Blog
Dişi Goriller, Başka Gruba Geçerken Dişilerden Referans Alıyor
En önemli etkenin ise geçmişte birlikte yaşadıkları dişilerin varlığı olduğu ortaya çıktı; bu da, bu ilişkilerin yıllar geçse bile anlamını koruduğunu gösteriyor.
www.arkeofili.com
“Kimseyi tanımıyorsam oraya gitmem” — bu söz kulağa tanıdık geliyor mu? Görünüşe göre bu sadece insanlara özgü değil.
C: Dian Fossey Gorilla Fund
Yeni bir sosyal gruba girmek zor olabilir. İnsanlar çoğu zaman kulaktan kulağa yayılan bilgilerden ve arkadaş çevresinden gelen bağlantılardan faydalanır. Goriller üzerine yapılan yeni bir araştırma, onların da benzer bir strateji kullanıyor olabileceğini gösteriyor: Yeni bir sosyal gruba geçerken dişi goriller, geçmişte birlikte yaşadıkları dişilerin bulunduğu grupları tercih ediyor.
Birçok hayvan toplumunda, bireyler (bazen her iki cins de) sonunda doğdukları gruptan ayrılıp başka bir gruba katılır. Daha az sayıda türde — insanlarda ve gorillerde olduğu gibi — bireyler hayatları boyunca birden fazla kez grup değiştirebilir. Dağılım (dispersal) adı verilen bu süreç, soy içi çiftleşmeyi önlemede, gen çeşitliliğini yaymada ve sosyal ilişkilerin şekillenmesinde önemli bir rol oynar. Peki bireyler nereye gideceklerine nasıl karar verir?
Royal Society B dergisinde yayımlanan ve Ruanda’daki Dian Fossey Gorilla Fund tarafından 20 yılı aşkın süredir kesintisiz gözlemlenen çok sayıda vahşi dağ gorili grubunun verilerine dayanan yeni çalışma, bu gizemi çözüyor.
Araştırma, dişilerin rastgele dağılmadığını ortaya koydu. Bu seçimlerde grup büyüklüğü veya cinsiyet oranı gibi genel grup özellikleri önemli görünmezken, geçmiş sosyal deneyimler belirleyici oldu: Dişiler, birlikte büyüdükleri erkeklerden kaçınıyor ve daha önce tanıdıkları dişileri arıyor.
Çalışmanın başyazarı ve Zürih Üniversitesi’nden doktora öğrencisi Victoire Martignac, “Dişi dağ gorilleri babalarının kim olduğunu kesin olarak bilmedikleri için, ‘büyüdüğüm erkeklerin olduğu gruptan uzak dur’ gibi basit bir kuralı benimsiyor olabilirler; çünkü bu erkeklerin akraba olma ihtimali, büyümedikleri erkeklere kıyasla daha yüksek” diyor.
C: Dian Fossey Gorilla Fund
Üstelik bu kural yalnızca tanışıklığa değil, tanışıklığın bağlamına da dayanıyor. Martignac, “Dişiler hayatları boyunca birden fazla kez grup değiştirebildiği için farklı gruplardan birçok erkekle tanışır. Ancak yeni grup seçerken yalnızca birlikte büyüdükleri erkeklerden uzak dururlar. Bu, önemli olanın sadece kimi tanıdıkları değil, onları nasıl tanıdıkları olduğunu gösteriyor” diye açıklıyor.
En önemli etkenin ise geçmişte birlikte yaşadıkları dişilerin varlığı olduğu ortaya çıktı; bu da, bu ilişkilerin yıllar geçse bile anlamını koruduğunu gösteriyor.
Çalışmanın kıdemli yazarı Dr. Robin Morrison, “Yeni bir gruba girmek oldukça korkutucu olabilir; bireyler genellikle sosyal hiyerarşinin en altından başlar. Tanıdık bir dişi, sosyal bir müttefik olarak bu stresi azaltabilir” diyor.
Ayrıca tanıdık bir dişinin varlığı, “arkadaş tavsiyesi” gibi de işleyebilir: “Eğer tanıdıkları bir dişi bu grupta kalmayı seçmişse, bu grubun geneli veya grubun lideri olan baskın erkek hakkında olumlu bir işaret olabilir.”
Araştırma, en etkili bağların en az beş yıl birlikte zaman geçirilen dişilerle ve son iki yıl içinde görülmüş olanlarla kurulduğunu ortaya koydu.
Araştırmacılar, birden fazla kez grup değiştiren bireylerin sosyal olmaktan çok az fayda sağladığının, çünkü grubun herhangi bir üyesinin herhangi bir zamanda ayrılabileceğinin genellikle yanlış bir varsayım olduğunu savunuyorlar.
C: Dian Fossey Gorilla Fund
Görünüşe göre bu ilişkilere yatırım yapmak önemli; çünkü mekânsal ayrılıklar geçici olabiliyor ve bireyler gelecekte yeniden bir araya gelebiliyor, bu da yeni bir sosyal grupta “baştan başlamayı” kolaylaştırıyor.
Bu bulgular, gorillerde dağılmanın son derece sosyal bir yapıya sahip olduğunu, yalnızca yeni ilişkilerin kurulmasını sağlamakla kalmayıp aynı zamanda mevcut ilişkilerin sürdürülmesini de kolaylaştırdığını vurguluyor.
Özellikle birden fazla kez grup değiştirme, grupların sık sık etkileşimde bulunması ve alanlarının örtüşmesi gerçeğiyle birleştiğinde, ilişkilerin grup sınırlarının ötesine geçebileceğini gösteriyor.
Martignac, “Bu durum, insan toplumlarının önemli bir yönünü yansıtıyor: farklı sosyal gruplar arasında güçlü bağların varlığı” diyor. “Biz insanlar, iş, şehir ve sosyal gruplar arasında sürekli hareket ediyoruz. Bunu o kadar doğal yapıyoruz ki, hayvanlar âleminde bu esnekliğin ne kadar nadir olduğunu unutuyoruz.”
“Bu, sınırların ötesinde sürdürülen sosyal ilişkilerin ne kadar anlamlı olduğunu ve bu genişletilmiş ilişki ağlarının daha büyük ve daha işbirlikçi toplumların evriminde nasıl kilit bir rol oynamış olabileceğini hatırlatıyor.”
Son olarak, çalışmanın ortak yazarı ve Dian Fossey Gorilla Fund başkanı / CEO’su ve baş bilim sorumlusu Dr. Tara Stoinski, bu tür keşiflerin yalnızca uzun süreli veriler sayesinde mümkün olduğunu vurguluyor:
“Bireylerin nereden geldiğini, nereye gittiğini ve tüm sosyal geçmişlerini bu kadar ayrıntılı şekilde takip edebilmek, ancak onlarca yıllık veri toplamayla mümkün.”
“Yalnızca birkaç yıl ve birkaç grup üzerinden bakıldığında, bu gruplar arası bağların ve genişletilmiş ağların tümü gözden kaçardı. Bu da çoklu gruplar üzerinde uzun süreli gözlemlerin sosyalliğin evrimini anlamada ne kadar değerli olduğunu gösteriyor.”
Dian Fossey Gorilla Fund International. 5 Ağustos 2025.
Makale: Martignac, V., et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >