Blog

Dijital arþivlerde inanýlmaz miktarda arkeolojik rapor saklanýyor. Ýçlerinde bilgi aramak istiyorsanýz, bunu manuel olarak yapmanýz gerekiyor. Ve bu gerçek bir angarya.

Arkeolog Alex Brandsen, tüm verilerde çok hassas bir þekilde arama yapabilen bir arama motoru geliþtirmek için bir yapay zeka biçimi olan ‘derin öðrenme’yi kullandý.

Arkeologlar genellikle arþivlerde bulunan büyük miktardaki verilerde çok spesifik bilgiler ararlar. Ancak mevcut arama motoru yalnýzca genel anahtar kelimeleri ve “Orta Çað” ve “çömlek” gibi PDF baþlýklarýný arayabilir.

Brandsen, “Orta Çað’da baltalarý arýyorsanýz, artýk Orta Çað ile ilgili her þeyi indirmeniz ve manuel olarak aramanýz gerekiyor.” diyor.

Büyük miktarda veri

Arkeologlar, Valetta Antlaþmasý’ndan (1992) beri muazzam miktarda rapor üretiyorlar. Bu anlaþma, Avrupa arkeolojik mirasýnýn nasýl ele alýnacaðýný düzenler. Yani herhangi bir yerde inþaata baþlayacaksanýz, öncelikle toprakta arkeolojik miras olup olmadýðýný kontrol etmeniz gerekiyor. Bu, yalnýzca Hollanda’da yýlda binlerce raporun yazýldýðý anlamýna geliyor.

Derin öðrenme (Deep Learning)

Brandsen, arkeologlar için bir tür Google olan akýllý bir arama motoru geliþtirmek için derin öðrenmeyi kullandý. Arkeolojik raporlardaki kelimeleri tanýmak için bir dil modeli eðitti. Modelin eþanlamlýlarý da tanýmasý ve bir kelimenin farklý anlamlarýný ayýrt edebilmesi önemliydi.

Brandsen, “Bijl [Hollanda dilinde balta] kelimesi, bir þeyleri doðrayabileceðiniz bir esere atýfta bulunabilir, ancak ayný zamanda bir soyadý da olabilir. Þimdi balta olan bijl’i arýyorsanýz, bulacaðýnýz tek þey bu ve artýk soyadý olarak Bijls yok.” diyor.

Coðrafi olarak da arama yapmak mümkün. Bu, arama motoru sayesinde kullanýcý tarafýndan belirtilen bir alan hakkýnda bilgi saðlayacak.

Diðer diller

Brandsen ve bir meslektaþý, arama motoru AGNES’i test etti.

“Meslektaþýma, dönemin uzmaný tarafýndan Hollanda’da Orta Çað’ýn baþlarýnda bir ölü yakma veri tabaný verilmiþti. Bu profesör tüm hayatýný bu verileri toplamakla geçirdi. Ancak arama motoruyla, Orta Çað’ýn baþlarýndan yüzde 30 daha fazla ölü yakma raporu bulduk. Yani çok fazla veri olduðu için bir uzmanýn bile her þeyi bilmediðini görüyorsunuz.”

AGNES’in ham bir versiyonu artýk çevrimiçi ve þimdi yaklaþýk yüzde 80 doðrulukla arama yapýlabilir. Doktora sonrasý bir araþtýrmacý olarak Brandsen, arama motorunu daha doðru hale getirecek ve diðer dillerde de aramalarý etkinleþtirerek onu geniþletecek.

Leiden University. 8 Þubat 2022.

Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >