Blog
Çömlekler, El Argar Toplumunun Karmaşık Yapısını Gösteriyor
Bir araştırma ekibinin Journal of Archaeological Science dergisinde yayımlanan ve El Argar’a özgü çanak çömleğin üretiminde kullanılan ham maddelerin bileşimi ile dolaşımını analiz eden çalışması bu sonuca ulaşıyor.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Uzmanlaşılmış çanak çömlek üretimi, 4.000 yıl önce El Argar toplumunun karmaşık örgütlenmesini ortaya koyuyor.
Sol: El Argar’ın yükseliş dönemine özgü seramik bir kap. Fotoğraf: J.A. Soldevilla; ASOME-UAB. Sağ: El Argar seramiğinin mikroskobik görüntüsü; mineraller ve şist parçalarını gösteriyor. Bu bileşenler, seramik üretiminde kullanılan killerin kökenini izlemek ve bu malzemelerin kaynağını Sierra de Almenara’nın kuzeybatı bölümünde kesin olarak belirlemek için önemliydi. C: Garrido-García, C. et al. 2025.
Murcia ilinde yer alan Tira del Lienzo ve Ifre gibi El Argar’ın (MÖ 2.200 ila 1.550) siyasal ve idari merkezlerinden ele geçirilen çanak çömleklerin büyük bölümü yerelde üretilmemiş. Bunun yerine, yarımadanın güneydoğu kıyı dağlarındaki yerleşimlerde imal edilmiş.
Bir araştırma ekibinin Journal of Archaeological Science dergisinde yayımlanan ve El Argar’a özgü çanak çömleğin üretiminde kullanılan ham maddelerin bileşimi ile dolaşımını analiz eden çalışması bu sonuca ulaşıyor.
Çalışma, her topluluğun çanak çömleğini kendi yakın çevresinde erişebildiği malzemelerle ürettiği yönündeki yaygın görüşle çelişiyor ve bunun yerine karmaşık ve hiyerarşik bir ekonomik ve toplumsal sistem fikrini güçlendiriyor.
Çalışmanın yazarlarından David Gomez, “Özellikle standartlaşmış biçimler olan kadehler ve testiler başta olmak üzere, parçaların çoğu, sıcak Pliyosen döneminde metamorfik kayaçların ya da şistlerin iklimsel ayrışmasıyla oluşan ve Murcia, Almería ve Granada’nın kıyı dağlarında bulunan kırmızı killerden yapılmış” diyor.
Makalenin ilk yazarı Carla Garrido, “El Argar çanak çömleğinde kullanılan bu son derece ayırt edici kil türü, MÖ 1.900’den itibaren, El Argar’ın bölgesel genişlemesinin ve ekonomik gelişiminin zirvesine ulaştığı dönemde adeta tekel haline geliyor” diyor.
Araştırmada görev alan jeolog Marta Roigé, “Petrografik çalışmalarımız, El Argar çanak çömleğiyle en iyi örtüşen kırmızı killerin, Murcia ilindeki Almenara sıradağlarının kuzeybatı yamaçlarındaki Pleistosen birikintilerinde, bugünkü Lorca belediyesi çevresinde bulunduğunu doğruluyor” diyor.
Bu çanak çömleklerin El Argar sınırlarına kadar dolaşımını incelemiş olan araştırmacı Adrià Moreno ise, “Bu bölgede, tam da bu tür kil yataklarının üzerinde yer alan ve büyük testiler ile El Argar’a özgü kadehlerin üretiminde uzmanlaşmış göründüğü anlaşılan bir dizi küçük yerleşim belgelendi. Bu yerleşimler, yüksek tepeler üzerinde kurulu büyük merkezlerden çok farklı. Üstelik bundan onlarca yıl önce, yüzeyde bulunan çanak çömlek miktarı nedeniyle tam da bu bölgede tespit edilmişlerdi” diyor.
Çalışmayı yürütmek için araştırmacılar 5.200 kilometrekarelik bir alanı taradı; 140’tan fazla özgün hammadde kaynağının sedimanter ve petrografik bileşimini analiz ederek bunları El Argar’ın güney Murcia’daki dört ana yerleşiminden (Tira de Lienzo, Ifre, Zapata ve Cabezo Negro) ele geçirilen buluntularla karşılaştırdı. Buna ek olarak, çanak çömlek, hammadde ve bölgeler arasındaki ilişkileri değerlendirmek için coğrafi bilgiye dayalı mekansal modeller geliştirdiler.
Araştırmacıların belirttiğine göre sonuçlar, El Argar sisteminin, çanak çömlek üretiminde yapılandırılmış bir örgütlenmeye sahip olduğunu gösteren ampirik verilerle, karmaşık ve bölgesel ölçekte birbirine bağlı bir ekonomi olarak yorumlanmasını güçlendiriyor.
Harita: Murcia bölgesinin güneydoğusundaki Betik dağ kuşağının konumları: (1) Sierra de Carrascoy; (2) Sierra del Algarrobo; (3) Sierra de las Moreras; (4) Sierra de Almenara; (5) Loma de Bas; (6) Sierra de Enmedio; (7) Sierra de las Estancias; (8) Sierra de la Tercia; (9) Sierra Espuña. Açıklama kısmı incelenen yerleşimleri ve kil yataklarını gösterir. C: Universitat Autònoma de Barcelona
Çalışmanın koordinatörü Roberto Risch, “Farklı yerleşimler arasında gözlenen teknolojik ve bileşimsel homojenlik, üretim süreçlerinin yalnızca ‘ev içi’ düzeyin ötesine geçen bir planlama ve denetim altında olduğunu düşündürüyor. Bu da, kaynak yönetimi, teknik bilgi ve ürün dağıtımında yerel-ötesi bir eşgüdümü; yaklaşık 4.000 yıl önce El Argar devlet modeline özgü merkezileşme ve uzmanlaşma dinamikleriyle uyumlu bir yapıyı ima ediyor” diyor.
Bölgesel ve Ekonomik İlişkileri Anlamada Çanak Çömleklerin Kilit Rolü
Alacant’tan Granada ve Jaén’e uzanarak İber Yarımadası’nın tüm güneydoğusunu kaplayan El Argar’ı farklılaştıran arkeolojik özelliklerden biri çanak çömleği. Bu gelenek, 600 yılı aşkın bir süre boyunca yalnızca sekiz kap formu üretmişti. Ancak bu formlar arasında, İber Yarımadası’na özgü tipik küçük kadehlerden, 250 litreden fazla hacme sahip büyük depolama kaplarına kadar değişen boyutlar bulunuyor.
El Argar seramikleriyle ilgili disiplinler arası araştırmalar çok fazla değil. Ancak şimdiye kadar hâkim olan görüş, bu seramiklerin her bir yerleşimde ev içi veya yerel ölçekte üretildiği yönündeydi. Üretimde görülen tekdüzelik ve süsleme unsurunun yok denecek kadar az oluşu, bu kapların kullanımına eşlik eden toplumsal pratiklerin de uzun süre boyunca tekdüze olduğunun ifadesi olarak yorumlanıyordu.
Yeni çalışma, maddi kanıtlara dayanarak çanak çömleğin El Argar sisteminin bölgesel ve ekonomik etkileşimlerinde kilit bir gösterge olarak rolünü pekiştiriyor.
Garrido, sözlerini şöyle tamamlıyor: “El Argar’ın toplumsal ve siyasal hiyerarşisi kabul gören bir olgu. Ancak sonuçlarımız, bu hiyerarşinin çanak çömlek teknolojisine ve maddi üretimin örgütlenmesine nasıl yansıdığını göstermesi açısından ayrıca değer taşıyor. Çanak çömlek, yalnızca tüketilen bir nesne olmaktan çıkıp, bölge içindeki denetim, dolaşım ve ideolojik bütünlük mekanizmalarını izleyebildiğimiz bir araç haline geliyor.”
Autonomous University of Barcelona. 10 Kasım 2025.
Makale: Garrido-García, C., Gómez-Gras, D., Roigé, M., Gil, A. M., & Risch, R. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >