Aktüel Arkeoloji Dergisi Sayı 107

Roma’nın Gölgesinde, Konstantinopolis’in Işığında: İstanbul
İstanbul, insanlık tarihinin en katmanlı en önemli metropollerinden biridir. Her kazmada yeni bir dönem, her taşta bir imparatorluğun yankısı duyulur. Antik Roma’nın son evresinde yalnızca siyasi ve idari bir merkez olarak değil, kültürel ve dinsel dönüşümlerin sahnesi olarak da yeni bir kimlik kazanmıştır. Bu nedenle Geç Antik Çağ İstanbul’u, Roma mirasının zamanla çözülüp, Bizans kültürünün biçimlendiği eşsiz bir laboratuvar gibidir.

Aktüel Arkeoloji’nin bu sayısında, Roma’dan Bizans’a geçiş sürecinde İstanbul’un yaşadığı dönüşümü arkeolojik, mimari ve kültürel bağlamda ele alınmasını hedefledik. Kentin başkent olarak inşasında rol alan imparatorluk ideolojisinin mekana nasıl yansıdığını; anıtsal mimarinin, kamusal alanların ve dinsel yapıların Roma geleneğiyle nasıl diyalog kurduğunu sorgulamasını istedik. Bu sayede, geçiş döneminin yalnızca tarihsel değil, aynı zamanda toplumsal ve sanatsal boyutlarını da görünür kılmayı amaçladık.

Bu sayının ilk makalesi, Konstantinopolis’in kuruluş ideolojisini ve Roma kent modelinin Doğu’ya nasıl uyarlandığını inceliyor. Ardından, Marmara kıyılarındaki liman sistemleri ve deniz ticareti ağları, kentin Akdeniz dünyasındaki rolünü yeniden tanımlıyor. Forumlar, ve anıt sütunları üzerine yapılan yeni araştırmalar ise metropolün kamusal yaşamını şekillendiren mühendislik harikalarını gözler önüne seriyor. Kilise mimarisi ve dinsel dönüşüm konulu makale, pagan Roma’nın kutsal mimarisinden Hristiyan Konstantinopolis’e uzanan dönüşüm hattını izliyor. Ardından, şehir belleği ve arkeolojik katmanlar üzerine yapılan değerlendirmeler, bugünün İstanbul’unda hala yaşamaya devam eden Roma mirasını hatırlatıyor. Ve son olarak, İstanbul Arkeoloji Müze Müdürlüğünün yaptığı sondaj kazıları sayesinde, İstanbul’un Anadolu yakasında kent arkeolojisine dair yeni keşfedilen buluntuları ilk kez elinizdeki bu dergide kısa ancak toplu bir şekilde bilginize sunmayı hedefledik.

Bu özel sayıda, İstanbul’un arkeolojik hafızasını yalnızca geçmişin kalıntılarına değil, geleceğe taşınacak bir bilgi mirasına dönüştürmeyi amaçladık. Çünkü her kazı, bu metropolün hem Roma’nın son yankılarını hem de Bizans’ın ilk nefesini içinde barındırdığını gösteriyor. İstanbul’u gerçek anlamda anlamak ve sahiplenmenin, imparatorluklar arası bir geçişin, kültürlerin birbirine karıştığı bir eşiğin hikayesini anlamaktan geçtiğini anlatmak istedik.

Ahmet YARAŞ, Edirne

Türkçe

Kasım - Aralık 2025

140 sayfa

18,50 x 27 cm