Blog
Maymunlar Backstreet Boys’a Ritim Tutmayı Öğrendi
Bilim insanları daha önce, yalnızca insanlar ve ötücü kuşlar gibi karmaşık vokal öğrenme yeteneğine sahip türlerin hareketlerini bir ritme senkronize edebildiğini düşünüyordu.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Makaklar biraz eğitimle, daha önce sadece birkaç hayvanda görülen bir yetenek olan, müzikle uyumlu ritmik hareketler yapabiliyorlar.
Araştırmacılar, çalışma için daha önce metronomla aynı anda vurma eğitimi almış iki yetişkin erkek makakla çalıştı. C: Wikimedia Commons
İki makak, farklı şarkıların ritmine tempo tutmayı öğrendi; bu da insanın ritim duygusunu nasıl kazandığına dair ipuçları sunabilir. Ancak bazı bilim insanları, yoğun eğitim gerektiren bu başarının evrimsel sürece dair gerçekten bir şey söyleyip söyleyemeyeceğinden şüpheli.
Biraz eğitimle, maymunlar müziğin ritmine eşlik etmeyi öğrenebiliyor. Science dergisinde yayımlanan bulgular, ritmi algılama yeteneğinin hayvanlar aleminde önceden düşünülenden daha yaygın olabileceğini gösteriyor. Aynı zamanda insanların ritim duygusunun, primat atalarımızdan bize geçmiş olabileceğine de işaret ediyor.
Çalışmanın ortak yazarı sinirbilimci Vani Rajendran, “Bu ritim tutma becerisinin eğitim yoluyla kazanılabilmesi, insan müzikselliğinin evrimsel kökenlerini anlamamız açısından önemli sonuçlara sahip” diyor. Bu keşif, beynin müziğe tempo tutmak, dans etmek ya da şarkı söylemek için gereken yapı ve bağlantılarını anlamamıza da katkı sağlayabilir.
Bilim insanları daha önce, yalnızca insanlar ve ötücü kuşlar gibi karmaşık vokal öğrenme yeteneğine sahip türlerin hareketlerini bir ritme senkronize edebildiğini düşünüyordu. Ancak Rajendran ve meslektaşları, bu hipotezi makak maymunlarıyla test etmek istediler ve bunun için ellerinde mükemmel denekler vardı.
Çalışma için bilim insanları, daha önce düzenli aralıklarla tık sesi çıkaran bir cihaz olan metronomla vuruşlarını senkronize etmeleri için eğitilmiş iki yetişkin erkek makakla çalıştı. Araştırmacılar, bu maymunların repertuvarlarını genişletip çok daha karmaşık ve çoğu zaman daha öznel müzikal ritimlere eşlik etmeyi öğrenip öğrenemeyeceklerini görmek istiyordu.
Araştırmacılar, ödül olarak meyve suyu ya da su kullanarak, makaklara çeşitli akustik olarak karmaşık ses dizilerine ve ardından gerçek şarkıların bölümlerine bir elleriyle zamanında vurmalarını öğretti. Makakların dinlediği parçalar arasında Backstreet Boys’un “Everybody (Backstreet’s Back)” şarkısı ve Billy Bragg’in “A New England” parçası da vardı. Karşılaştırma için aynı testler 18 insan katılımcı üzerinde de yürütüldü.
Hem insanlar hem de makaklar, müziğin ritmine başarıyla tempo tuttu. Ancak insanlar bunu hiçbir talimat almadan yapabilirken, maymunların “yoğun eğitim”e ihtiyaç duyduğu ve görevi hâlâ “zorlayıcı” bulduğu makalede belirtiliyor.
Peki bulgular vokal öğrenme hipotezini çürütüyor mu? Kesin olarak değil, fakat araştırmacılar, “sessiz öğrenen türler için daha önce varsayılanın ötesinde ritim algısında daha fazla genelleme ve esnekliğe” işaret ettiklerini belirtiyor.
Ekip, müzikal ritim algısını vokal öğrenici olmayan türleri de kapsayacak şekilde açıklamaya yardımcı olabilecek bir fikir ortaya koydu. Öne sürdükleri “dört bileşenli” hipoteze göre, ses örüntülerini algılayabilen, bir sonraki vuruşu öngörebilen, duyduğuna göre davranış sergileyebilen ve tüm bu süreçleri ödüle dayalı pekiştirmeyle koordine edebilen herhangi bir hayvan, ritmik müzik algısına sahip olabilir.
Çalışmaya dahil olmayan ve Avustralya’daki New England Üniversitesi’nde görev yapan hayvan davranışları araştırmacısı Gisela Kaplan, müzikal yeteneğin sanılandan daha yaygın olabileceği görüşüne katılıyor ve yeni çalışmayı ikna edici bulduğunu söylüyor.
Ancak diğer bazı araştırmacılar, ritme tempo tutan makaklar ile müzikalitenin evrimi arasındaki bağlantı hakkında kuşkucu.
Science dergisinde aynı sayıda yayımlanan yorum yazısında, Princeton Üniversitesi’nden çalışmaya dahil olmayan sinirbilimci Asif Ghazanfar ile müzikolog Gavin Steingo, bu tür bir çalışmanın “insan davranışının evrimi hakkında gerçekten çok bir şey ortaya koyup koyamayacağını” sorguluyor.
“Bisiklete binmeyi öğrenmiş bir maymun, insanın bisiklet sürme evrimini anlamaya yardımcı olabilir mi?” diye soruyorlar. “Bu süreci incelemek, bir maymunun gizli bir bisiklet sürme kapasitesini ortaya çıkarmaz; yalnızca koşullandırma yoluyla, kültürel evrimle kazanılmış bir insan becerisini benimseyebileceğini gösterir.”
Çalışmaya dahil olmayan ve İspanya’daki Girona Üniversitesi’nde görev yapan psikolog Miguel Llorente ise sonuçların “büyük bir ihtiyatla” ele alınması gerektiğini söylüyor. İspanya Bilim Medya Merkezi’nin derlediği uzman görüşünde, örneklemin “son derece küçük” olmasını ve hayvanların uzun süreler boyunca doğal olmayan görevleri yerine getirmek için eğitilmiş olmasını eleştiriyor.
“Bu çalışma ilginç sorular ortaya koyuyor, ama primatlarda ritmin evrimi hakkında sağlam yanıtlar sunmaktan hâlâ çok uzak.”
Smithsonian Magazine. 3 Aralık 2025.
Makale: Vani G. Rajendran et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >