafından işletildiği düşünülüyor.
Yeni nüfus tahminleri, uygarlığın MS 800–1000 yılları arasındaki çöküşüne dair yeni sorular da ortaya çıkarıyor; zira daha büyük bir nüfusun, siyasi çalkantıları ve çevresel sorunları artırmış olabileceği belirtiliyor.
Bugün hâlâ Mezoamerika’da pek çok Maya yaşamaya devam ediyor. Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara’daki MezoAmerika Araştırma Merkezi’ne göre, güney Meksika ve Orta Amerika’da yaklaşık 8 milyon Maya yaşıyor.
Live Science. 7 Ağustos 2025.
Makale: Estrada-Belli, F., Canuto, M. A., Šprajc, I., & Fernandez-Diaz, J. C. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >