Blog
Diocles'in Kaşığı: Antik Ok Ucu Sökücü mü Yoksa Yanlış Anlaşılan Bir Gizem mi?
Celsus'un tarif ettiği Diocles Kaşığı, bir ucunda aşağıya bakan iki kanca ve diğer ucunda delik bulunan, hafifçe kıvrılmış, kıvrılmış bir uç bulunan bronz veya demirden yapılmış metal bir bıçaktan oluşan özel bir aletti.
www.arkeonews.com
Antik cerrahi tarihinin kayıtlarında, Diocles Kaşığı kadar gizemli ve tartışmalı çok az alet vardır. MS 1. yüzyılda Romalı ansiklopedist Celsus tarafından tanımlanan bu ilginç tıbbı aletin, Greko-Romen dünyasında sık görülen bir savaş alanı yaralanması olan dikenli ok uçlarının yaralardan çıkarılmasına yardımcı olduğu söylenirdi. Ancak görünüşte kritik işlevine rağmen, bilinen tek bir eser onunla ilişkilendirilmiştir ve bu tanımlama bile hararetle tartışılmaktadır.
Uluslararası bir araştırmacı ekibi tarafından British Journal of Surgery'de (BJS) yayınlanan yeni bir çalışma, bu gizemli alete nihayet ışık tutmayı amaçlıyor. Analizleri, tarihi metinleri, maddi bulguları ve İtalya'nın Rimini kentindeki Domus del Chirurgo'da (Cerrah Evi ) keşfedilen bir nesnenin fiziksel özelliklerini inceliyor . Bu alan, MÖ 2. yüzyıla tarihleniyor.
Belirsizliklerle Dolu Bir Cerrahi Alet
Celsus'un tarif ettiği Diocles Kaşığı, bir ucunda aşağıya bakan iki kanca ve diğer ucunda delik bulunan, hafifçe kıvrılmış, kıvrılmış bir uç bulunan bronz veya demirden yapılmış metal bir bıçaktan oluşan özel bir aletti. İşlem aldatıcı derecede basitti: Alet, gömülü okun şaftı boyunca sokulur, ok ucunu yuvasına oturtmak için döndürülür ve ardından dikkatlice geri çekilerek daha fazla doku hasarı en aza indirilirdi.
Celsus, bu icadı MÖ 4. yüzyılda yaşamış tanınmış bir Yunan hekim olan Karystuslu Diokles'e atfetmiştir. Ne yazık ki, Diokles'e ait orijinal çizimler veya günümüze ulaşan metinler bulunmamaktadır. Celsus'un anlatımı, Diokles'in Kaşığı'nı teoride gerçek, pratikte ise anlaşılması zor bir tür tıbbi efsane haline getiren tek yazılı kayıttır.
Celsus'un tasvirine göre Diocles kaşığının önerilen tipolojisi. Kaynak: BJS
Rimini Eseri: Eşsiz Bir Buluntu Mu?
Arkeologlar, bu aletin tek olası örneğinin Domus del Chirurgo'da ortaya çıkarıldığını uzun zamandır tahmin ediyorlardı. 22 cm uzunluğundaki bu konik metal alet, ortasında dairesel bir delik bulunan geniş bir uca sahip, ancak formu Celsus'un yazılı tanımından birçok yönden farklı. Özellikle, çıkarma sırasında yumuşak dokuları korumak için tasarlanmış belirgin kancalar ve kıvrımlı uç bulunmuyor.
Ayrıca, deliğin yeri (uçtan 2,5 cm uzakta) ok ucunun ötesine daha derin bir yerleştirme gerektirecektir ki bu, özellikle ok kemiklerin veya hayati yapıların yakınında saplanmışsa pratik olmayan bir manevradır.
De Carolis ve Bliquez de dahil olmak üzere bazı bilim insanları, tutarsızlıkların kimlik tespitine şüphe düşürdüğünü savunuyor. Bunun yerine, nesnenin dikiş geçirici gibi farklı bir cerrahi amaca hizmet etmiş olabileceğini öne sürüyorlar. Bu teori, Almanya'nın Bingen kentinde keşfedilen ve Roma döneminde bir cerrah tarafından kullanılan benzer bir alet tarafından da destekleniyor.
Zamanının Ötesinde Bir Araç mı, Yoksa Tek Seferlik Bir Yenilik mi?
Soru şu: Diocles Kaşığı yaygın olarak kullanıldı mı? Kanıtlar aksini gösteriyor. Mermi çıkarma tekniklerini ayrıntılarıyla anlatan Orta Çağ tıp metinlerinde, buna benzeyen herhangi bir aletten bahsedilmiyor. Bu eksiklik, onun bir "usta aleti" olabileceği fikrini destekliyor; parlak, muhtemelen deneysel bir çözüm, ancak yaygın olarak benimsenmemiş.
Celsus’un kendisi de bu karışıklığs katkıda bulunabilir. Saygın bir akademisyen olmasına rağmen, pratisyenhekim veya cerrah değildi . Ansiklopedik çalışması çeşitli kaynaklardan bilgi derlemişti ve Diocles Kaşığı'nı ilk elden deneyim olmadan tarif etmiş olması oldukça olası. Bu durum, tarifin doğruluğu konusunda daha fazla endişe yaratıyor.
Almanya'nın Bingen kentinde bulunan benzer bir eser. Kaynak: Museum am Strom, Bingen
Antik Tıp Modern Merakla Buluşuyor
Şüphelere rağmen, Diocles Kaşığı'na duyulan hayranlık sürüyor. BJS çalışmasının da öne sürdüğü gibi, Rimini'den gelen bu obje, Celsus'un tarif ettiği alet gerçekten olsun ya da olmasın, eşsiz ve özel bir cerrahi eser olmaya devam ediyor. Hassas işçilikli formu, arkeolojik bağlamı ve potansiyel uygulamaları, tartışmalara ve deneylere ilham vermeye devam ediyor.
Araştırmacılar, pratik etkinliğini anatomik modeller üzerinde test etmek için aletin kopyalanmasını öneriyorlar. Bu tür deneyler, bu gizemli aletin devrim niteliğinde bir savaş alanı çözümü mü yoksa sadece yanlış anlaşılmış bir antik inovasyon kalıntısı mı olduğunu nihayet açıklığa kavuşturabilir.
Cevaplardan Daha Fazla Soru
Diocles Kaşığı, antik tıbbın yaratıcılığının ve belirsizliğinin güçlü bir simgesi olmaya devam ediyor. İster ölümcül ok uçlarını çıkarmak için kullanılmış olsun, ister tamamen farklı bir işlevi olsun, geçmişi kanıt parçalarından yorumlamanın karmaşıklığını temsil ediyor.
Yeni çalışmalar ortaya çıkmaya devam ettikçe ve deneysel arkeoloji boşlukları doldurmak için devreye girdikçe, Diocles Kaşığı'nın gizemi bir gün çözülebilir. O zamana kadar, cerrahi, arkeoloji ve efsanenin kesiştiği noktada, zorlu bir bilmece olarak kalmaya devam edecek.
Varsayılan tipolojisine göre bronzdan yapılmış bir Diocles kaşığının kopyası. Kaynak: BJS – https://doi.org/10.1093/bjs/znaf127
Thomas Daoulas, Giorgio Franchetti, Joel Savéan, Jean-Christophe Courtil, Muriel Pardon-Labonnelie, Diocles'in kaşığı: Greko-Romen dünyasında bir yaradan ok çıkarmak için kullanılan bir araç mı?, BJS, Cilt 112, Sayı 7, Temmuz 2025, znaf127,
Kapak Görseli Kredisi: BJS
By Leman Altuntaş
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >