Blog
Avlayacak Hayvan Kalmadýðýnda Tarýma Geçmiþ Olabiliriz
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumAvlayacak Hayvan Kalmadýðýnda Tarýma Geçmiþ Olabiliriz
Medeniyeti icat etmek neden bu kadar uzun sürdü? Modern Homo sapiens ilk olarak yaklaþýk 250.000 ila 350.000 yýl önce evrildi. Ancak medeniyete yönelik ilk adýmlar – hasat, daha sonra ekin bitkilerinin evcilleþtirilmesi – sadece 10.000 yýl önce baþladý ve ilk medeniyetler 6.400 yýl önce ortaya çýktý.
Türümüz tarihinin yüzde 95’i için çiftçilik yapmadýk, büyük yerleþimler veya karmaþýk hiyerarþiler yaratmadýk. Küçük, göçebe gruplarda, avcýlýk ve toplayýcý olarak yaþadýk. Sonra bir þeyler deðiþti.
Avcý-toplayýcý yaþamdan bitki hasadýna, daha sonra ekime ve son olarak kentlere geçtik. Çarpýcý bir þekilde, bu geçiþ sadece buz devri megafaunasý ( mamutlar, dev tembel hayvanlar, dev geyikler ve atlar) kaybolduktan sonra gerçekleþti. Ýnsanlarýn çiftçiliðe baþlama nedenleri hala belirsizliðini koruyor, ancak yiyecek için baðýmlý olduðumuz hayvanlarýn yok olmasý kültürümüzü geliþmeye zorlamýþ olabilir.
Ýlk insanlar da çiftçilik yapacak kadar zekiydiler. Tüm modern insan gruplarý benzer zeka seviyelerine sahipti, bu da biliþsel yeteneklerimizin 300.000 yýl önce ayrýlmadan önce geliþtiðini ve daha sonra çok az deðiþtiðini düþündürüyor. Atalarýmýzýn bitki yetiþtirmemesi, yeterince akýllý olmadýklarý anlamýna gelmiyor. Ortamdaki bir þey onlarý engellemiþti ya da sadece buna gerek duyulmamýþtý.
11.700 yýl önceki son buzul döneminin sonunda küresel ýsýnma muhtemelen çiftçiliði kolaylaþtýrdý. Daha sýcak havalar, daha uzun büyüme mevsimleri, daha yüksek miktarda yaðýþlar ve uzun vadeli iklim istikrarý, ekimi daha uygun alanlar haline getirdi. Ama her yerde tarým yapmak imkansýzdý. Ve Dünya 11.700, 125.000, 200.000 ve 325.000 yýl önce bu gibi birçok ýsýnma olayý gördü, ancak daha önceki ýsýnma olaylarý çiftçilikle ilgili deneyleri teþvik etmedi. Dolayýsýyla iklim deðiþikliði tek itici güç olamaz.
Ýnsan göçü de muhtemelen buna katkýda bulundu. Türlerimiz Güney Afrika’dan Afrika kýtasýna, Asya’ya, Avrupa’ya ve ardýndan Amerika’ya geniþlediðinde yeni ortamlar ve yeni gýda ürünleri bulduk. Ancak insanlar, tarým baþlamadan çok önce dünyanýn bu bölgelerini iskan etmiþti. Bitki evcilleþtirmek onlarca bin yýl boyunca insan göçünü geciktirdi.
Çiftçilik icat etme fýrsatlarý zaten mevcutsa, gecikmiþ tarým icadý atalarýmýzýn çiftliðe ihtiyaç duymadýðýný veya çiftçilik yapmak istemediðini gösterir.
Tarým, toplayýcýlýk ile karþýlaþtýrýldýðýnda önemli dezavantajlara sahipti. Çiftçilik daha fazla çaba gerektirir ve daha az boþ zaman ve daha düþük bir diyet sunar. Avcýlar sabahlarý açsa, geceleri ateþte yemek yiyebilirler. Çiftçilik bugün aylar sonra yiyecek üretmek (ya da üretememek) için çok çalýþmayý gerektirir. Ýnsanlarý yýl boyunca beslemek için geçici gýda fazlalarýnýn depolanmasýný ve yönetilmesini gerektirir.
Kötü bir gün geçiren bir avcý yarýn tekrar avlanabilir veya baþka yerlerde daha zengin avlanma alanlarý arayabilir, ancak topraða baðlý çiftçiler doðanýn öngörülemezliðinin merhametindedir. Çok erken veya çok geç gelen yaðmurlar, kuraklýklar, donlar, yangýnlar veya çekirgeler mahsulün bozulmasýna ve kýtlýða neden olabilir.
Tarýmýn askeri dezavantajlarý da vardý. Avcý-toplayýcýlar hareketliydi ve saldýrmak veya geri çekilmek için uzun mesafeler kat edebilirlerdi. Mýzrak ve oklarýyla sürekli çalýþmak onlarý ölümcül savaþçýlara dönüþtürmüþtü. Çiftçiler ise tarlalarýna dayanýyor, programlarý mevsimlere göre belirleniyordu. Çiftçiler, yiyecek stoklarý aç yabancýlarý cezbeden öngörülebilir, duraðan hedeflerdi.
