Blog
Avrupa’daki Eski Avcýlar Ýnsan Kemiðinden Aletler Yapmýþ
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumAvrupa’daki Eski Avcýlar Ýnsan Kemiðinden Aletler Yapmýþ
Bilim insanlarý, Hollanda sahillerinde bulunan 10.000 yýllýk kancalý uçlarýn kültürel nedenlerle yapýldýðýný düþünüyor.
Buz Devri biterken eriyen buzullar, bir zamanlar Ýngiltere ve Avrupa’yý birbirine baðlayan kara olan Doggerland bölgesini batýrdý. 8.000 yýldan fazla bir süredir, bu karanýn son sakinleri tarafýndan yapýlan belirgin bazý aletler, ince testere aðýzlý kemik uçlar, Kuzey Denizi’nin dibini boyladý. 20. yüzyýlýn mühendisleri, mekanik tarama aletleri ile deniz tabanýný incelemeye ve çýkan tortularý Hollanda kýyýlarýný güçlendirmek için kullanmaya baþladýlar. Devam eden bu çalýþma, tesadüfen Hollanda sahillerini buluntu ve fosil kaynaðý haline getirdi.
Fosil meraklýlarý, arkeologlar tarafýndan Mezolitik Dönem kancalý uçlarý olarak bilinen, yaklaþýk 1.000 adet çentikli kemik alet buluntularýný topladýlar. Sadece Kuzey Denizi’nden bilinmemekle birlikte, Ýrlanda’dan Rusya’ya kadar çeþitli yerlerde kancalý uçlar bulundu.
Bu uçlar, çiftçiler gelmeden önce yaþayan son avcý-toplayýcýlarýn Avrupa’da ikamet ettiði 8.000-11.000 yýl öncesine dayanýyor. Mezolitik Dönem insanlarý, avlanma ve balýkçýlýk yapmalarýnýn anahtarý olan oklar, mýzraklar ve zýpkýnlar gibi aletler yapmak için muhtemelen bu uçlarý daha uzun kemikten gövdelere baðladýlar. Ancak bilim insanlarý, Hollanda sahillerini çevreleyen kancalý uçlarý (Ýngiltere ve Avrupa’da bulunan uçlar gibi) çoðunlukla görmezden geldi, çünkü bu alanlar sistematik arkeolojik kazýlar yapmak için uygun yerler deðildi.
Þimdi ise Leiden Üniversitesi arkeologlarýnýn önderliðindeki bir ekip, aletlerin bazýlarýný analiz etti ve kancalý uçlarýn hangi türden yapýldýðýný belirlemek için moleküler ölçümler yaptý. Bilim insanlarý esas olarak, kemikte yaþayan proteinlere dayanan bu tür bir analizin binlerce yýldýr su altýnda gömülü buluntular için mümkün olup olmadýðýný test etmek istediler. Yöntem iþe yaramakla kalmadý, þaþýrtýcý sonuçlar da verdi; Yaklaþýk 10.000 yýllýk uçlarýn çoðu kýzýl geyik kemiðinden yapýlýrken, iki tanesinin insan kemiðinden yapýldýðý öðrenildi.
Newcastle Üniversitesi’nde arkeolog Benjamin Elliott, ‘’Bu alanda çalýþan bir uzman olarak, gerçekten bunu beklemiyordum. Bulduklarýmýz gerçekten çok heyecanlandýrýcý.’’ diyor. Daha önce arkeologlar, eski Avrupalýlarýn insan kemiklerinden ölümcül aletler yaptýklarýna dair kesin bir kanýt bulamadýlar.
Çalýþmadaki bilim insanlarý, Mezolitik Dönem insanlarýnýn alet yapýmýnda neden kýzýl geyik ve insan kemikleri kullandýklarýna þaþýrdýlar. ‘’Bu aletlere neler oluyor? Bu aletlerin bir anlamý var mý?’’ sorusunu yöneltiyor projede çalýþan, Almanya’nýn Leipzig kentindeki Max Planck Enstitüsü’nden antropolog Virginie Sinet-Mathiot.
Pratik veya ekonomik kaygýlar olasý açýklamalar gibi görünse de, boynuz gibi diðer hammaddeler daha kolay elde edilebilir ve daha dayanýklý olabilirdi. Aksine, araþtýrmacýlar eski avcýlarýn bu kemikleri sosyal veya manevi inançlarý ile ilgili olarak sembolik nedenlerle seçtikleri sonucuna vardýlar.
Araþtýrmanýn baþ yazarý arkeolog Joannes Dekker, ‘’Bu hammadde seçimi ekonomik bir karar deðildi.’’ diyor. Eðer bu ekonomik sebeplerden olsaydý, eski avcý-toplayýcýlar tükettikleri besinlerden arta kalan hayvan kemiklerinden daha kullanýþlý uçlar yaparlardý. Bu durumda, araþtýrmacýlar boynuzlardan ve yaban öküzü kemiklerinden, diðer geyik türlerinden ve Avrasya geyiðinden yapýlmýþ uçlar bulmayý beklediler. Bu canlýlar Mezolitik Dönem içerisinde Doggerland’da yaþadýlar ve modern arkeologlarýn deneyleri, bu hayvanlarýn kemiklerinden mükemmel aletler yapýlabileceðini gösterdi.
Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nde yüksek lisans öðrencisi olan Dekker, bilim insanlarýnýn aðýrlýklý olarak kýzýl geyik ve insan kemiklerinden aletler bulmalarýný, ‘’Bu türleri kullanmalarýnýn baþka bir nedeni belki de kültürel bir nedeni olmalý.’’ sözleri ile açýklýyor.
Yine de bu Doggerland modasýný tetikleyen belirli motivasyonlar bir sýr olarak kalmaya devam ediyor. Dekker, ‘’Modern kemiðin bir uç olarak kullanýlmasý için bazý özelliklerini ölçümleyebilirsiniz ama bir Mezolitik Dönem avcý-toplayýcýsýnýn kafasýndaki düþünceleri ölçemezsiniz.’’ diyor.
Yine de Mezolitik Dönem insanlarýnýn, insan kemiklerini bu þekilde kullandýðýný bilmek büyük bir keþif, Elliot’a göre bu þok etkisi yaratacak bir buluþ.
Elliot’a göre, daha önceki araþtýrmacýlar insan kemiðinin Ýrlanda’da bulunan bazý özel uçlar için önemli olduðu fikrini ortaya atmýþtý. Bu spekülasyonlar, aletler yapýlýrken bölgede insanlar dýþýnda pek çok büyük memelinin olmadýðý gerçeðine dayanýyordu. Ancak yakýn zamana kadar bu iddialarý test edecek hiçbir teknoloji yoktu.
Genel olarak, arkeologlar bir kemiðe göz atabilir ve boyutuna, dýþ hatlarýna baðlý olarak vücut kýsmýný ve hangi hayvan türüne ait olduðunu bilirler. Fakat kancalý uçlar için bu neredeyse imkansýz, çünkü tanýmlayýcý özellikleri; üretim, kullaným ve gömme yoluyla aþýnmýþ ve yýpranmýþ olabiliyor.
Geçtiðimiz 10 yýlda, bu sorunu çözen yeni bir teknoloji geliþtirildi. ‘’Zooarchaeology by Mass Spectrometry’’ veya ZooMS yöntemi, kemikteki ana protein olan kolajenin moleküler yapý taþlarýný tespit eder. Bu kolajen bileþenleri hayvan türleri arasýnda biraz farklýlýk gösterdiðinden bunlarýn ölçülmesi, iskelet parçalarý veya görsel özelliklerle tanýmlanamayan yontulmuþ yapýlar için bile bir kemiðin türünü gösterebilir.
ZooMS sýrasýnda bilim insanlarý, bir ölçüm aletinden geçen kolajen moleküllerini çýkarmak için bir tutam toz kemiði kimyasal olarak çözüyorlar. Bu yöntemin koyun, keçi, sýçan ve fare gibi benzer görünümlü canlýlarýn kemiklerini ayýrt etmek için kullanýþlý olduðunu kanýtlanmýþtýr. Taþ Devri bölgelerinde ise bu iþlem, hayvan kemikleri yýðýnlarý arasýnda nadir bulunan Neanderthal, Denisovan ve Homo sapiens örnekleri için binlerce iskelet parçalarýný taramak için kullanýldý. ZooMS, 2009 yýlýnda piyasaya sürülmesinden bu yana, Taþ Devri’nden modern zamanlara kadar dünya çapýnda düzinelerce arkeolojik yerleþmenin buluntularýnda baþarýyla kullanýlmýþtýr.
Ancak bilim insanlarý, yöntemin Mezolitik Dönem Doggerland uçlarýnda iþe yarayýp yaramayacaðýný araþtýrdýlar, çünkü denizin altýnda uzun süre kalan buluntularýn kolajen proteinlerinin zarar görme ihtimali çok yüksekti. Araþtýrmasý yoluyla ZooMS protokollerini yenilemek için çalýþan Sinet-Mathiot, ‘’Buradaki zorluk, kolajeni çýkarabilmemiz ve bu kadar uzun süredir su altýnda kalmýþ materyalden tür tanýmlamalarýný yapabilmemizdi.’’ diyor.
Dekker, 2018’de Leiden Üniversitesi’nde arkeoloji alanýndaki tezini küçük bir projede denemeye karar verdi. Dekker uçlardan bir parça kemik kazýmak veya parça almak için bir sürü toplayýcýdan izin aldý. Örnekleri Leipzig, Almanya’daki Max Plank Enstitüsü’ne getirdi ve ZooMS analizini yürütmek için Sinet-Mathiot ile birlikte çalýþtý. Groningen Üniversitesi’ndeki iþbirlikçiler, buluntularýn Mezolitik Dönem’e ait olduðunu doðrulayan radyokarbon tarihlerini ölçtüler.
Avrupalý bilim insanlarý için, yeni sonuçlar cezbedici ama verdiði cevaplardan çok sorular ortaya çýkarýyor. Çalýþma yalnýzca kýyýya vurmuþ 10 adet ucu test edebildiði için, bilim insanlarý; dönemin insanlarýnýn ne sýklýkla ve hangi koþullarda insan kemikleriyle alet yaptýklarýný bilmiyorlar. Kopenhag Üniversitesi’nde doktora araþtýrmacýsý olan ve çalýþmaya dahil olmayan Theis Zether Trolle Jensen, ‘’Toplamda analiz edilen 10 parçada 2 insan kemiðine ulaþmak çok ilginç. Samanlýkta iðne bulmuþ olabiliriz.’’ diyor.
Bu yýlýn baþlarýnda Jensen ve meslektaþlarý, Danimarka ve Ýsveç’teki bataklýklardan bulunan 120 Mezolitik Dönem uçlarýndan oluþan hayvan türlerini belirleyen çok daha büyüm bir ZooMS çalýþmasý yayýnladýlar. Kýzýl geyik, geyik, sýðýr ve birkaç boz ayýdan kemikler buldular, ancak Homo sapiens’e ait kemikler bulamadýlar. Sonuç olarak, Mezolitik Dönem zanaatkarlarýnýn tercih edilen mekanik özelliklere sahip kemik tiplerini seçtikleri sonucuna varýldý. Avcýlar çevrelerini kültürel nedenlerle deðil, pratik nedenlerle seçiyorlardý.
Farklý sonuçlar, sadece Doggerland insanlarýnýn Mezolitik Dönem’de insan kemiklerini aletlere çevirmiþ olma olasýlýðýný artýrýyor. Jensen, ‘’Orada garip, farklý þeyler yapan insanlar olabilir.’’ diyor.
O ve diðer bilim insanlarý, bu sorularýn kancalý uçlarla ilgili daha fazla ZooMS çalýþmasýyla açýklýða kavuþturulacaðýný umuyorlar. Yeni çalýþma az sayýda buluntuyu analiz etmesine raðmen Hollanda kýyýlarýndaki buluntularýn bilimsel deðerini gösteriyor.
Elliot, ‘’Ýdeal olarak buluntularýn saðlam bir þekilde kazýlmýþ baðlamlardan gelmiþ olmasýný isterdik.’’ diyor. Ancak Doggerland yerleþmeleri Kuzey Denizi’nin altýnda yer alýyor bu nedenle baðlam dýþý pek çok buluntu içerebilir.
Hollanda kýyýlarýnda gün geçtikçe daha fazla fosil ve buluntu ortaya çýkýyor ve bu da koleksiyon hobisi olanlarýn ilgisini çekiyor. Bu topluluklarýn çok fazla üyeleri olduðu ve rekabetlerinin de fazla olduðu biliniyor.
Lahey’de bir üniversite öðrencisi olan Rick van Bragt, yaklaþýk on yýl önce aramaya baþladýðýndan beri 10.000’e yakýn buluntu buldu. Vana Braght ve Van Der Lee, bulduklarý kancalý uçlarý ZooMS çalýþmalarýna dahil ettiler. Van Der Lee’nin buluntusu sonuç vermede baþarýsýz olurken, Van Braght’ýn verdiði eser 8.000 yýl öncesinden gelen bir kýzýl geyik kemiði olarak tanýmlandý.
Kemik aletlerin ötesinde, Hollanda kýyýlarýndaki gelgitler, köpekbalýðý diþlerini, Neandertallerin yaptýðý çakmaktaþý aletleri, nesli tükenmiþ mamutlardan fosilleri ve diðer önemli buluntularý kýyýya getiriyor. Buluntularý tespit etmek pratik gerektirir ve sahile gidenlerin çoðu orada ne olduðunun farkýnda deðidir. Van Bragt, yaz aylarýnda sahilde çok sayýda insan olduðunu, her þeyin üzerine bastýklarýný ve görmediklerini söylüyor.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >