Blog
Maymunlar Kahkaha Duyduktan Sonra Daha İyimser Oluyor
Bu araştırma, büyük kuyruksuz maymunların kahkahasının insanlar üzerindeki etkilere benzer şekilde bilişsel ve duygusal etkileri olabileceğini gösteren ilk çalışma olma özelliğini taşıyor.
www.arkeofili.com
Yapılan deneyler, bonoboların, diğer bonoboların kahkahasını duyduktan sonra daha iyimser davrandığını ortaya koydu.
Bonobolar diğerlerinin kahkahasını duyduktan sonra daha iyimser davranıyor. C: The Ape Initiative
Kahkaha, genellikle dile ve mizah anlayışına bağlı olarak insanlara özgü kabul edilse de, tüm büyük kuyruksuz maymunlar oyun oynarken insan kahkahasına şaşırtıcı derecede benzeyen sesler çıkarıyor ve bu seslerin evrimsel olarak insan kahkahasıyla ortak bir kökene sahip olduğu düşünülüyor.
Indiana Üniversitesi’nden iki araştırmacının önderliğinde yürütülen yeni bir çalışmada, bonoboların (şempanzelerle birlikte insanın en yakın yaşayan akrabaları), diğer bonoboların kahkahasını duyduktan sonra daha iyimser davranma eğiliminde olduğu ortaya kondu. Bu bulgular, primatlarda—ve dolayısıyla insanlarda—olumlu duyguların evrimini anlamak açısından önemli sonuçlar taşıyor.
“Bonobolar kahkaha duyduktan sonra iyimser davranma eğiliminde” başlıklı çalışma, Scientific Reports dergisinde yayımlandı ve kahkahanın bonobolarda, tıpkı insanlarda olduğu gibi olumlu duyguları artırdığını ve kararlarını daha olumlu sonuçlar bekleyecek şekilde etkilediğini ortaya koydu.
Bu araştırma, büyük kuyruksuz maymunların kahkahasının insanlar üzerindeki etkilere benzer şekilde bilişsel ve duygusal etkileri olabileceğini gösteren ilk çalışma olma özelliğini taşıyor.
Indiana Üniversitesi Bilişsel Bilim Programı’nda misafir araştırmacı Sasha Winkler ve aynı üniversitenin Antropoloji ve Bilişsel Bilim Bölümü profesörü Erica Cartmill tarafından yürütülen çalışma, Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü’nden Isabelle Laumer ve Güney Alabama Üniversitesi’nden Heidi Lyn ile birlikte gerçekleştirildi.
Çalışmada, hayvan psikolojisinde ruh halini değerlendirmek için kullanılan bir yöntem olan bilişsel yanlılık testi uygulandı. Bu testle, bonoboların kahkaha duyduktan sonra belirsiz uyaranlara daha iyimser yaklaşıp yaklaşmadığı gözlemlendi.
“Şempanzeler gibi diğer maymunlarda, oyun sırasında bulaşıcı kahkaha olduğunu biliyoruz” diyor çalışmanın baş yazarı Dr. Winkler. “Bu davranışın, kahkahanın kendisinin oluşturduğu olumlu duygularla açıklanıp açıklanamayacağını merak ettik.”
Araştırmacılar önce bonoboları, içi yiyecek dolu olan siyah kutulara yaklaşmaya ve her zaman boş olan beyaz kutulardan uzak durmaya eğittiler. Daha sonra bonobolara, ya başka bonobolardan gelen kahkaha sesleri ya da kontrol sesleri dinletildi ve ardından daha önce hiç görmedikleri gri kutular sunuldu. Hem insanlar hem de hayvanlar olumlu ruh halindeyken daha iyimser davranırlar—bu da belirsiz işaretlerle karşılaştıklarında daha büyük ödüller bekledikleri anlamına gelir.
“Bunu, dünyaya pembe gözlüklerle bakmak gibi düşünebilirsiniz” diye açıklıyor Winkler. “Bonobolar, kahkaha duyduktan sonra gri kutulara çok daha fazla yaklaşma eğilimi gösterdiler; onları ödüllü kutular gibi algıladılar ve içeride ödül bulmayı umdular.”
Çalışmadaki deneysel kurulum. C: Winkler, S.L., Laumer, I.B., Lyn, H. et al. 2025.
Bu çalışma, büyük kuyruksuz maymunların yalnızca kahkaha atmakla kalmadığını, aynı zamanda kahkaha duyduklarında duygusal değişimler yaşadığını gösteren ilk deneysel kanıtı sunuyor. Bu da, olumlu sesli ifadelerin bilişsel etkilerinin evrimsel kökenlerine ışık tutuyor.
“Bonoboların kahkaha duyduktan sonra daha iyimser davranması, yalnızca bu sesin kendisinin onlarda olumlu bir duygusal durum yarattığını gösteriyor” diyor Prof. Cartmill. “Bu, bildiğimiz kadarıyla, kısa süreli bir deneysel müdahale ile insan dışı primatlarda olumlu duygu değişimini ölçen ilk çalışma.”
Bonobolar, şempanzeler, goriller ve orangutanlar dahil tüm büyük kuyruksuz maymunlar, oyun sırasında insan kahkahasına benzeyen sesler çıkarıyorlar. Önceki akustik analizler, bu seslerin insan kahkahasıyla ortak evrimsel kökene sahip olduğunu göstermişti. Yani insan kahkahası, muhtemelen büyük kuyruksuz maymunların ortak atasında oyun sırasında çıkarılan seslerden evrilmişti.
Yeni bulgular, yalnızca davranışsal ve akustik benzerlikleri değil, aynı zamanda kahkahanın bilişsel ve duygusal etkilerinin de ortak olduğunu gösteriyor.
“Sonuçlarımız, diğer kuyruksuz maymunların kahkahasının yalnızca evrimsel ve davranışsal değil, muhtemelen bilişsel-duygusal açıdan da insan kahkahasına benzediğini gösteriyor” diyor Winkler. “Bu tür duygusal bulaşıcılık, dil evriminden çok daha önce primat soyunda zaten mevcut olabilir.”
Bu bulgular önemli, çünkü duygusal bulaşıcılık—başkalarının duygularını “yakalama” eğilimi—empati kurmanın önemli bir yönü olarak görülüyor. Winkler’e göre, “Bizimki gibi çalışmalar, empati, iletişim ve iş birliğinin evrimsel yapı taşlarını çözmemize yardımcı olabilir.”
Bu araştırma, hayvanlarda olumlu duygusal durumlara odaklanan ve henüz yeni gelişen bir araştırma alanının parçası.
“Duygular; hafıza, dikkat ve karar alma gibi bilişsel süreçleri büyük ölçüde etkiler” diyor Cartmill. “Ancak araştırmalar bugüne kadar çoğunlukla korku ve saldırganlık gibi kolayca gözlemlenebilen olumsuz duygulara odaklandı. Biz en yakın akrabalarımızda olumlu duygularla biliş arasında nasıl bir ilişki olduğunu daha iyi anlamak istedik.”
Araştırmacılar, bulgularının olumlu duygular üzerine karşılaştırmalı çalışmaları teşvik etmesini umuyor.
Araştırma, Iowa’daki Des Moines şehrinde yer alan Ape Initiative adlı merkezde yaşayan bonobolarla yürütüldü. Deneye katılan dört bonobodan biri, klavye sembolleriyle iletişim kurabilme yeteneğiyle ünlü olan ve kısa süre önce hayatını kaybeden Kanzi idi.
“Kanzi hâlâ hayattayken onunla çalışma şansına sahip olduğum için son derece minnettarım” diyor Winkler. “Bu araştırmanın, bonobolar ile insanlar arasındaki çarpıcı benzerlikler konusunda kamuoyunun farkındalığını artırmasını umuyoruz. Bu olağanüstü hayvanlardan öğreneceğimiz çok şey var.”
Indiana University. 26 Haziran 2025.
Makale: Winkler, S.L., Laumer, I.B., Lyn, H. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >