Tübingen Üniversitesi’nden Jesse Millek araþtýrmasýnda, tartýþmalý Deniz Kavimleri teorisini sorguluyor. Millek’ýn araþtýrmasý, Güney Levant’ta Bronz Çaðý’ndan Demir Çaðý’na geçiþte kaynaklarýn kontrolü üzerine. Araþtýrma günümüzde Ýsrail ve Ürdün’ün olduðu bölgede, Geç Bronz Çaðý’nýn sonunda ticaretteki düþüþe odaklanýyor.

Deniz kavimlerinin iþgalinin kanýtý olarak, III. Ramses’in Mezar Tapýnaðý Medinet Habu’daki bir yazýt gösterilmiþti. MÖ. 1180’e tarihlenen yazýt, komþu Levant krallýklarýnýn ve uluslararasý ticaretin çöküþü için Deniz Kavimleri’ni sorumlu tutan teorinin temelini oluþturdu.

Medinet Habu’da Deniz Kavimleri

Millek’in incelemeleri ise ticaretteki kesin düþüþün nedenlerinin çok daha kompleks olduðunu düþündürüyor. Bu nedenler büyük ihtimalle sosyal dönüþümle ilgili devrimsel iç süreçlerle, ve kaynaklarýn idaresine deðiþmiþ bir yaklaþýmla alakalýydý.

Millek Güney Levant’ta Deniz kavimleri tarafýndan yok edildiði düþünülen 16 yerleþimi inceledi. Bunlardan biri Kudüs’ün güneybatýsýndaki Lakiþ þehriydi. Lakii, güney Levant’taki en büyük ve en önemli arkeolojik alanlardan biri.

Kazýnýn ilk yýllarýnda, arkeologlar 7. Tabakadaki Geç Bronz Çaðý yýkýmýnda bir tapýnak ile bir binanýn yanmýþ kalýntýlarýný ortaya çýkardý. Sonraki araþtýrmalar bu kalýntýlarý, Deniz Kavimleri’yle bir askeri çatýþmanýn kanýtlarý olarak yorumladý. Ancak kazý raporlarýnýn eleþtirel bir yeniden deðerlendirme, ilk yorumlamalarda birçok önemli faktörün gözden kaçýrýldýðýný ortaya koyuyor.

Jesse Millek “S bölgesindeki Geç Bronz Çaðý binasý büyük ihtimalle bir mutfak yangýný tarafýndan yok edilmiþti, çünkü ocaðýn etrafýndaki kýsýmlar en büyük yýkýmý gösteriyor. Büyük ihtimalle yangýnýn kaynaðý bu ocaktý. Geçmiþte bile binalar, mutfak yangýný gibi olaðan olaylar nedeniyle tahrip olabiliyor ve de arkeolojik olarak korunuyordu.” Diyor.

“Üstelik Fosse Tapýnaðý da ritüel olarak sonlandýrýlmýþ gibi gözüküyor. Yangýndan önce bütün deðerli ve kült eþyalar tapýnaktan çýkarýlmýþ. Hiçbir vandalizm izi de görülmüyor. Bu bölge yandýktan sonra da kutsal kalmýþ olmalý çünkü sonraki insanlar da üzerine bir þey inþa etmemiþ ve kalýntýlarý içine kazmamýþ. Bu deliller de yine tapýnaðýn ritüel bir þekilde sonlandýrýldýðýný gösteriyor.”

Kutsal yerlerin düzenli bir þekilde kutsallýktan çýkarýlmasý, ruhani kaynaklarýn idaresinde bir deðiþime, ve toplumdaki deðerlerin kültürel bir yeniden düzenlenmesine iþaret ediyor. Gelecek araþtýrmalar, ticaretteki düþüþün de bu kültürel deðiþime nasýl ve ne kadar baðlý olabileceðine ýþýk tutacak.

Proje baþkaný Profesör Jens Kamlah, Deniz kavimleri teorisini çürütmenin önemini vurguluyor. “Araþtýrmamýzýn amacý bu eski, aþýrý derecede basitleþtirilmiþ modelin kanýtlarýnýn aksini ispatlamak. Ticaretteki düþüþe neden olan farklý nedenleri ve kompleks ekonomik iliþkileri ortaya çýkarmak bu döneme ýþýk tutacak” diyor. Past Horizons-Arkeofili