Ve tarým, yaþam tarzýna dönüþtükten sonra, insanlar göçebe avcý olmayý sevmiþ olabilirler. Comanche Kýzýlderilileri avcý yaþam tarzlarýný korumak için ölüme karþý savaþtýlar. Güney Afrika’nýn Kalahari Buþmanlarý çiftçilere ve çobanlara dönüþmeye direnmeye devam ediyor. Çarpýcý bir þekilde, Polinezya çiftçileri, Yeni Zelanda’nýn bol uçamayan kuþlarýyla karþýlaþtýklarýnda, Maori moa-avcý kültürünü yaratarak tarýmý büyük ölçüde terk ettiler.
Avcýlýk terk edildi
Yine de bir þeyler deðiþti. 10.000 yýl öncesinden itibaren insanlar avcý-toplayýcý yaþam tarzýný çiftçilik için defalarca terk ettiler. Pleistosen döneminden mamutlarýn ve diðer megafaunalarýn yok olmasýndan ve hayatta kalan hayvanlarýn aþýrý avlanmasýndan sonra, avcý-toplayýcý yaþam tarzý daha az uygulanabilir hale geldi, insanlarý hasat etmeye ve daha sonra bitkileri yetiþtirmeye itti. Belki de medeniyet, bir ilerleme dürtüsünden deðil, ekolojik felaket insanlarý geleneksel yaþam tarzlarýný terk etmeye zorladýðý için felaketten doðmuþtu.
Ýnsanlar yeni topraklarý kolonileþtirmek için Afrika’dan ayrýldýkça, ayak bastýðýmýz her yerde büyük hayvanlar kayboldu. Avrupa ve Asya’da, yünlü gergedanlar, mamutlar ve Ýrlandalý Elkler gibi megafauna yaklaþýk 40.000 ila 10.000 yýl önce ortadan kayboldu. Avustralya’da dev kangurular ve vombatlar 46.000 yýl önce ortadan kayboldu. Kuzey Amerika’da atlar, develer, dev armadillolar, mamutlar ve kara tembel hayvanlarý 15.000’den 11.500 yýl öncesine kadar geriledi ve ortadan kayboldu, ardýndan Güney Amerika’da 14.000 ila 8.000 yýl önce yok oldu. Ýnsanlar Karayip Adalarý, Madagaskar, Yeni Zelanda ve Okyanusya’ya yayýldýktan sonra da megafauna kayboldu. Megafaunal yok olmalar kaçýnýlmaz olarak insanlarýn geliþini izledi.
Atlar, develer ve filler gibi büyük hayvanlarý avlamak, tavþan gibi küçük hayvanlarý avlamaktan daha iyi bir geri dönüþ saðlar. Ancak filler gibi büyük hayvanlar yavaþ ürer ve tavþan gibi küçük hayvanlara kýyasla çok az yavruya sahiptir, bu da onlarý aþýrý avlanmalara karþý savunmasýz hale getirir.
Ve böylece her yere gittik, insani becerilerimiz (mýzrak atýcýlarýyla avcýlýk, hayvanlarý ateþle toplamak, uçurumlarýn üzerine sürmek) büyük hayvanlarý sayýlarýný doldurabileceklerinden daha hýzlý avlamamýz anlamýna geliyordu. Bu, muhtemelen ilk sürdürülebilirlik kriziydi.
Eski yaþam tarzý artýk sürdürülemeyeceði için, insanlar inovasyon yapmak zorunda kalacak, giderek toplayýcýlýða odaklanacak, daha sonra hayatta kalmak için bitki yetiþtirecekti. Bu, insan popülasyonlarýnýn geniþlemesine izin verdi. Et yerine bitki yemek, topraðýn daha verimli kullanýlmasý anlamýna geliyordu, bu nedenle tarým ayný alanda avlanmaktan daha fazla insaný destekleyebilirdi. Ýnsanlar kalýcý olarak yerleþebilir, yerleþimler, sonra medeniyetler kurabilirlerdi.
Arkeolojik ve fosil kayýtlarý bize atalarýmýzýn çiftçilik yapabileceklerini, fakat bunu ancak çok az alternatifleri olduktan sonra yaptýðýný söylüyor. Muhtemelen atlarý ve mamutlarý sonsuza dek avlamaya devam ederdik, ama bu iþte çok iyiydik ve muhtemelen kendi yiyecek tedarikimizi ortadan kaldýrdýk.
Tarým ve medeniyet, atalarýmýzýn yaþam tarzýnda bir geliþme olduðu için deðil, baþka seçeneðimiz kalmadýðýmýz için icat edilmiþ olabilir. Tarým, ekosistemin sürdürebileceðinden daha fazlasýný aldýðýmýzda, bir þeyleri düzeltmek için umutsuz bir giriþimdi.
Eðer öyleyse, buz devri avcýlýðý hayatýný, öngörü ve niyetle deðil, kazayla, binlerce yýl önce yarattýðýmýz ekolojik bir felaket nedeniyle modern dünyayý yaratmak için terk ettik.
The Conversation. Nick Longrich. 3 Ocak 2020.
https://arkeofili.com/
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >