Yapýlan bir araþtýrmada insan toplumlarýný birbirine çokça yakýn, küçük gruplardan koparak yayýlmaya, ayrýca kendi aile ve topluluklarýnýn dýþýndaki, özellikle benzer inanca sahip yabancýlara daha yardýmsever davranmaya iten sebebin her þeyi gören hiddetli bir tanrýya duyulan inanç olduðu öne sürülüyor.

Nature dergisinde yayýmlanan araþtýrma, dindarlýðýn insan topluluklarý arasýnda coðrafi ayrýlýklara raðmen daha derin bir birlik ve dayanýþma kurmaya yardýmcý olabileceðini gösteriyor.

Dünyanýn çeþitli yerlerinde, sekiz küçük toplulukta yaþayan 591 birey üzerinden yürütülen deneyde tanrý inancý taþýyan bireylerin daha az bencil davranma eðilimi gösterdiði ortaya çýkarýldý.

Ýnsanlarýn diðerlerine karþý yardýmsever davranmak istediklerinde, genellikle ticaret ve pazarlama gibi geniþ çaplý iþbirliði gerektiren eylem ve kuruluþlar yaratýp bunlarý destekleyebilecek davranýþlar benimsediði belirtiliyor.

(Tarih Ateizm’in Ýnsanlar Ýçin Din Kadar Doðal Olduðunu Gösteriyor)

British Columbia Üniversitesi Ýnsan Evrimi, Biliþ ve Kültür Merkezi’nden araþtýrma görevlisi, ayný zamanda araþtýrma baþyazarý Benjamin Purzycki ve meslektaþlarýna göre insanlarýn büyüyüp geliþmesi için gerekli inancý kuvvetlendiren þey bu yüce gönüllü davranýþ olabilir.

Araþtýrmacýlar dini inancýn bireysel davranýþlarý nasýl etkilediðini incelemek için, Brezilya, Fiji, Mauritius, Sibirya, Tanzanya ve Vanuatu’dan 591 bireyin katýlýmýyla bir deney gerçekleþtirdi. Katýlýmcýlarýn Hristiyanlýk, Hinduizm, Budizm, animizm ve ata kültü gibi çok çeþitli inançlara sahip olduðu belirtildi.

Ekonomik iki oyun oynamalarý istenen katýlýmcýlara her bir oyunda 30 demir para, iki kap ve altý yüzünden üçü bir renge diðer üçü beyaz renge boyalý bir zar verildi. Katýlýmcý, attýðý zarýn rengine göre parayý ya uzak bir köyde, hiç tanýmadýðý bir dindaþýna gönderecek ya da kendi için alacaktý. Buna göre katýlýmcýlardan parayý hangi kaba koymak istediklerini zihinlerinde canlandýrmalarý istendi. Zar boyalý kýsýmda gelirse para zihinlerinde canlandýrdýklarý kaba, beyaz kýsýmda gelirse diðer kaba girecekti.

(Þeytan Nereden Geldi?)

Bunun dýþýnda, katýlýmcýlara tanrý veya tanrýlarýnýn her þeyi bilip bilemediklerine, ahlaklýlýk hakkýnda ne öðütlediklerine ve kurallarý bozup günah iþleyenleri cezalandýrýp cezalandýrmadýklarýna dair çeþitli sorular soruldu.    

Zardaki beyaz ve renkli yüzlerin eþit sayýda olmasý göz önüne alýndýðýnda, katýlýmcýnýn kendisine kalacak ve dindaþýna gidecek kaplardaki paralarýn ortalama eþit miktarda olmasý (birinde 15 diðerinde 15) gerekirdi.

Ancak, deneyi yürütenler oyunu hile yapmaya müsait olacak þekilde tasarlamýþtý. Katýlýmcýlar oyunu oynadýklarý sýrada herhangi bir kimse tarafýndan gözlenmedikleri ve parayý atacaklarý kabý zihinlerinde seçtikleri için bunu deðiþtirmeleri mümkündü. Öyle de yaptýlar.

Bekleneceði üzere, katýlýmcýlarýn kendi lehlerine olacak þekilde hile yapmasý daha muhtemeldi. Ancak, inandýklarý tanrýnýn her þeyi görüp bildiðini, günahlarý cezalandýrdýðýný söyleyen katýlýmcýlarýn kaba atacaklarý paranýn ulaþacaðý dindaþlarýna karþý daha yardýmsever davrandýðý gözlemlendi. 1. oyunda dindaþlarý için 14.53 para 2. oyunda ise 14.58 para atmýþlardý.  

Purzycki, katýlýmcýlarýn oyunu, daha önce hiç etkileþim kurmadýklarý insanlara karþý, kurallarýna göre oynadýklarýný söylüyor.

Araþtýrmacýlarýn saptadýðýna göre, ahlakçý ve günahlarý cezalandýran bir tanrýya inananlar, uzaktaki dindaþlarýna karþý, tanrýlarýnýn ahlakçý olup olmadýðýný bilmeyen katýlýmcýlara kýyasla beþ kat daha yardýmsever davrandý.

Ýyi davranýþlar sonucunda mükâfatlandýrýlma inancý gibi diðer deðiþkenler hesaba katýldýktan sonra bile cezalandýrýlmaya karþý duyulan korkunun etkisini hala sürdürdüðü gözlemlendi.

Görünüþe bakýlýrsa korku, kiþiyi güven doðuran bir eylem olan diðergamlýða (baþkalarýný düþünme) teþvik ediyordu.

Purzycki, “Hepimiz birbirimize çok benzer yapýdayýz. Ýzlendiðimizi hissettiðimizde veya çevrede bir cezalandýrýcý tehdidi varsa davranýþlarýmýz deðiþiyor.” diyor.

Oxford Üniversitesi’nden Profesör Dominic D. P. Johnson araþtýrmanýn, her þeyi gören güçlü bir tanrý inancýnýn farklý dini inanca sahip veya inançsýz bireylere karþý da yardýmsever davranmayý teþvik edip etmediðini göstermediðini ancak, yine de sonuçlarýn “doðaüstü cezalandýrmaya olan inancýn insan toplumlarýndaki dayanýþmanýn artýrýlmasýnda etkili bir araç olduðunu gösteren en açýk delilleri sunduðunu” belirtiyor.

Makale: Purzycki, B. G., Apicella, C., Atkinson, Q. D., Cohen, E., McNamara, R. A., Willard, A. K., … & Henrich, J. (2016). Moralistic gods, supernatural punishment and the expansion of human sociality. Nature, 530(7590), 327.

www.arkeofili.com