Blog
Amazon’un ‘Kayıp Şehri’ Volkanik Patlamayla Yok Olmamış
Tropikal And Dağları’nın Amazon yağmur ormanlarına doğru uzandığı Upano Vadisi’nde yer alan arkeolojik alan, yollar ve geçitlerle birbirine bağlanan 7.000’den fazla yapıyı barındırıyor ve Machu Picchu’dan bile büyük.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Doğu Ekvador’un yoğun ormanlarında 1.500 yıl önce ortadan kaybolan bir uygarlık, öne sürüldüğü gibi volkanik patlamayla yok olmamış olabilir.
Kayıp Şehir’in en parlak dönemi yaklaşık 700 yıl sürdü. C: Rostain et al. 2024.
Bunun yerine, gizemli kültürün zamanla yavaş yavaş çöktüğü, fakat nedenlerinin bilinmediği anlaşılıyor. Bu da “Amazon’un Kayıp Şehri”nin son yıllarında neler yaşandığına dair pek çok soruyu gündeme getiriyor.
Tropikal And Dağları’nın Amazon yağmur ormanlarına doğru uzandığı Upano Vadisi’nde yer alan arkeolojik alan, yollar ve geçitlerle birbirine bağlanan 7.000’den fazla yapıyı barındırıyor ve Machu Picchu’dan bile büyük. Radyokarbon tarihlendirmesi, kentin ilk olarak MÖ 700 civarında iskân edildiğini ve MS 550 civarında terk edildiğini gösteriyor.
Yakın zamana kadar, kentin çöküşünün ani ve dramatik olduğu; yerleşimin, yakınlardaki Sangay Yanardağı’nın patlamasıyla kül altında kaldığı düşünülüyordu. Ancak sonraki araştırmalar bu teoriyi sorguladı.
Bazı uzmanlara göre, sitedeki kül tabakası büyük bir felaketi temsil edecek yoğunlukta değil.
Daha fazla araştırmak için yeni çalışmanın yazarları, yakınlardaki Kormorán Gölü’nden alınan tortuları inceledi ve burada ani bir kül birikimine dair hiçbir kanıt bulamadı. Bu bulgu, kentin Pompeii benzeri bir son yaşamadığını gösteriyor. Peki, 1.200 yıl boyunca gelişip büyüyen bu kültür neden aniden ortadan kayboldu?
Göldeki fosilleşmiş polen tanelerine göre aslında öyle olmadı. Bölgedeki tarımsal faaliyetlerin yüzyıllar boyunca yavaş yavaş azaldığı, nihayetinde ise yerleşimin terk edilmesine yol açtığı anlaşılıyor.
Örneklerde temsil edilen bitki türlerine dayanarak, araştırmacılar kentin en parlak döneminin MÖ 500 ile MS 200 yılları arasında olduğunu belirtiyor. Bu dönemde Upano Vadisi’nin Kolomb öncesi halkı mısır tarımı yapıyor ve çevredeki ormanlarda yoğun şekilde kızılağaç yetiştirip kesiyordu. Büyük olasılıkla bu ağaçlar yakacak odun ve yapı malzemesi olarak kullanılıyordu.
Ekip ayrıca, Amazon’un Kayıp Şehri’nin daha önce düşünülenden daha geniş olabileceğini ve nüfusun, ana arkeolojik kompleksin 10 kilometre ötesine kadar yerel ormanların yapısını değiştirdiğini ortaya koydu.
Buna karşın polen kayıtları, MS 200 ile 550 yılları arasında doğal orman yapısının kademeli olarak geri döndüğünü ve insan faaliyetlerinin azaldığını gösteriyor. Bu da bir zamanlar gelişen kentin yaklaşık 350 yıl süren bir çöküş sürecine girdiğini ve sonunda terk edildiğini düşündürüyor.
Araştırmacılar, bu çöküşü açıklayacak yıkıcı bir olay bulamamalarına rağmen, bulgularının “büyük emek harcanarak kurulmuş bir yerleşimin neden yavaş yavaş terk edildiğine dair temel ama hâlâ cevapsız bir soru” ortaya çıkardığını kabul ediyor.
IFL Science. 27 Ağustos 2025.
Makale: Bush, M.B., Sales, R.K., Neill, D. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >