Blog
Arkeologlar, 4.000 Yýl Önceki Bulaþýcý Hastalýðý Ortaya Çýkardý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumArkeologlar, 4.000 Yýl Önceki Bulaþýcý Hastalýðý Ortaya Çýkardý...
Yeni biyoarkeoloji araþtýrmasý, bulaþýcý hastalýklarýn 4.000 yýl önce nasýl yayýlmýþ olabileceðini gösteriyor.
Frengiye neden olan ayný bakteri türünden olan ekvator frengisi (Treponema pallidum), oldukça bulaþýcý cilt lezyonlarýna neden olan bir çocukluk çaðý hastalýðý. Kiþiden kiþiye temasla yayýlýr ve ileri derece vakalarda kemiklerde þiddetli þekil bozukluðuna sebep olabilir. Erken evrelerinde kolayca tedavi edilebilirken, kemiklerdeki þekil bozukluklarý geri döndürülemez.
Hastalýk dünyanýn pek çok yerinde ortadan kaldýrýlmýþ olsa da Batý Pasifik’te hala yaygýn ve þu an bile yaklaþýk 30.000 kiþi bu hastalýktan etkilenmiþ durumda.
Otago Üniversitesi Anatomi bölümünden Melandri Vlok, bu tropikal hastalýðý ortadan kaldýrmaya yönelik son küresel giriþimin 1950’lerde baþarýsýz olduðunu ve yeni bir giriþimin de COVID-19 salgýný sebebiyle engellendiðini söylüyor.
(Ýnsanlýk Tarihinin Seyrini Deðiþtiren 11 Salgýn Hastalýk)
Melandri Vlok araþtýrmasýnda, farklý insan popülasyonlarýnýn ilk kez etkileþime girmesiyle yayýlan hastalýklara ýþýk tutmak için arkeolojiyi kullanýyor. Özellikle, eski çiftçi insanlarýn, avcý toplayýcý insanlarla tanýþtýðý “temas anýna” oldukça meraklý.
Vlok, 2018’de Man Bac arkeolojik alanýndaki iskelet kalýntýlarýný incelemek için Vietnam’a gitti. Ülkenin kuzeyindeki Ninh Bình Eyaleti’nden Man Bac, 2005 ve 2007’de kazýldý. Güneydoðu Asya Anakarasýnda, avcý-toplayýcýlýktan tarýma geçiþin izlerini gösteren kazý, arkeologlar için oldukça kýymetli bir bilgi hazinesi sundu.
Þu an Hanoi’nin Arkeoloji Enstitüsü’nde bulunan bu kalýntýlar oldukça iyi incelendi fakat Melandri Vlok, kalýntýlarýn ekvator frengisi için analiz edilmediðini söylüyor.
Vlok’un Otago’daki danýþmaný, ünlü biyoarkeolog Profesör Hallie Buckley, Man Bac kalýntýlarýna ait bir fotoðrafta ekvator frengisinin izlerini görmüþtü. Bunun üzerine Profesör Buckley vakit kaybetmeden Melandri Vlok ile birlikte yolculuða çýktý. Sonrasýnda ise Vietnam’da oldukça istekli bir uzman ekibi ile birlikte þüphelerini doðruladýlar. Ardýndan Vlok, hastalýðýn ikinci bir örneðini buldu.
Þimdiye kadar, tarih öncesi Asya’da ekvator frengisi için güçlü bir kanýt yoktu. Man Bac bölgesi 4.000 yýl öncesine dayandýðý için bu konu oldukça önemliydi.
Vlok’un araþtýrmasý; ekvator frengisinin, günümüz Çin’inden güneye göç eden bir tarým toplumu tarafýndan, günümüz Vietnam’ýnda avcý-toplayýcýlara bulaþtýrýldýðýný gösteriyor. Bu avcý-toplayýcýlar, Afrika’dan çýkan ilk insanlardan Asya’ya, sonrasýnda Yeni Gine, Solomon Adalarý ve Avustralya’da da yaþadýlar.
Çiftçiler en az 9.000 yýldýr Çin’de bulunuyorlardý, ancak Güneydoðu Asya’da çiftçilik yaklaþýk 4.000 yýl öncesine kadar baþladýðýný biliyoruz. Ýnsanlarýn bu tür toplumsal hareketleri ayný zamanda frengi de dahil olmak üzere diðer bütün hastalýklarýn ortaya çýkmasýna da sebep olabiliyor.
Vlok, hastalýðýn ortadan kaldýrýlmasýnýn ne kadar zor olduðunu ele alýrken, hastalýðýn bölgede var olduðu sürenin de önemli bir faktör olduðunu söylüyor.
“Bu konu çok önemli, çünkü bu hastalýk ve hastalýðýn geliþimi hakkýnda daha fazla bilgi sahibi olmak, insanlarýn onunla olan iliþkisini anlama þeklimizi deðiþtirir. Ayrýca yok etmenin neden bu kadar zor olduðunu anlamamýza yardýmcý olur. Eðer binlerce yýldýr bizimle birlikte ise, muhtemelen insan vücuduna yerleþme konusunda uzmanlaþmýþtýr.”
Melandri Vlok, bu yýlki COVID-19 pandemisinin, insanlarýn dikkatini bulaþýcý hastalýklara odakladýðýný ve geçmiþten öðrenilecek derslerin olduðunu söylüyor.
“Bu gibi arkeolojik yöntemler, bir hastalýðýn ne kadar zamandýr bizimle olduðunu ve bize adapte olduðunu belgelemenin tek yolu. Bugün COVID-19 ile virüsün insanlara adapte olmasýnýn ne kadar kuvvetli olabileceðini görüyoruz. Treponema ise COVID-19 düþünüldüðünde çok daha uzun süredir bizimle. Bu hastalýklarla mücadele için harekete geçmediðimizde neler olabileceðini gördük. Virüsün geniþ popülasyonlara yayýlmasýna izin verirseniz, bulaþýcý hastalýklarýn bir nüfusa neler yapabileceðini gördük ve dersimizi aldýk. Bu sebeple Treponema için hemen müdahale etmemiz gerektiðinin altýný çiziyorum, çünkü bazen bu hastalýklar bize uyum saðlayýp, aramýzda yayýlmakta oldukça baþarýlý olabiliyorlar.”
University of Otago. 21 Eylül 2020.
Makale: Vlok, M., Oxenham, M. F., Domett, K., Minh, T. T., Mai Huong, N. T., Matsumura, H., … & Buckley, H. (2020). Two Probable Cases of Infection with Treponema pallidum during the Neolithic Period in Northern Vietnam (~ 2000-1500B. C.). Bioarchaeology International.
Yazar: Çaðatay Çeliktaþ
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >