Blog
Çin Fatihi Kubilay Han Kimdi?
Moðollarýn Çin’i yenmesini saðlayan Kubilay Han, büyükbabasýnýn tarihin en büyük imparatorluklarýndan birini kurma tutkusunu yerine getirdi.
Dördüncü Moðol hükümdarý Möngke 1259 yýlýnda hayatýný kaybettiðinde kardeþi Kubilay Han bir an bile tereddüt etmeyerek kendini hükümdarlýk tahtýna attý. Möngke Moðol hakimiyetini batýda Suriye’nin içlerine kadar ilerletmiþti, Kubilay ise bugün güneybatý Çin ve Vietnam sýnýrlarýnda kalan topraklarý fethederek askeri dehasýný kanýtlamýþtý. Kubilay’ýn savaþ meydanýndaki cesaretinden þüphe yoktu, ancak tahtta gözü olan çok kiþi vardý.
Kardeþi Arýk Böke’nin de hükümdarlýk niyetinde olduðu Kubilay’ýn kulaðýna kadar gelmiþti. O sýrada 45 yaþýnda olan Kubilay bunu duyunca, ne yapýlacaðýna karar vermek üzere alelacele baþkent Shangdu’daki sarayýna yol aldý.
(Hunlar: Attila’nýn Ardýndaki Amansýz Savaþçýlar Kimdi?)
Kubilay Möngke’nin yerini alacak kiþinin Çin’in kuzeyinden Pers diyarýna oradan Rusya’ya kadar uzanan devasa topraklarý bir arada tutabilmek için askeri becerilerin yaný sýra olaðanüstü bir diplomatik baþarýya da ihtiyaç duyacaðýný çok iyi biliyordu. Arýk Böke tehdidini ortadan kaldýrmak için ona sarsýlmaz bir meþruiyet getirecek etkileyici bir yol buldu. Akýl hocalarýna danýþtýktan sonra, hem Konfüçyüsçülük hem de Taoizm’e dayanan bir antik Çin kehanet sistemi olan Yi Ching’e baþvurarak hükümdarlýðýný saðlamlaþtýrdý. Düzenlenen ayinde, eðer doðru yolda ilerlemeye devam ederse Kubilay’ýn olaðanüstü bir baþarýya ulaþacaðý ortaya çýkmýþtý.
(Filozof ve Eðitmen Konfüçyüs Kimdi?)
Kubilay’ýn Moðol geleneði yerine Çin geleneðini benimsemesi ömrünün sonuna kadar sürecek bir ikilemin de göstergesiydi. Kubilay, Bütün Çin’i Moðol hakimiyeti altýnda bir araya getirmeyi isteyen büyükbabasý Cengiz Han’ýn gerçekleþmeyen hayaliyle hareket ediyordu. Çin’i fethetmek ayrý, yönetmek ayrýydý. Bir yandan Moðol sadakatini sürdürürken diðer yandan yeni Çinli tebasýna hitap etmek için hassas bir denge kurmak zorundaydý.
Dindarlýk ve siyaset karýþýmý kareografý olan Yi Ching ayini planlandýðý gibi sonuç vermiþti. Kardeþi Arýk Böke’yi yenerek tahta oturan Kubilay Han Pasifik’ten Karadeniz’e uzanan dünyanýn en geniþ bitiþik kara imparatorluðunun tek hükümdarý oldu.
Bir han yetiþtirmek
Cengiz Han 1206’da Moðol kabilelerini bir araya getirerek gözlerini tüm savaþçýllýðýyla topraklarýnýn ötesine dikmiþti. 1227’de hayatýný kaybettiðinde Çin’in kuzeyindeki Jin hanedanlýðý hariç neredeyse tüm Asya’yý fethetmiþti.
Han “hükümdar” anlamýna geliyordu ve çoðu zaman kaðan olarak yazýlýyordu. Cengiz’in ölümünün ardýndan oðlu Ögeday ikinci, onun oðlu Güyük’se üçüncü kaðan olmuþtu. 1251’de hükümdarlýk Cengiz’in oðlu Tuluy’dan olma torunu Möngke’ye geçti.
(Qin Shi Huang: Terakota Askerlerin Ardýndaki Ýmparator)
Möngke’nin kardeþi Kubilay 1215’de doðmuþtu. Anneleri Sorgaktani Nasturi Hristiyanlarýndandý. Sorgaktani Tuluy’un eþi olarak hanedanlýk politikalarýný olaðanüstü bir beceriyle düzenleyip Möngke’nin 1251’de dördüncü kaðan olarak tahta çýkmasýnda rol oynadý. Kubilay’ýn yetiþmesinde de büyük etkisi vardý.
Kubilay’ýn Moðol gelenekleriyle eðitilmesini saðladý. Ýslam da dahil diðer inançlara karþý hoþgörüyü benimsedi. Kubilay’ýn Budizm ve Taoizm’in temellerini ve yerel gelenekleri öðrenebilmesi için Çinli öðretmenlerden ders aldýrdý. Böylesi çok kültürlü bir eðitim, ilerleyen dönemlerde Kubilay’ýn fethettiði topraklarýn gelenek ve inançlarýna hoþgörüyle yaklaþmanýn ne denli önemli olduðunu anlamasýna yardýmcý oldu.
Kubilay bir savaþçý olarak Cengiz Han’ýn torunu olduðunu kanýtlýyordu. Möngke 1251’de tahta çýkýnca Kubilay da kardeþinin kan donduran vahþilikteki Moðol yöntemlerine dayanan toprak geniþletme hareketlerine katýlmýþtý.
Gerilim ve zafer
Kubilay 1260’da kaðan ilan edildikten sonra, tekrar seferlere dönmeden önce, tahtta hak iddia eden kardeþi Arýk Böke ile büyük bir kararlýlýkla uðraþmak zorunda kaldý. Ýç gerilimler dýþ tehditler kadar büyük bir hal almýþtý. Meþruiyete ve kaðan unvanýnýn sahip olduðu güce raðmen Kubilay’ýn tahta çýkýþý Moðol topraklarýnýn hanlýklara bölünmesinin baþlangýcýydý. Volga’da Altýn Orda, Orta Aya’da Çaðatay Hanlýðý, Ýran’da Ýlhanlýlar, Çin topraklarýnda ise Kubilay vardý.
Arýk Böke’nin 1264’de alt edilmesinden sonra Kubilay Çin’in güneyindeki Song hanedanlýðýna seferler düzenlemeye devam etti. Yaklaþýk 50 milyon nüfusa sahip topraklara hükmeden Song hanedanlýðý basým tekniklerinin Avrupa’ya ulaþmasýndan çok önce taþýnabilir basým deneyleri yapýlan yenilikçi bir kültür geliþtirmiþti. Geliþen ekonomi, nüfuslarý bir milyonu aþan kentlerin büyümesini saðlamýþtý. Kubilay için Song topraklarý, fethetmek için yeterince olgunlaþmýþtý.
Song hanedanlýðý yýllardýr Moðol baskýsýna dayanmaktaydý. Becerikli komutanlarý, barutlarý ve mancýnýk da dahil üstün askeri donanýmlarý vardý. Kubilay savaþ ilan ettiðinde oyunun sonuna gelindiði aþikardý.
Savaþ uzun ve yorucu oldu. Kubilay’ýn gücünün açýk alanda hýzlý Moðol süvarilerinin saldýrýsýnda yattýðýný bilen Song hanedanlýðý, askerlerini müstahkem noktalara çekerek Moðollarý zayýflýða düþürdü. Uzun süren kuþatmalar zamanla çözülmüþtü. Kubilay, düþmanýnýn tedarik yollarýný kesmek için kýyý kesimlere hücum etti. Bozkýr kültürüne alýþýk bir komutan için bu oldukça riskli bir hamleydi.
1273’de Moðollarýn ýsrarlý taarruzu Xiangyang kentinin düþmesine yol açtý. Song topraklarý politik olarak yavaþ yavaþ birbirinden ayrýlmaya baþladý. 1279’da ise Song hanedanlýðý Kubilay’a yenik düþtü, Kubilay’ýn hakimiyeti altýnda Çin yüzyýllar sonra ilk defa bir araya gelmiþti.
Yeni baþlangýçlar
Kubilay’ýn Song topraklarý üzerindeki hakimiyeti arttýkça yeni bir Çin hanedanlýðý da kurulmuþ oldu. Kubilay 1271’de kendisini Yuan imparatoru ilan etti. Aldýðý eðitim ve danýþmanlarý sayesinde Çin kültürünü benimsemenin daha da önemli hale geldiðini fark etmiþti. Bu doðrultuda, Çin giyimini ve geleneklerini benimsedi, idare ve yönetimine Çin yöntemlerini de dahil ederek ülke yönetiminde yardýmcý olmalarý için yerli danýþmanlardan oluþan bir heyet topladý.
Danýþmanlarýndan en önde geleni Liu Bingzhong’du. Liu Kubilay’ý, tahta geçiþinin ilk zamanlarýnda, hakimiyetindeki Çin etkisini artýracaðýný öngörerek Moðol baþkentini Karakurum’dan Shangdu’ya taþýmaya ikna etmiþti. Hem idari hem de ticari maksatla inþa edilmiþ þaþaalý yapýlar, Venedikli gezgin Marco Polo’yu çokça etkilemiþti.
(Marco Polo’nun Destansý Yolculuðu)
Polo’nun ziyareti sýrasýnda, 1270’lerin ortasýnda, Shangdu çoktan yaz sarayý haline getirilmiþti. Ýmparatorluðun merkezini Çin topraklarýna daha da yaklaþtýrmak için baþkent yine Liu’nun tavsiyesi üzerine güneydoðudan günümüz Pekin’i olan Dadu’ya taþýnmýþtý. Marco Polo’nun Kubilay’ýn sarayýna kabul edilmesi, kaðanýn yabancý geleneklere ne denli açýk olduðunu gösteriyordu.
1274’de ve 1281’deki baþarýsýz Japonya seferleri gibi askeri yenilgiler veya Vietnam ve Burma’nýn fethi gibi büyük baþarýlar getirmiþ olsa da, Kubilay’ýn sonraki iktidarý Moðol olmayan bir askeri güce ve yabancý danýþmanlara dayalýydý.
Durum böyle olsa bile Yuan hiyerarþisi son derece katýydý: Baþý oluþturan Moðollarý Orta Asyalýlar izliyor, onlarýn ardýndan ise Çinliler geliyordu. Kubilay’ýn en yakýn danýþmanlarýný Çinlilerden tutmasýna raðmen, Çinli soylular, Yuan hükümetinin üst makamlarýna getirilmemelerinden þikayetçiydi. Moðollarsa Kubilay’ýn devlet yapýsýnda giderek artan Çin etkisinden mustaripti.
Kubilay 1294’de, 79 yaþýnda ölmeden önce torunu Temür’ün tahtýn varisi ilan etti. Bugün nerede olduðu bilinmeyen mezarýnýn büyükbabasý Cengiz Han’ýn yanýna yaptýrýlmasýný vasiyet etti. Çin’de geçirdiði onca yýla raðmen Kubilay’ýn kalbi daima Moðol bozkýrlarýna aitti.
Yuan hanedanlýðýný kurduðu Çin topraklarýný fethetmesi, en büyük baþarýsýydý. Bunu Çin geleneklerini benimsemeden ve Çinlileri kendilerinden aþaðý gören Moðol aristokratlarýný uzaklaþtýrmadan yapamazdý. Moðol soylularý ve Çinliler baþta olmak üzere tebaasý arasýndaki gerilim Moðol hakimiyetini istikrarsýzlaþtýran büyük etkenlerdendi. Ölümünde görece istikrarlý ve refah içinde bir imparatorluk býrakmýþsa da, bu imparatorluk kendinden sonra bir asýr bile dayanamadý.
National Geographic. 2 Nisan 2020.
Kaynak:Arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >