Blog
13 Yıllık Kuraklık, 1.000 Yıl Önce Maya Uygarlığını Felç Etmiş
Araştırmacılar, bu mineral oluşumunu inceleyerek yağışların mevsimlere göre ayrıntılı bir tablosunu çıkarabildi.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Meksika’daki mağarada bulunan bir sarkıtın analizi, 1.000 yıl önce Mayaların çöküşüne katkıda bulunan kuraklığın kanıtlarını ortaya koydu.
Turistler, Meksika’nın Yucatán Yarımadası’ndaki Grutas Tzabnah Mağarası’nı keşfediyor. Bu mağaradaki bir dikit, araştırmacıların Son Klasik dönemde Mayaları etkileyen kuraklıkları değerlendirmesine yardımcı oldu. C: Mark Brenner
Meksika’nın Yucatán Yarımadası’ndaki bir mağaranın derinliklerinde bulunan bir sarkıt, 13 yıl süren büyük bir kuraklık da dâhil olmak üzere birden fazla kuraklığın, bölgede Maya uygarlığının gerilemesine yol açmış olabileceğini gösteriyor.
Araştırmacılar, bu mineral oluşumunu inceleyerek yağışların mevsimlere göre ayrıntılı bir tablosunu çıkarabildi. Bu da bilim insanlarının iklim kayıtlarını arkeolojik istikrarsızlık kanıtlarıyla doğrudan karşılaştırmasına imkân tanıdı. Bulgular Science Advances dergisinde yayımlandı.
Yucatán’daki Maya çöküşünün nedeni ya da nedenleri hâlâ kesin değil; ancak birçok bilim insanı kuraklıkların önemli bir rol oynadığını düşünüyor. Önceki çalışmalar, Güney Meksika’da MS 9. ve 10. yüzyıllarda – “Terminal Klasik” dönemde – yıllarca süren kuraklıkların yaşandığını öne sürmüştü. Bu dönemde bölgede Maya nüfusu azalmış, buna karşın daha kuzeyde – iklimin daha kurak olduğu yerlerde – bazı topluluklar gelişmeye devam etmişti.
“Maya tarihindeki bu dönem, yüzyıllardır ilgi çekici bir konu oldu” diyor çalışmanın yazarlarından Daniel H. James. Cambridge Üniversitesi Yer Bilimleri Bölümü’nde doktora öğrencisiyken araştırmayı yürütmüş olan James şöyle ekliyor:
“Çöküşün nedenine dair ticaret yollarının değişmesi, savaş ya da şiddetli kuraklık gibi pek çok teori öne sürüldü. Ancak son birkaç on yılda, arkeolojik verilerle ölçülebilir iklim kanıtlarını birleştirerek Mayalara ne olduğunu ve neden olduğunu anlamada önemli yol kat ettik.”
Araştırmacılar, Mayaların Terminal Klasik döneminde terk ettiği anlaşılan Yucatán’daki Labna bölgesini keşfediyor. C: Mark Brenner
Terminal Klasik dönemde yağış düzenini daha iyi anlamak için James ve meslektaşları, Yucatán’daki Tecoh yakınlarında bir mağaradaki sarkıtın yıllık büyüme katmanlarını incelediler. Ağaç halkaları gibi, bu katmanlar da belirli bir yılda mağaranın tavanından damlayan sudan sarkıtın ne kadar su aldığına dair bilgi saklıyor. Her katmandaki kimyasal bileşimdeki farklılıklar ise Mayıs–Ekim arasındaki yağışlı mevsimde ne kadar yağmur yağdığına dair ipuçları verdi.
“Yıllık ortalama yağışı bilmek, her bir yağışlı mevsimin nasıl geçtiğini bilmek kadar bilgi vermez” diyor şimdi University College London’da arkeolog olarak görev yapan James. “Yağışlı mevsimi izole edebilmek, kuraklığın süresini doğru şekilde takip etmemizi sağlıyor ki bu da ürünlerin başarıyla yetişip yetişmeyeceğini belirleyen temel faktör.”
Ekip, MS 871–1021 yılları arasında üç yıldan uzun süren sekiz yağışlı mevsim kuraklığına dair kanıt buldu. Bazıları yalnızca bir yağışlı yıl ile birbirinden ayrılmıştı. Bu uzun kuraklık dönemleri, Maya tarımını tehdit etmiş ve kıtlıklara yol açmış olabilir.
Çalışmanın ortak araştırmacısı Daniel H. James, Yucatán’daki bir mağarada damlama oranını inceliyor. C: Sebastian Breitenbach
Bölgedeki Mayalar suyu rezervuarlar ve sarnıçlarla dikkatle yönetmiş olsalar da, kuraklıkların Uxmal gibi bölgesel başkentleri istikrarsızlaştıracak kadar şiddetli olduğu anlaşılıyor. Araştırmacıların yazdığına göre, bu kuraklık dönemlerinde Mayalar anıt inşa etmeyi ve üzerlerine tarih kazımayı bırakmış, en şiddetli kuraklıktan birkaç yıl sonra ise Uxmal’ın siyasi sistemi çökmüştü.
Buna karşın, yakındaki Chichén Itzá gibi bazı yerleşimler kuraklıkları atlatabildi. Her ne kadar bu dönemlerde anıtların üzerine tarih yazımı durmuş olsa da site toparlanabildi; muhtemelen bunun nedeni, geniş ticaret ağları sayesinde Orta Meksika’dan ürün getirebilmeleriydi.
Bu bulgular, Terminal Klasik dönemde Yucatán’daki Maya çöküşüne dair daha net bir tablo sunuyor ve bilim insanlarının ayrıntılı iklim kayıtlarını arkeolojik toplumsal değişim kanıtlarıyla karşılaştırmasına imkân tanıyor.
“Şimdiye kadar, tek tek Maya sitelerinin tarihini iklim kayıtlarıyla doğrudan karşılaştırmak mümkün değildi” diyor James. “Sarkıtlar bize eksik olan ince ayrıntılara ulaşma imkânı sağlıyor.”
Live Science. 13 Ağustos 2025.
Makale: Daniel H. James et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >