Blog
Geçmiþten Günümüze 10 Farklý Kýþ Gündönümü Kutlamasý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumGeçmiþten Günümüze 10 Farklý Kýþ Gündönümü Kutlamasý
Kýþ gündönümü, antik çaðlardan beri dünyanýn birçok bölgesinde festivallerle kutlanýyor, hakkýnda birçok söylenceler olduðu gibi bilimsel tartýþmalar da var.
Kuzey Yarýmküre’de altý ay boyunca günler kýsaldý ve geceler uzadý. Ama bu durum, kýþ gündönümünden sonra tersine dönüyor.
Yýlýn en kýsa günü ve kýþýn resmi baþlangýcý olan 2020 Kýþ gündönümü 21 Aralýk Pazartesi günü.
Önce gündönümünün arkasýndaki bilime ve zamanlamaya bakacaðýz. Daha sonra dünyanýn dört bir yanýndaki bazý eski gelenekleri ve kutlamalarý keþfedeceðiz (ancak 2020 kutlamalarýnýn çoðu pandemi nedeniyle iptal ediliyor).
Kýþ gündönümü nedir?
Kýþ gündönümü, Kuzey Yarýmküre’de, güneþin en güney konumunda, uzaklardaki Oðlak Dönencesi’nde doðrudan tepede göründüðü yýlýn en kýsa gününe iþaret ediyor. O gün Kuzey Kutbu Güneþ’ten en uzak noktada olduðu için Kuzey Yarým Küre’de kýþ baþlar.
Güney Yarýmküre’de ise durum tam tersidir. Orada, Aralýk gündönümü yýlýn en uzun gününü ve Arjantin, Avustralya ve Güney Afrika gibi yerlerde yazýn baþlangýcýný iþaret ediyor.
Gündönümü genellikle – ama her zaman deðil – 21 Aralýk’ta gerçekleþir. Gündönümünün gerçekleþtiði zaman ve günün kendisi deðiþir çünkü Güneþ yýlý (Güneþ’in Dünya’dan görüldüðü gibi ayný noktada yeniden ortaya çýkmasý için geçen süre) bizim takvim yýlýmýzla tam olarak eþleþmiyor. Dünya, Güneþ etrafýndaki turunu 365 gün 6 saatte tamamladýðý için kýþ gündönümü bazý yýllar 21 Aralýk’a, bazen de 22 Aralýk’a denk gelir.
Gözlemlerinizde çok hassas olmak istiyorsanýz, 2020 kýþ gündönümünün tam zamaný Pazartesi günü 10:02 Koordineli Evrensel Zaman (UTC) olacaktýr.
En kýsa gün nerede yaþanýr?
En kýsa günün ne kadar kýsa olduðu, bulunduðunuz yere baðlý olarak deðiþir. Londra’daki Greenwich Gözlemevi’nde ölçüm yapýyorsanýz en kýsa gün 7 saat 49 dakika 43 saniyedir. Yani gün ýþýðý süresi yazýn en uzun günün yarýsýndan daha azdýr.
Kuzey Kutbu’na yaklaþtýkça bu süre daha da kýsalýr. Ýzlanda’da sadece 2 saat 14 dakikadýr. Ekvator çizgisine yaklaþtýkça fark hissedilmez olur.
Farklý kültürlerde kutlanan bir gün
Noel, Hanuka, Kwanzaa veya pagan festivalleri gibi birçok kültür ve dine ait kutlamalarýn, uzun günlerin geri dönüþüne denk gelmesi þaþýrtýcý deðildir.
Hayatta kalmalarý mevsimsel döngülerin bilgisine baðlý olan antik halklar, kýþýn bu ilk gününü ayrýntýlý törenler ve kutlamalarla karþýladýlar. Manevi olarak, bu kutlamalar yenilenme fýrsatýný, kötü alýþkanlýklarýn ve olumsuz duygularýn dökülmesini ve günler yeniden uzamaya baþlarken karanlýkta umut kucaklamayý sembolize ediyor.
Kýþ gündönümünün eski sembollerinin ve törenlerinin çoðu bugün yaþýyor ya da daha yeni geleneklere dahil edilmiþ durumda. Ýþte bunlardan birkaçý:
10- Soyal
Soyal, kuzey Arizona’daki Hopi yerlilerinin kýþ gündönümü kutlamasýdýr. Törenler ve ritüeller arýnmayý, dans etmeyi ve bazen hediye vermeyi içerir. Gündönümü zamanýnda Hopi yerlileri, daðlardan gelen koruyucu ruhlar olan kachinalarý karþýlar. Dua çubuklarý, çeþitli kutsamalar ve diðer ritüeller için hazýrlanýr ve kullanýlýr.
9- Dong zhi Festivali
Dongzhi Kýþ Gündönümü Festivali’nin kökleri eski Çin kültürüne dayanýyor. Ýsim, kabaca “aþýrý kýþ” olarak tercüme edilir. Çin, Kore ve Japonya olmak üzere Doðu Asya’da bu festival yýlýn en önemli kutlamalarýndan sayýlýyor. Uzun günlerin baþlangýcý ve pozitif enerji kaynaðý olarak kutlanýyor.
Bunun yin’in zirvesi olduðunu düþündüler (Çin týbbý teorisinden). Yin karanlýðý, soðuðu ve durgunluðu, dolayýsýyla kýþýn en uzun gününü temsil eder. Dongzhi, yang’ýn dönüþünü ve ýþýðýn ve sýcaklýðýn yavaþ yükseliþini iþaret ediyor. Bazý Doðu Asya kültürlerinde kutlanmak için köfte yenir.
Geleneksel Çin göksel takvimine göre, tatil genellikle 21-23 Aralýk arasýndadýr. Hasat sonu festivali olarak baþlayan, iþçilerin tarlalardan dönmesi ve emeklerinin meyvelerini aileleriyle tadýný çýkarmasýyla baþladýðý düþünülüyor.
8- Nardugan Bayramý
Roma’da Satürnalya, Antik Yunan’da ise Dionysos Þenlikleri olarak kutlanan, Türklerde Güneþ’in Doðuþu anlamýna gelen ve Ön Türkler’deki atalar kültü döneminden günümüze kadar Orta Asya coðrafyasýnda Güneþ kültü adýna kutlanan bir bayramdýr.
Her yýl 22 Aralýk’tan sonra gelen ilk dolunayda kutlanýr. Bunun nedeni ise Türklerin eski inanýþýna göre týpký Mýsýr mitolojisinde olduðu gibi gece ile gündüzün sürekli savaþ halinde olmasý ve 21 Aralýk günü en uzun gecenin ardýndan Güneþ’in daha çok görünmeye baþlamasý, günlerin uzamasýdýr.
Bu yüzden Türklerce Ay yýlý esasýna dayalý olarak 22 Aralýk gününü takiben ilk dolunayýn çýktýðý gün yeni yýlýn ilk günüdür.
7- Uçuþ Dansý
Orta Amerika’da görülen bu kutlamada, beþ uçan kiþi veya ‘kuþ adam’ olarak bilinen insanlar 30 metrelik bir direðe týrmanýr. Dördü iplere baðlý halde kendini boþluða býrakýr ve havada dans ediyormuþ görüntüsü yaratýrken, bir kiþi de direðin tepesinde kalýp davul ve flüt çalar.
Efsanelere göre bu dans tanrýlarý mutlu etme, kuraklýðý dindirme ve temel besin kaynaklarý olarak mýsýr hasýlatýný artýrmak amacýyla yapýlýr.
6- Inti Raymi
Bu gündönümü kutlamasý Aralýk yerine Haziran ayýnda yapýlýr. Ancak Peru için bu bir kýþ gündönümüdür ve bu Ýnka kutlamasý Güneþ tanrýsý onuruna yapýlýr.
Baþlangýçta Ýspanyol iþgalcilerin gelmesinden önce Ýnkalar tarafýndan kutlanan þenlikler, bayramlar ve hayvanlarýn ve hatta muhtemelen çocuklarýn da kurban edildiði festivallerdi. Ýspanyollar tatili yasakladý, ancak 20. yüzyýlda yeniden canlandýrýldý (gerçek olanlar yerine sahte kurbanlar ile) ve bugün hala kutlanýyor.
5- Yalda
Ýran festivali Yalda veya Shab-e Yalda, Ýran’da eski zamanlarda baþlayan kýþ gündönümünün bir kutlamasýdýr. Ýran’ýn Azar ayýnýn son günüdür. Yalda, geleneksel olarak ýþýðýn karanlýða karþý kazandýðý zafer ve güneþ tanrýsý Mithra’nýn doðum günü olarak görülüyor.
Aileler, fýndýk ve nar gibi özel yiyeceklerle birlikte kutlama yaparlar ve bazýlarý sabah güneþini karþýlamak için bütün gece uyanýk kalýrlar ve bazen þiirler okurlar.
En gözde yiyecekler kýrmýzý renkleri nedeniyle nar ve karpuzdur; bu renk þafaðýn ve yaþamýn sembolü olarak görülür.
4- Çatarmas
Pakistan’ýn Afganistan sýnýrýnda Hindikuþ daðlarýnýn vadilerinde yaþayan ve pagan azýnlýðý oluþturan Kalaþlar kýþ gündönümünü ateþ yakýp dans ederek ve kuru meyveler yiyerek kutlar.
3- Saturnalya
Antik Roma döneminde 17 Aralýk’ta baþlayan ve 7 gün süren bu kutlama, tanrýlarýn atasý Satürn adýna yapýlýrdý.
Onun adýna kurulan tapýnaklarda kurbanlar kesilir, ziyafetler düzenlenir, hediyeler verilirdi. Kutlamaya katýlmalarý için kölelere bile izin verilirdi.
Antik Roma Saturnalya festivali, belki de modern Noel kutlamasýyla en yakýndan baðlantýlý olanýdýr. Birkaç gün boyunca oyunlar, bayramlar ve hediye verme gibi etkinlikler vardý ve sosyal düzen tersine çevrilirdi – köleler çalýþmazdý ve kýsaca eþit muamelesi görürdü.
2- Noel
Noel, Hristiyanlýkla paganlýðýn ve antik Roma kutlamalarýnýn bir karmasýdýr.
Rome döneminde kullanýlan Rumi takvime göre kýþ gündönümü 25 Aralýk’a denk gelir.
Ancak 1500’lerde miladi takvime geçilince günlerde kayma olmuþ, kýþ gündönümü 21 Aralýk’a kaymýþtýr.
Yine de Hristiyanlar ilk tarihe baðlý kalarak 25 Aralýk’ý Ýsa’nýn doðum günü olarak kutlamaya devam etmiþtir.
1- Druid ve diðer pagan törenleri
Paganlar ve Kelt topluluklarýndaki rahip sýnýfý ifade eden Druidler için kýþ gündönümü kutlamalarý, güneþin dönüþünü getirdiði için büyük önem taþýyordu.
Bugün bile Ýngiltere’deki tarih öncesi Stonehenge anýtý etrafýnda toplanan kiþiler kýþ gündönümü sonrasýndaki ilk güneþin doðuþunu kutlar.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >