Blog
Olağanüstü Bir Keşif, Afrika Tarih Öncesine Işık Tutuyor: Senegal'de 9.000 Yıllık Atölye Ortaya Çıkarıldı
Mağaraların katman katman eserler barındırdığı Avrupa'nın aksine, Batı Afrika'nın iklimsel ve jeolojik koşulları genellikle katmanlı arkeolojik kalıntıları silerek araştırmacılara yalnızca parçalı ipuçları bırakmıştır.
www.arkeonews.com
Senegal'deki Falémé Vadisi, Batı Afrika’nın en iyi korunmuş tarih öncesi alanlarından birini ortaya çıkararak bölgenin son avcı-toplayıcılarına dair eşi benzeri görülmemiş bilgiler sunuyor.
Cenevre Üniversitesi (UNIGE) arkeologları, uluslararası ortaklarla iş birliği yaparak, Doğu Senegal'deki Ravin Blanc X (RBX) sahasında 9.000 yıllık bir Geç Taş Devri kuvars taşlama atölyesi ve ocağı ortaya çıkardı. PLOS One'da yakın zamanda yayınlanan bu keşif, Batı Afrika'nın erken Holosen avcı-toplayıcı topluluklarının –Avrupa, Asya veya Doğu Afrika’daki benzerlerine kıyasla çok daha az belgelenmiş olan topluluklar- anlaşılmasında kritik bir boşluğu doldurmaya yardımcı oluyor .
Batı Afrika'nın erken Holosen dönemine dair nadir bir pencere
Arkeologlar, onlarca yıldır Batı Afrika'nın tarih öncesi geçmişini yeniden inşa etmek için çabalıyor. Mağaraların katman katman eserler barındırdığı Avrupa'nın aksine, Batı Afrika'nın iklimsel ve jeolojik koşulları genellikle katmanlı arkeolojik kalıntıları silerek araştırmacılara yalnızca parçalı ipuçları bırakmıştır.
2017 yılında keşfedilen ve 2020-2023 yılları arasında kazılan Ravin Blanc X alanı, nadir bir istisna teşkil ediyor. Daha sonraki Neolitik tortuların altında, araştırmacılar günümüzden 9.397 ila 8.988 yıl öncesine tarihlenen, olağanüstü derecede iyi korunmuş bir Erken Holosen yerleşim katmanı ortaya çıkardılar.
UNIGE Küresel Araştırmalar Enstitüsü'nde kıdemli öğretim görevlisi olan Dr. Anne Mayor, "Batı Afrika'da bu kadar korunmuş, katmanlı bir Geç Taş Devri alanı bulmak olağanüstü," diye açıklıyor. "Bu bize, iklim ve çevresel değişikliklerin damgasını vurduğu önemli bir geçiş döneminde yaşayan avcı-toplayıcıların teknik becerileri ve kültürel uygulamaları hakkında doğrudan kanıtlar sunuyor."
2017 yılında Doğu Senegal'deki Falémé Vadisi'nde keşfedilen Ravin Blanc X arkeolojik alanı (25 m²), Batı Afrika'da Holosen döneminin başlarına tarihlenen az sayıdaki alandan biridir. Kaynak: UNIGE-ARCAN
Kuvars atölyesi: Antik zanaatkarlığın yeniden inşası
Alanın merkezinde, tarih öncesi alet üreticilerinin mikrolitler ürettiği bir kuvars yontma atölyesi yer alıyor. Mikrolitler, ok ve mızrak yapmak için büyük olasılıkla tahta veya kemiğe takılan küçük, standart taş aletlerdir.
Geride bitmiş aletler kalmamış olsa da (avcı-toplayıcılar bunları götürdüğü için), kazıda çekirdekler, yongalar ve dilgicikler de dahil olmak üzere 1.400'den fazla taş parçası ortaya çıkarıldı. Arkeologlar, bu parçaları bir bulmaca gibi dikkatlice birleştirerek, indirgeme sıralarını yeniden oluşturabildiler ve taş ustalarının yöntemlerini tespit edebildiler.
İki farklı üretim stratejisi ortaya çıktı:
Geniş, dikdörtgen boşluklar, kalın ve sağlam.
Asimetrik uçlu, ince ve uzunlamasına boşluklar, hassas av aletleri için çok uygundur.
Yüksek standardizasyon seviyesi, bu toplulukların alet üretiminde verimliliğe ve beceriye değer verdiğini gösteriyor. Baş araştırmacı Charlotte Pruvost, "Kuvarsın titizlikle seçilmesi ve kullanılan ileri teknikler, dünyanın diğer bölgelerindeki çağdaş geleneklerle rekabet edebilecek düzeyde ileri düzey bir işçilik sergiliyor," diyor.
2017 yılında Doğu Senegal'deki Falémé Vadisi'nde keşfedilen Ravin Blanc X arkeolojik alanı (25 m²), Batı Afrika'da Holosen döneminin başlarına tarihlenen az sayıdaki alandan biridir. Kaynak: UNIGE-ARCAN
Günlük yaşamın kanıtları: Şömine ve çevresel ipuçları
Atölyeden sadece birkaç metre uzakta, arkeologlar, içinde hâlâ kömür kalıntıları bulunan 65 cm genişliğinde dairesel bir şömine ortaya çıkardılar. Yapılan analizler, odunun Sudan savanlarına özgü bir tür olan Detarium microcarpum olduğunu ortaya koydu. Kömürün radyokarbon tarihlemesi, tutarlı Erken Holosen tarihleri ??sağlayarak alanın yaşını doğruladı.
Daha ileri fitolit analizleri (mikroskopik bitki kalıntıları), arazinin Afrika Nemli Dönemi'nin daha nemli koşullarını yansıtan, ağaçlar ve palmiyelerle bezeli açık bir savan olduğunu ortaya koydu. Bu ekolojik bağlam, avcılık, toplayıcılık ve balıkçılıktan oluşan hareketli bir yaşam tarzını desteklemiş olabilir.
Batı Afrika'da farklı kültürel gelenekler
Senegal ve Mali'deki diğer Geç Taş Devri alanlarıyla yapılan karşılaştırmalar, Ravin Blanc X'in, standart mikrolit üretimiyle karakterize edilen daha geniş bir Sahelo-Sudan kültürel fasiyesinin parçası olduğunu göstermektedir.
Buna karşılık, Güney Batı Afrika'daki tropikal orman ortamlarındaki alanlar daha az standartlaşmış, fırsatçı alet yapım gelenekleri sergilemektedir. Bu farklılık, tarih öncesi popülasyonların kültürel ve ekolojik çeşitliliğini vurgulamakta ve bölgesel grupların aynı geniş zaman dilimi içinde bile çevrelerine farklı şekilde adapte olduklarını göstermektedir.
RBX-1'in 4. katmanında bulunan litik malzeme. (1–6) Çakmaktaşı mikro kesitleri. (7) Çakmaktaşı segmenti. (8–9) Hematit mikro kesitleri. (10) Gri taş kazıyıcı. (11) Hematit cilalı balta. (12) Hematit cilalı iğne parçası. (13) Hematit cilalı ve rötuşlu keski parçası. Çizimler: E. Gutscher. Fotoğraflar: C. Pruvost. Kaynak: Pruvost ve diğerleri, 2025, PLOS One.
Tarih öncesi bilgi boşluğunu kapatmak
Ravin Blanc X'in keşfi, Senegal'in arkeolojik kayıtlarını zenginleştirmekle kalmıyor, aynı zamanda çok az sayıda tabakalı yerleşimin bulunduğu Batı Afrika'nın tarih öncesi döneminde önemli bir boşluğu da dolduruyor. Arkeoloji, jeoloji, paleobotanik ve radyokarbon tarihlemeyi birleştiren disiplinlerarası araştırma, iş birlikçi bilimin bir zamanlar görünmez olduğu düşünülen dönemlere nasıl ışık tutabileceğinin altını çiziyor.
UNIGE'de fahri profesör ve Afrika'da İnsan Popülasyonu ve Paleoçevre projesinin direktörü Eric Huysecom, "Bu alan, insan gruplarının Holosen'in başlangıcındaki çevresel değişimlere nasıl tepki verdiğini anlamamıza yardımcı oluyor," diyor. "Ayrıca, Batı Afrika'nın tarih öncesi dönemde marjinal olduğu şeklindeki eski düşünceye de meydan okuyor. Aslında, canlı ve yenilikçi topluluklara ev sahipliği yapıyordu."
Afrika arkeolojisi için bir dönüm noktası
İsviçre Ulusal Bilim Vakfı'nın finansmanı ve Senegal, Fransa, Almanya ve İsviçre'deki kurumlarla iş birliğiyle yürütülen Ravin Blanc X kazısı, Afrika arkeolojisi için bir dönüm noktası niteliğinde. Bulgular, her yeni keşfin insanlık tarihinin küresel anlatılarını yeniden şekillendirme potansiyeline sahip olduğu, yeterince araştırılmamış bölgelerde daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurguluyor.
Pruvost ve meslektaşlarının vurguladığı gibi, alanın olağanüstü korunumu paha biçilmez bir zaman kapsülü sunuyor. Batı Afrika'nın son avcı-toplayıcılarının kuvars taşlama sanatında ustalaştıkları, kısa ama önemli bir anı yakalıyor; bu, onların yaratıcılığının, dayanıklılığının ve kültürel özgünlüğünün bir kanıtı.
Cenevre Üniversitesi (UNIGE)
Pruvost C, Huysecom E, Garnier A, Hajdas I, Höhn A, Lespez L ve diğerleri (2025) Senegal'de Erken Holosen'e tarihlenen Geç Taş Devri kuvars taşlama atölyesi ve şöminesi: Ravin Blanc X alanı (RBX). PLoS One 20(9): e0329824.
Kapak Görseli Kaynağı: 2017 yılında Doğu Senegal'deki Falémé Vadisi'nde keşfedilen Ravin Blanc X arkeolojik alanı (25 m²), Batı Afrika'da Holosen döneminin başlarına tarihlenen az sayıdaki alandan biridir. Kaynak: C UNIGE_ARCAN
By Leman Altuntaş
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >