Blog
Eski Toplumlarýn Ýklim Deðiþikliðine Adaptasyonlarý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumEski Toplumlarýn Ýklim Deðiþikliðine Adaptasyonlarý...
Eski halklarýn iklim deðiþikliðine sosyal, ekonomik ve kültürel tepkileri, modern toplumlarýn kýrýlganlýklarýný ve sürdürülebilir yeni çözümlere olan ihtiyacýný vurguluyor.
Arap Yarýmadasý’nda yapýlan son arkeolojik ve paleo-çevresel araþtýrmalar; binlerce yýl boyunca meydana gelen büyük iklimsel ve çevresel dalgalanmalar sonucu oluþan toplumsal reaksiyonlarý iþaret ediyor. Bu tepkiler arasýnda göçler, artan nüfus hareketliliði, kýrsal yaþamýn benimsenmesi, su kaynaklarýnýn yönetimi ve hayatta kalmayý destekleyici çeþitli yapýlarýn inþasý yer alýyor. Günümüzün kýsýtlamalarý, bu seçeneklerin çoðunun bugün bölgede yaþayan nüfus için mevcut olmadýðý anlamýna geliyor.
Günümüzde Arap Yarýmadasý, dünyanýn en kurak bölgelerinden biri. Fakat geçmiþte bu her zaman böyle deðildi. Arap Yarýmadasý iklimi; geçmiþte, günümüzdeki halinden çok daha nemli veya çok daha kurak zamanlar geçirdi. Su kýtlýðý riski taþýyan bir bölge olan Arabistan, giderek ýsýnan dünyada, iklim deðiþiklikleri üzerine çalýþan bilim insanlarý tarafýndan büyük ilgi görüyor.
(Arabistan Çölleri Modern Ýnsanýn Dünyaya Yayýlýmý Sýrasýnda Yemyeþildi)
Yapýlan yeni çalýþmada, Almanya’daki Max Planck Ýnsanlýk Tarihi Bilim Enstitüsü’nden araþtýrmacýlar, Arabistan’daki ilk ayrýntýlý Ýnsan-Çevre etkileþimlerinin karþýlaþtýrmasýný yaparak, Kuzey Arabistan ve Güneydoðu Arabistan bölgelerini inceledi. Araþtýrmanýn sonuçlarýna göre, eski toplumlar iklim deðiþikliklerine; yaþadýklarý bölgeye ve mevcut çevresel, sosyal ve teknolojik kaynaklara baðlý olarak çeþitli þekillerde karþýlýk vermiþlerdi.
Kuzey Arabistan’da yüksek hareketlilik, su yönetimi ve ekonomik dönüþümler
Yaklaþýk 10.000 yýl önce bölgede artan yaðýþlar ve geniþleyen göl ve bitki örtüsü, Arap Yarýmadasý’ndaki insan yerleþimini oldukça destekledi. Fakat bunu takip eden bin yýllýk dönemde gerçekleþen aþýrý kuraklýk, bölgede ciddi ekosistem deðiþikliklerine sebep oldu.
Kuzey Arabistan’da büyük ve sýð akiferlerin (yeraltý su rezervuarlarý) ve playalarýn (göl yataklarý) varlýðý, özellikle birkaç yüzyýl süren kuraklýklar da dahil olmak üzere, fazlasýyla deðiþken iklim koþullarýnda hayatta kalmayý kolaylaþtýrdý. Bununla birlikte özellikle günümüzde Jubbah þehrindeki yerleþme gibi çöl vahalarý, sürekli olarak insan yerleþimi gördü ve arkeolojik kayýtlara göre 9.000 yýllýk bir süre boyunca birçok kez Nefud Çölü’nde insan varlýðý saptandý.
Jubbah vahasý dolaylarýndaki Jebel Oraf kaya sýðýnaðý ve 170’ten fazla ocak ve sýðýr kalýntýlarý ile birlikte bir göl kenarý alanýnýn keþfi, bölgedeki uzun süreli iskanýn ispatý niteliðinde.
Dr. Maria Guagnin, “Göçebe popülasyonlar bölgeyi binlerce yýl üst üste iskan ettiler, iklim deðiþiklikleri ve kuraklýklar sýrasýnda hayatta kalabilmek için hareketliliklerine ve doðal ortam ve kaynaklarý hakkýnda kapsamlý bilgilerine güvendiler.” diyor.
Yaklaþýk olarak 5.900 yýl öncesinden 5.300 yýl öncesine kadar süren bir kuraklýk dönemi olan ‘Karanlýk Binyýl’ döneminde, kuraklýk sebebiyle Arap yarýmadasýnýn büyük bir kýsmýnýn yaþanamaz hale geldiði düþünülüyordu. Ancak araþtýrmacýlar, bu dönemde Jubbah vahasýnda iskan kanýtlarýna ulaþtýlar.
Kuzey Arabistan’ýn diðer bölgelerinde insanlar, vahalarýn etrafýna duvarlar inþa etti, su akýþýný saðlamak için peyzaj düzenlemesi yaptý ve su kuyularý kazdý.
Dr. Huw Groucutt, “Bulgular ýþýnda, geniþ ve sýð akiferlerin varlýðý, su yönetimi stratejileri, yüksek nüfus hareketliliði ve ekonomik dönüþümleri, Kuzey Arap popülasyonlarýnýn uzun vadede hayatta kalma olanaðýný artýrdý.” diyor.
Güneydoðu’daki popülasyonlar kuraklýklar karþýsýnda, kaynak bakýmýndan zengin su kýyýlarý aradý
Güneydoðu Arabistan, kuzeyin aksine, görünüþte daha az yeraltý suyu kaynaðýna sahipti. Bunun da etkisiyle olacak ki birbirini takip eden kuraklýklar ve çarpýcý sosyal deðiþimler arasýnda daha net bir iliþki saptandý. Nemli Holosen evresinden sonraki 8.200 ila 8.000 yýl önce devam eden bir sonraki iklim çöküþü, o kadar aþýrý etkiler yaratmýþtý ki, önceki araþtýrmalara göre avcýlýk ve toplayýcýlýktan evcil hayvan güdülmesine geçiþle baðlantýlý olduðu düþünülüyordu.
Daha sonraki büyük kuraklýklar (7.500 ila 7.200 yýl önce ve 6.500 ila 6.300 yýl önce) çöl içi yerleþimlerin azaldýðý, kýyýlardaki çoban ve balýkçý topluluklarýnýn geliþtiði ve Arap göçebeler ile Mezopotamya’daki tarým topluluklarý arasýnda bir deniz ticaret aðýnýn kurulduðu zamanlar ile örtüþüyordu.
‘Karanlýk Binyýl’ýn aþýrý kurak döneminde, Güneydoðu Arap bölgelerinde çöl yerleþimlerinin iyice terk edildiðini ve nüfusun körfez kýyýlarýna göç ettiði gözlemleniyor. Konuyla ilgili önceki araþtýrmalar, kýyýlarýn bile bu kuraklýktan etkilenip, kaynak sýkýntýsý çektiðini gösteriyor. Ras al-Hamra sahilindeki daha önce yapýlan kazýlar, bu döneme ait Umman kýyý halklarýnýn genel saðlýk durumunun oldukça kötü olduðunu ortaya koydu.
Birleþik Arap Emirlikleri’ndeki Akab adasýnda yapýlan kazýlarda ortaya çýkan ve kemikleri düzenlenerek bir yýðýn yapýlmýþ Dugong (Bir tür deniz memelisi) kemikleri, gýda kýtlýðýna karþý bir tür ritüel haline getirilmiþ tüketim alýþkanlýðý olabileceðini düþündürdü.
Ýklim deðiþikliklerine sürdürülebilir çözüm arayýþýnýn geçmiþteki yansýmasý
Ýklim deðiþikliklerinin bölgesel etkileri ile toplumsal dayanýklýlýðý saðlayan adaptasyonlar arasýndaki iliþkiyi anlamak, modern toplumlar için çok deðerli öðütler verebilir.
Profesör Michael Petraglia, “Bin yýl boyunca, sert iklime sahip bölgelerden uzaklaþmak, insanlarýn olumsuz iklim deðiþikliklerine verdiði en temel tepki. Fakat artan nüfus ve yerleþim yerine yapýlan yüksek yatýrýmlar sonucunda insanlarýn uzun mesafede yapacaklarý yerleþim hareketliliði kýsýtlandý. Ayný þekilde son yýllarda azalan akiferlerin hýzla tükenmesi, çevresel sorunlara karþý geliþtirilebilecek sürdürülebilir çözümlere olan ihtiyacý vurguluyor.” diyor.
Araþtýrmacýlar iklim sorunlarýna karþý acil olarak harekete geçmenin dünya için yapýlabilecek en iyi þey olduðunu söylüyor.
Araþtýrmanýn yazarý Professor Nicole Boivin, “Ýklim deðiþiklikleri tarih boyunca karþýlaþtýðýmýz bir olgu olduðu için bazen insanlar fazla endiþelenmememiz gerektiðini söylüyorlar. Fakat günümüzdeki karþýlaþtýðýmýz senaryonun bir benzeri görülmedi.” diyor.
Max Planck Institute for the Science of Human History. 6 Nisan 2020.
Makale: Petraglia, M. D., Groucutt, H. S., Guagnin, M., Breeze, P. S., & Boivin, N. (2020). Human responses to climate and ecosystem change in ancient Arabia. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(15), 8263-8270.
Yazar: Çaðatay Çeliktaþ
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >