Blog
Tarihöncesi İnsanlar, Hayvanların Dişlerini Nasıl Çıkarıyordu?
Araştırma, Letonya’daki Zvejnieki mezarlık alanına (MÖ 7.500 ila 2.500) odaklanıyor. Bu alandaki mezarlardan bugüne kadar 2.000’den fazla hayvan dişi çıkarıldı.
www.arkeofili.com
Deneysel çalışmalar sayesinde, artık tarihöncesi avcı toplayıcıların, süs yapmak amacıyla hayvanların dişlerini nasıl söktüğünü biliyoruz.
Dişi geyik (elk) ön kesici dişleri, 5 aylık suda bekletme deneyi ve ardından dondurma işlemi sonrasında neredeyse tamamen bağ dokularından ve diğer yumuşak dokulardan arınmıştı ve hiçbir zarar belirtisi göstermiyordu. C: A. Macane & K. Nordqvist
Deneysel arkeoloji alanında yapılan öncü bir çalışma, tarihöncesi Avrupa’nın kuzeydoğusunda yaşayan toplulukların kişisel süs eşyaları yapmak için hayvan dişlerini nasıl çıkardığını ortaya koydu. Bulgular, eski avcı-toplayıcılarının günlük yaşamlarına ve kültürel uygulamalarına dair yeni bilgiler sağlıyor.
Araştırma, Letonya’daki Zvejnieki mezarlık alanına (MÖ 7.500 ila 2.500) odaklanıyor. Bu alandaki mezarlardan bugüne kadar 2.000’den fazla hayvan dişi çıkarıldı.
Önceki çalışmalar bu süs eşyalarının sembolik ve estetik rollerine odaklanmıştı, fakat bu yeni araştırma daha önce gözden kaçan kritik bir soruya yanıt arıyor: Bu dişler hayvan kafataslarından nasıl çıkarıldı?
Deneysel arkeoloji yöntemlerini kullanan araştırma ekibi, kesme, darbe, hava ile kurutma, suda bekletme, doğrudan ısıtma ve farklı pişirme teknikleri de dahil olmak üzere yedi farklı diş çıkarma yöntemini test etti. Sonuçlara göre, ıslak pişirme ve çukurda buharda pişirme yöntemleri, dişleri zarar vermeden çıkarmak açısından en etkili yöntemlerdi. Bu yöntemler aynı zamanda eti yenilebilir kılıyor ve kemikleri alet yapımına uygun hale getiriyordu.
Çalışma, Archaeological and Anthropological Sciences dergisinde yayımlanan “Taş Çağı hayvan dişi kolyelerinin üretimindeki ilk aşama: Zvejnieki (Letonya) bulguları ve daha geniş toplumsal etkiler” başlığını taşıyor.
Çalışmanın baş yazarı Dr. Aija Macane, “Deneylerimiz, diş çıkarmanın kasıtlı ve zaman açısından dikkat gerektiren bir süreç olduğunu ve özellikle yemek pişirme uygulamalarının bir parçası olarak günlük yaşama entegre edildiğini gösteriyor. Bu bulgular, süs eşyalarında kullanılan dişlerin rastgele toplanmış ya da kolayca bulunmuş olduğu varsayımına meydan okuyor” diyor.
Zvejnieki’deki 122–123 numaralı çiftli mezarda bulunan hayvan dişi topluluğunu oluşturmak için gereken farklı türlerden bireylerin minimum sayısı. C: K. Nordqvist
Bulgular, diş çıkarma işleminin yalnızca işlevsel bir görev değil, aynı zamanda daha geniş kültürel pratiklerin ayrılmaz bir parçası olduğunu gösteriyor. Yiyecek hazırlığı, kişisel süs yapımı ve gömme ritüelleri gibi uygulamalar birbiriyle iç içe geçmişti.
Çalışma, özellikle süs eşyası üretimi ve insan–hayvan ilişkilerine dair “chaîne opératoire” (bir eserin üretiminde izlenen işlem sıralaması) anlayışının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini öne sürüyor.
Araştırmacılar, bu çalışmalarının süs üretiminin erken aşamalarına dair daha fazla araştırmayı teşvik etmesini umuyor. Bu, hem kasaplık uygulamalarıyla hem de insan ve yırtıcı dişlerinin çıkarılması ile yapılacak karşılaştırmaları içerebilir.
“Diş çıkarma sürecini daha iyi anlayarak, dişten yapılmış süs eşyalarının yaşam öykülerine daha derinlemesine bir bakış sunuyoruz—hayvanın avlanmasından işlenmesine, süs haline getirilmesine, kullanılmasına ve sonunda gömülmesine kadar” diye ekliyor Dr. Macane.
Bu çalışma yalnızca tarihöncesi el sanatlarını anlamamıza katkı sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda eski toplumlardaki günlük hayatta kalma, sembolik ifade ve kimlik arasındaki karmaşık ilişkiye de ışık tutuyor.
University of Helsinki. 23 Haziran 2025.
Makale: Macane, A., Nordqvist, K., Mannermaa, K., Needham, A., Pomstra, D., Alcobendas, G. C., … & Little, A. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >